←مصادیق آیات بینات
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==مصادیق آیات بینات== | ==مصادیق آیات بینات== | ||
درباره «آیات بینات» نیز سخنان گوناگون آمده که عبارتند از: | آیه ۹۷ سوره آل عمران، از مقام ابراهیم، امنیت کسانی که به آن وارد می‌شوند و وجوب حج بر افراد مستطیع به عنوان آیات بینات نام برده است: «فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ مَقَامُ إِبرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ استَطَاعَ إِلَیهِ سَبِیلا وَمَن کفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِی عَنِ العَالَمِینَ» (در آن، نشانه‌هايى روشن است [از جمله] مقام ابراهيم است؛ و هر كه در آن درآيد در امان است؛ و براى خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است؛ [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد. و هر كه كفر ورزد، يقيناً خداوند از جهانيان بى‌نياز است). | ||
درباره «آیات بینات» نیز سخنان گوناگون آمده که عبارتند از: | |||
#مقصود از آن، نشانه‌های آشکاری همچون مناسک و شعائری است که خداوند مواضع آن‌ها را برای حج‌گزاران معین فرموده است.<ref>حقائق التأویل، ص۳۰۰.</ref> | |||
#مقصود از آن، مقام ابراهیم، امنیت وارد شونده به حرم و وجوب حج بر مردم مستطیع است.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۲.</ref> | |||
#مصادیقی مختلف برای آن ذکر کرده‌اند. امام صادق مقام ابراهیم، حجرالاسود و منزل اسماعیل را از مصادیق «آیات بینات» دانسته است.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۲۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۳۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۱۱۸.</ref> | |||
افزون بر مصادیق یاد شده، مفسران مصداق‌هایی دیگر برای «آیات بینات» ذکر کرده‌اند: ۱. کعبه. ۲. ارکان کعبه و ازدحام مردم کنار آن و تعظیم آنان در برابرش. ۳. زمزم. ۴. مشاعر یعنی منا، مشعر، عرفات<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۸؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹؛ المیزان، ج۳، ص۳۵۶.</ref> و.... ۵. صفا و مروه.<ref>الدر المنثور، ج۲، ص۵۴.</ref> 6. خودداری پرندگان از رفتن بر فرازکعبه.<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۱، ص۳۰۷.</ref> 7. کیفر یافتن سریع کسی که حرمت کعبه را هتک کند.<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۲، ص۳۰۷.</ref> 8. حرم و امنیت آن.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۰.</ref> 9. امنیت وحوش حرم در برابر درندگان. ۱۰. آزاد شدن هر برده‌ای که بر کعبه بالا رود. ۱۱. نزول باران مقابل هر رکن کعبه نشانه فراوانی و برکت در بلاد همان سمت و ناحیه است و هرگاه باران تمام کعبه را در برگیرد، نشانه فراوانی در همه شهرها و آبادی‌هاست.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref> 12. نابود شدن هر جباری که قصد تخریب کعبه را داشته باشد؛ مانند ابرهه و اصحاب فیل.<ref>روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref> 13. از بین رفتن سنگریزه‌ها و افزایش نیافتن آن به رغم استفاده هر ساله از آن در رمی جمرات.<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹.</ref> 14. تعرض نکردن وحوش و درندگان در حرم به یکدیگر.<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹.</ref> | افزون بر مصادیق یاد شده، مفسران مصداق‌هایی دیگر برای «آیات بینات» ذکر کرده‌اند: ۱. کعبه. ۲. ارکان کعبه و ازدحام مردم کنار آن و تعظیم آنان در برابرش. ۳. زمزم. ۴. مشاعر یعنی منا، مشعر، عرفات<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۸؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹؛ المیزان، ج۳، ص۳۵۶.</ref> و.... ۵. صفا و مروه.<ref>الدر المنثور، ج۲، ص۵۴.</ref> 6. خودداری پرندگان از رفتن بر فرازکعبه.<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۱، ص۳۰۷.