مرقد عبدالله بن عباس: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[اسفند]]|روز=[[۵]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmadi }}
{{در دست ویرایش|ماه=[[اسفند]]|روز=[[۵]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmadi }}
'''مرقد عبدالله بن عباس'''، [[مسجد عبدالله بن عباس]]، [[قبرستان شهدای غزوه طائف]] و نیز [[مقبره محمد‌ بن حنفیه]] و [[عبدالله فرزند پیامبر(ص)]] در یک مجموعه بزرگ در [[طائف]] واقع شده است. [[مسجد ابن عباس]] در زمان پیامبر(ص) و مقبره عبدالله ا‌بن عباس در زمان [[عباسیان]] احداث و پس از آنان چندین بار تجدید بنا شد و گسترش یافت. در طول حدود هزار سال، مزار عبدالله‌ ابن عباس زیارتگاه مردم [[طائف]]، [[حجاز]] و حاجیانی بود که برای حج‌گزاری به آن سرزمین مقدس، سفر می‌کردند تا آن‌که با یورش وحشیانه وهابیان به [[طائف]] در شوال سال ۱۲۱۷ق. به جز بنای مسجد، مقبره عبدالله ابن عباس و مقابر پیرامون آن، به کلی تخریب گردید و اکنون، تنها جایگاه این مراقد بر جای مانده است.
'''مرقد عبدالله بن عباس'''، [[مسجد عبدالله بن عباس]]، [[قبرستان شهدای غزوه طائف]] و نیز [[مقبره محمد‌ بن حنفیه]] و [[عبدالله فرزند پیامبر(ص)]] در یک مجموعه بزرگ در [[طائف]] واقع شده است. [[مسجد ابن عباس]] در زمان پیامبر(ص) و مقبره عبدالله ا‌بن عباس در زمان [[عباسیان]] احداث و پس از آنان چندین بار تجدید بنا شد و گسترش یافت. در طول حدود هزار سال، مزار عبدالله‌ ابن عباس زیارتگاه مردم [[طائف]]، [[حجاز]] و حاجیانی بود که برای حج‌گزاری به آن سرزمین مقدس، سفر می‌کردند تا آن‌که با یورش وهابیان به [[طائف]] در شوال سال ۱۲۱۷ق. به جز بنای مسجد، مقبره عبدالله ابن عباس و مقابر پیرامون آن، به کلی تخریب گردید و اکنون، تنها جایگاه این مراقد بر جای مانده است.


=='''تاریخ بناي مرقد عبدالله ا‌بن عباس'''==
=='''تاریخ بناي مرقد عبدالله ا‌بن عباس'''==
خط ۱۶: خط ۱۶:
بنابر گزارش فاسی «اسم ملک مظفر (م۶۸۳ق)، والی یمن نیز در گنبد بالای ضریح عباس به عنوان بانی عمارت آن مرقوم شده است.» <ref>فاسی، محمد‌بن احمد، ۱۳۸۶، ج۱، ص۱۷۵</ref> بنابراین، وی بازسازی بعدی را درباره مسجد و مزار عبدالله‌ابن عباس انجام داده است. گزارش ابن فهد نیز که خود این مزار را دیده، مؤید این مطلب است. بنابه گزارش وی، چنین مکتوب است: «أنه عمل باسم الملک المظفر؛ یعنی یوسف‌بن عمر‌بن علی‌بن رسول صاحب الیمن سنة خمس و سبعین و ستمائة» وی سپس می‌نویسد: خودش هم این نوشته‌ها را بر روی قبر، قبه و منبر دیده، هنگامی که ضریح شریف ابن عباس را در سال ۹۱۵ زیارت کرده است؛ همچنین در سال بعد نیز دیده و نیز تا الآن (زمان تالیف کتاب) موجود است <ref>ابن فهد، عبدالعزیز‌بن عمر، بی‌تا، ص۱۴۱</ref>.
بنابر گزارش فاسی «اسم ملک مظفر (م۶۸۳ق)، والی یمن نیز در گنبد بالای ضریح عباس به عنوان بانی عمارت آن مرقوم شده است.» <ref>فاسی، محمد‌بن احمد، ۱۳۸۶، ج۱، ص۱۷۵</ref> بنابراین، وی بازسازی بعدی را درباره مسجد و مزار عبدالله‌ابن عباس انجام داده است. گزارش ابن فهد نیز که خود این مزار را دیده، مؤید این مطلب است. بنابه گزارش وی، چنین مکتوب است: «أنه عمل باسم الملک المظفر؛ یعنی یوسف‌بن عمر‌بن علی‌بن رسول صاحب الیمن سنة خمس و سبعین و ستمائة» وی سپس می‌نویسد: خودش هم این نوشته‌ها را بر روی قبر، قبه و منبر دیده، هنگامی که ضریح شریف ابن عباس را در سال ۹۱۵ زیارت کرده است؛ همچنین در سال بعد نیز دیده و نیز تا الآن (زمان تالیف کتاب) موجود است <ref>ابن فهد، عبدالعزیز‌بن عمر، بی‌تا، ص۱۴۱</ref>.