</ref> 7. کیفر یافتن سریع کسی که حرمت کعبه را هتک کند.<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۶؛ زاد المسیر، ج۲، ص۳۰۷.</ref> 8. حرم و امنیت آن.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۰.</ref> 9. امنیت وحوش حرم در برابر درندگان. ۱۰. آزاد شدن هر برده‌ای که بر کعبه بالا رود. ۱۱. نزول باران مقابل هر رکن کعبه نشانه فراوانی و برکت در بلاد همان سمت و ناحیه است و هرگاه باران تمام کعبه را در برگیرد، نشانه فراوانی در همه شهرها و آبادی‌هاست.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref> 12. نابود شدن هر جباری که قصد تخریب کعبه را داشته باشد؛ مانند ابرهه و اصحاب فیل.<ref>روح المعانی، ج۲، ص۲۲۲.</ref> 13. از بین رفتن سنگریزه‌ها و افزایش نیافتن آن به رغم استفاده هر ساله از آن در رمی جمرات.<ref>احکام القرآن، ج۲، ص۳۰۴؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۳۹.</ref> 14. تعرض نکردن وحوش و درندگان در حرم به یکدیگر.<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹.</ref> | ||
==مقام ابراهیم== | |||
برخی درباره {مَقَامُ إِبرَاهِیمَ} در آیه ۹۷ آل‌عمران/۳ گفته‌اند که مبتداست و خبرش محذوف؛ یا خبر مبتدای محذوف است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۷؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref> برخی دیگر آن را بدل<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ الکشاف، ج۱، ص۳۸۷.</ref> یا عطف بیان<ref>روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref> از {آیاتٌ بَینَاتٌ} دانسته‌اند. نیز در توجیه آن که {مَقَامُ إِبرَاهِیمَ} مفرد و {آیاتٌ بَینَاتٌ} جمع است، وجوهی برشمرده‌اند: | برخی درباره {مَقَامُ إِبرَاهِیمَ} در آیه ۹۷ آل‌عمران/۳ گفته‌اند که مبتداست و خبرش محذوف؛ یا خبر مبتدای محذوف است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۷؛ روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref> برخی دیگر آن را بدل<ref>حقائق التأویل، ص۲۹۹؛ الکشاف، ج۱، ص۳۸۷.</ref> یا عطف بیان<ref>روح المعانی، ج۲، ص۲۲۳.</ref> از {آیاتٌ بَینَاتٌ} دانسته‌اند. نیز در توجیه آن که {مَقَامُ إِبرَاهِیمَ} مفرد و {آیاتٌ بَینَاتٌ} جمع است، وجوهی برشمرده‌اند: | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۹: | ||
جمله {وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا} درصدد بیان حکم تشریعی است و در مقام بیان خاصیت تکوینی نیست. مقصود از خاصیت تکوینی این است که هر کس درون آن شود، امنیت داشته باشد و هیچ کس نتواند متعرض او گردد؛ حال آن‌که گاه درون حرم نیز امنیت مردم سلب شده است. از این جمله خبریه می‌توان برداشت نمود که قبل از اسلام هم این حکم تشریع شده بود؛ چنان‌که از دعای ابراهیم۷ می‌توان چنین فهمید: {رَبِّ اجعَل هَذَا البَلَدَ آمِنًا} (ابراهیم/۱۴، ۳۵). وی از خداوند امنیت مکه را تقاضا کرد و خدا به زبان تشریع دعایش را مستجاب فرمود و همواره دل‌های بشر را به پذیرش این امنیت سوق می‌دهد.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۴.</ref> | جمله {وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا} درصدد بیان حکم تشریعی است و در مقام بیان خاصیت تکوینی نیست. مقصود از خاصیت تکوینی این است که هر کس درون آن شود، امنیت داشته باشد و هیچ کس نتواند متعرض او گردد؛ حال آن‌که گاه درون حرم نیز امنیت مردم سلب شده است. از این جمله خبریه می‌توان برداشت نمود که قبل از اسلام هم این حکم تشریع شده بود؛ چنان‌که از دعای ابراهیم۷ می‌توان چنین فهمید: {رَبِّ اجعَل هَذَا البَلَدَ آمِنًا} (ابراهیم/۱۴، ۳۵). وی از خداوند امنیت مکه را تقاضا کرد و خدا به زبان تشریع دعایش را مستجاب فرمود و همواره دل‌های بشر را به پذیرش این امنیت سوق می‌دهد.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۴.</ref> | ||
==امنیت== | |||