مطری هم دربارة این مکان می‌نویسد: «در رکن راست از سمت قبله، قبر امام عبدالله‌ ابن­عباس در یک قبه‌ای عالی قرار دارد و مسجد رسول الله۹ در صحن این جامع، بین دو قبة کوچک واقع شده که بر اساس دو خیمه متعلق به همسران پیامبر خدا۹ در هنگام محاصرة طائف، ساخته شده است.» (مطری، محمد‌بن احمد، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۴).
مطری هم دربارة این مکان می‌نویسد: «در رکن راست از سمت قبله، قبر امام عبدالله‌ ابن ­عباس در یک قبه‌ای عالی قرار دارد و مسجد رسول الله(ص) در صحن این جامع، بین دو قبة کوچک واقع شده که بر اساس دو خیمه متعلق به همسران پیامبر خدا۹ در هنگام محاصرة طائف، ساخته شده است.» <ref>مطری، محمد‌بن احمد، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۴).


احمد‌بن عبدالله طبری شافعی، امام الحرمین، در سال ۶۶۱ق. ضریح ابن عباس را در طائف زیارت کرده است. (عبدری، ۱۹۸۴، ص۳۳) هر چند آن را توصیف نکرده؛ اما همین‌ مقدار هم بر وجود ضریح ابن عباس، دلالت دارد.
احمد‌ بن عبدالله طبری شافعی، امام الحرمین، در سال ۶۶۱ق. ضریح ابن عباس را در طائف زیارت کرده است. <ref>عبدری، ۱۹۸۴، ص۳۳</ref> هر چند آن را توصیف نکرده؛ اما همین‌ مقدار هم بر وجود ضریح ابن عباس، دلالت دارد.


گزارش ابن ضیاء (۸۵۴ق)، تقریبا گزارش کامل‌تری نسبت به دیگر گزارش‌هاست که به دلیل عدم تکرار، موارد جدید را متذکر می‌شویم: منارة بلند این مسجد، در ایام ناصر لدین الله ساخته شده است؛ در پشت این مناره، چاه آبی واقع است، بین دو گنبد مسجد، محراب قرار دارد؛ در جهت قبله، چهار رواق دارد که از سمت راست، چپ و انتهای آن، سه در وجود دارد؛ در رکن سمت راست قبله، قبر عبدالله‌ ابن عباس است که با چوب ساج پوشیده شده؛ ارتفاع قبر ۳ وجب، طول آن ۱۰ وجب و عرض آن ۶ وجب است. بنابر مکتوبی­که روی چوب ساج نوشته شده، المقتفی لأمر الله در سال ۵۴۷ق. آن را ساخته است (ابن ضیاء، ۱۴۲۴ق، ص۱۵۹). حاج عبدالله‌بن صباح اندلسی نیز که در قرن نهم سفری به عربستان داشته، دربارة مزار ابن عباس تصریح می‌کند: «قبر ابن عباس امروزه دارای مقام عظیمی است.» (ابن صباح اندلسی، ۲۰۱۲م، ص۱۲۴). همچنین در جای دیگری دربارة آن می‌نویسد: «فیها قبر الامام الفاضل العالم الحسیب الرفیع العباسی عبدالله ابن عباس علیه مقام عظیم و مزار جسیم کما هو أهله، تعظمه جمیع عربان الحجاز کلّها أفضل التعظیم». (همان، ص۱۳۶)
گزارش ابن ضیاء (۸۵۴ق)، تقریبا گزارش کامل‌تری نسبت به دیگر گزارش‌هاست که به دلیل عدم تکرار، موارد جدید را متذکر می‌شویم: منارة بلند این مسجد، در ایام ناصر لدین الله ساخته شده است؛ در پشت این مناره، چاه آبی واقع است، بین دو گنبد مسجد، محراب قرار دارد؛ در جهت قبله، چهار رواق دارد که از سمت راست، چپ و انتهای آن، سه در وجود دارد؛ در رکن سمت راست قبله، قبر عبدالله‌ ابن عباس است که با چوب ساج پوشیده شده؛ ارتفاع قبر ۳ وجب، طول آن ۱۰ وجب و عرض آن ۶ وجب است. بنابر مکتوبی­ که روی چوب ساج نوشته شده، المقتفی لأمر الله در سال ۵۴۷ق. آن را ساخته است <ref>ابن ضیاء، ۱۴۲۴ق، ص۱۵۹</ref>. حاج عبدالله‌ بن صباح اندلسی نیز که در قرن نهم سفری به عربستان داشته، دربارة مزار ابن عباس تصریح می‌کند: «قبر ابن عباس امروزه دارای مقام عظیمی است.» <ref>ابن صباح اندلسی، ۲۰۱۲م، ص۱۲۴</ref>. همچنین در جای دیگری دربارة آن می‌نویسد: «فیها قبر الامام الفاضل العالم الحسیب الرفیع العباسی عبدالله ابن عباس علیه مقام عظیم و مزار جسیم کما هو أهله، تعظمه جمیع عربان الحجاز کلّها أفضل التعظیم». <ref>همان، ص۱۳۶</ref>