مفسران درباره امنیت وارد شوندگان به حرم وجوهی ذکر کرده‌اند: ۱. در دوران جاهلیت، اگر مجرم و خطاکاری به حرم پناهنده می‌شد، هر چند جرمی سنگین داشت، تا زمانی که درون حرم بود، کسی متعرض او نمی‌شد. ۲. اگرچه جمله {وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا} خبری است، مقصود از آن امر است؛ یعنی هر کس به حرم پناهنده شد، تا زمانی که در آن‌جاست، باید به او امنیت داد. ۳.کسی که درون حرم شود و واجبات الهی را بشناسد، در آخرت از عذاب الهی در امان خواهد بود. روایتی از امام باقر۷ مؤید همین مطلب است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روض الجنان، ج۴، ص۴۴۳؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۷۲.</ref> جمله {وَللّهِ عَلَی النّاسِ حِجّ البَیتِ} متضمن تشریع وجوب حج به صورت امضای تشریع پیشین آن در زمان ابراهیم۷ است.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۵.</ref> | مفسران درباره امنیت وارد شوندگان به حرم وجوهی ذکر کرده‌اند: ۱. در دوران جاهلیت، اگر مجرم و خطاکاری به حرم پناهنده می‌شد، هر چند جرمی سنگین داشت، تا زمانی که درون حرم بود، کسی متعرض او نمی‌شد. ۲. اگرچه جمله {وَمَن دَخَلَهُ کانَ آمِنًا} خبری است، مقصود از آن امر است؛ یعنی هر کس به حرم پناهنده شد، تا زمانی که در آن‌جاست، باید به او امنیت داد. ۳.کسی که درون حرم شود و واجبات الهی را بشناسد، در آخرت از عذاب الهی در امان خواهد بود. روایتی از امام باقر۷ مؤید همین مطلب است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روض الجنان، ج۴، ص۴۴۳؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۷۲.</ref> جمله {وَللّهِ عَلَی النّاسِ حِجّ البَیتِ} متضمن تشریع وجوب حج به صورت امضای تشریع پیشین آن در زمان ابراهیم۷ است.<ref>المیزان، ج۳، ص۳۵۵.</ref> | ||
==حجر الاسود== | |||
مفسران آشکار بودن نشانه حجرالاسود را بدین جهات دانسته‌اند: ۱. خداوند آن را همراه آدم۷ در بهشت قرار داد. ۲. پیمان الهی در آن به امانت نهاده شد. ۳. در قیامت با زبان گویا و چشمان بینا حضور می‌یابد و آفریدگان آن را می‌شناسند. سپس به سود کسی که به عهد و پیمانش وفا کرده و نیز به زیان کسی که آن را انکار کرده، گواهی می‌دهد. ۴. عده‌ای از مردم نطق وگواهی آن را به نفع امام سجاد۷ مشاهده کردند؛ آن‌گاه که محمد بن حنفیه با آن حضرت در مسئله امامت به منازعه برخاست. ۵. بر پایه روایات، غیر معصوم نمی‌تواند آن را در جایش نصب کند.<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۸۸؛ الصافی، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> بر پایه نقلی، آشکار بودن نشانه منزل اسماعیل از این جهت است که هنگام آغاز سکونتش در آن، هیچ آبی آن‌جا نبود؛ اما به گونه‌ای اعجازآمیز آب در آن مکان پدید آمد.<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۸۸؛ الصافی، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> | مفسران آشکار بودن نشانه حجرالاسود را بدین جهات دانسته‌اند: ۱. خداوند آن را همراه آدم۷ در بهشت قرار داد. ۲. پیمان الهی در آن به امانت نهاده شد. ۳. در قیامت با زبان گویا و چشمان بینا حضور می‌یابد و آفریدگان آن را می‌شناسند. سپس به سود کسی که به عهد و پیمانش وفا کرده و نیز به زیان کسی که آن را انکار کرده، گواهی می‌دهد. ۴. عده‌ای از مردم نطق وگواهی آن را به نفع امام سجاد۷ مشاهده کردند؛ آن‌گاه که محمد بن حنفیه با آن حضرت در مسئله امامت به منازعه برخاست. ۵. بر پایه روایات، غیر معصوم نمی‌تواند آن را در جایش نصب کند.<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۸۸؛ الصافی، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> بر پایه نقلی، آشکار بودن نشانه منزل اسماعیل از این جهت است که هنگام آغاز سکونتش در آن، هیچ آبی آن‌جا نبود؛ اما به گونه‌ای اعجازآمیز آب در آن مکان پدید آمد.<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۸۸؛ الصافی، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹؛ کنز الدقائق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||