سمهودی (م۹۱۱ق)، نیز دربارة این بنا می‌نویسد: «...مسجدی است در طائف که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده، مصلای پیامبر(ص) بین دو قبه‌ای قرار گرفته که به نام دو زن از ایشان ساخته شده که همراه ایشان در غزوة طائف بودند.» وی در ادامه، از مقبرة عبدالله ا‌بن عباس و مسجد رسول الله۹ یاد می‌کند (سمهودی، بی‌تا، ص۲۸۶).
سمهودی (م۹۱۱ق)، نیز دربارة این بنا می‌نویسد: «...مسجدی است در طائف که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده، مصلای پیامبر(ص) بین دو قبه‌ای قرار گرفته که به نام دو زن از ایشان ساخته شده که همراه ایشان در غزوة طائف بودند.» وی در ادامه، از مقبرة عبدالله ا‌بن عباس و مسجد رسول الله۹ یاد می‌کند <ref>سمهودی، بی‌تا، ص۲۸۶</ref>.


ابن فهد، بنا به­ گفتة خودش در سال ۹۱۵ قمری همة آثار اسلامی منطقة طائف؛ از جمله مسجد ابن عباس را دیده و آن را اینگونه توصیف می‌کند که بعضی از دیوارها
ابن فهد، بنا به­ گفتة خودش در سال ۹۱۵ قمری همة آثار اسلامی منطقة طائف؛ از جمله مسجد ابن عباس را دیده و آن را اینگونه توصیف می‌کند که بعضی از دیوارها
و ایوان‌هایش فرو ریخته و برخی از آنها البته نه چندان جالب و خوب بازسازی شده است. (ابن فهد، عبدالعزیز‌بن عمر، بی‌تا، ص۱۴۴) و در سال بعد نیز به زیارت آن مسجد و مقبره رفته و در توصیف آن می‌نویسد: «مسجد بزرگی که قبر عبدالله‌ابن عباس در آن قرار دارد، منفرد از آبادی طائف، وسط بیابانی واقع است و برای اهل شهر طائف سخت است که به آنجا بروند.» (ابن فهد، عبدالعزیز‌بن عمر، بی‌تا، ص۱۴۵)
و ایوان‌هایش فرو ریخته و برخی از آنها البته نه چندان جالب و خوب بازسازی شده است. <ref>ابن فهد، عبدالعزیز‌بن عمر، بی‌تا، ص۱۴۴</ref> و در سال بعد نیز به زیارت آن مسجد و مقبره رفته و در توصیف آن می‌نویسد: «مسجد بزرگی که قبر عبدالله‌ابن عباس در آن قرار دارد، منفرد از آبادی طائف، وسط بیابانی واقع است و برای اهل شهر طائف سخت است که به آنجا بروند.» <ref>ابن فهد، عبدالعزیز‌بن عمر، بی‌تا، ص۱۴۵</ref>
این عمارت در قرن ۱۱ نیز مرمت و بازسازی شد. ابتدا زید‌بن محسن‌بن حسین‌بن ابی نمی، امیر مکه در سال ۱۰۷۱ق. و سپس در زمان عثمانی‌ها، در سال ۱۱۹۳ق. والی شام، محمد پاشا، در زمان سلطنت سلطان عبدالحمید اول، این بنا را بازسازی کردند (ارن، خالد، ۲۰۱۳ق، ص۳۸۲).
این عمارت در قرن ۱۱ نیز مرمت و بازسازی شد. ابتدا زید‌بن محسن‌بن حسین‌بن ابی نمی، امیر مکه در سال ۱۰۷۱ق. و سپس در زمان عثمانی‌ها، در سال ۱۱۹۳ق. والی شام، محمد پاشا، در زمان سلطنت سلطان عبدالحمید اول، این بنا را بازسازی کردند <ref>ارن، خالد، ۲۰۱۳ق، ص۳۸۲</ref>.
بدون شک گزارش عجیمی از همه روایت‌های دیگران از مسجد و مقبرة ابن عباس کامل‌تر است. البته بخشی از مطالبی که او گفته، منقول از دیگران است که گذشت؛ بنابراین، ما در نقل گزارش وی، تنها مواردی را ذکر می‌کنیم که دیگران متعرض آن نشده‌اند:
بدون شک گزارش عجیمی از همه روایت‌های دیگران از مسجد و مقبرة ابن عباس کامل‌تر است. البته بخشی از مطالبی که او گفته، منقول از دیگران است که گذشت؛ بنابراین، ما در نقل گزارش وی، تنها مواردی را ذکر می‌کنیم که دیگران متعرض آن نشده‌اند:


خط ۳۴: خط ۳۴:
۴. برخی مورخان از جمله مرجانی که بعد از سال ۷۰۰ مسجد را دیده‌اند، گزارش کرده‌اند که اکنون خراب است و برخی از دیوارها و رواق‌هایش فرو ریخته
۴. برخی مورخان از جمله مرجانی که بعد از سال ۷۰۰ مسجد را دیده‌اند، گزارش کرده‌اند که اکنون خراب است و برخی از دیوارها و رواق‌هایش فرو ریخته
و برخی از جاهای آن، نه چندان مطلوب، بازسازی شده است؛
و برخی از جاهای آن، نه چندان مطلوب، بازسازی شده است؛
۵. در رجب سال ۱۰۸۴ق. دو رواق به این مسجد اضافه شده که پیشتر نبوده است (عجیمی، بی‌تا، صص ۴۴۴۱).
۵. در رجب سال ۱۰۸۴ق. دو رواق به این مسجد اضافه شده که پیشتر نبوده است <ref>عجیمی، بی‌تا، ص ۴۱</ref>.
۶. عده‌ای در طائف، به عنوان خادمان مرقد ابن عباس، معروف و مشهوراند (عجیمی، بی‌تا، ص۴۸)که کارشان خدمت‌رسانی به زائران مرقد عبدالله‌ابن عباس است؛
۶. عده‌ای در طائف، به عنوان خادمان مرقد ابن عباس، معروف و مشهوراند <ref>عجیمی، بی‌تا، ص۴۸</ref>که کارشان خدمت‌رسانی به زائران مرقد عبدالله‌ابن عباس است؛
۷. گنبد مرقد ابن عباس در طرف رکن سمت راستِ قبله واقع شده (عجیمی، بی‌تا، ص۴۹).
۷. گنبد مرقد ابن عباس در طرف رکن سمت راستِ قبله واقع شده <ref>عجیمی، بی‌تا، ص۴۹</ref>.
۸. پشت منارة بلند مسجد، چاهی قرار دارد که در سال ۷۵۴ق. حفر شده است. (عجیمی، بی‌تا، ص۴۹)
۸. پشت منارة بلند مسجد، چاهی قرار دارد که در سال ۷۵۴ق. حفر شده است. <ref>عجیمی، بی‌تا، ص۴۹</ref>


این مسجد و مزار، از دیرباز، قطب علمی نیز بوده و سعی عالمان این دیار، آن بوده که مجلس درسی در کنار مرقد عبدالله ا‌بن عباس برگزار کنند. گزارش عیاشی که بین سالهای ۱۰۷۱ تا ۱۰۷۳ق. به حجاز سفر کرده، گوشه‌ای از این تلاش را به نمایش می‌گذارد. وی زمانی که در طائف بود، در کنار ضریح ابن عباس، تفسیر برخی از سوره‌های قرآن را نزد عالمی مغربی نزیل طائف به نام شیخ عبدالعزیز تواتی فراگرفت. (عیاشی، عبدالله‌بن محمد، ۲۰۰۶م، ج۲، ص۱۷۲) جالب آن‌که عیاشی انگیزه خود از سفر به طائف را زیارت مرقد ابن عباس می‌داند. (همان، ص۱۷۳) وی مزار ابن عباس را این‌گونه توصیف می‌کند: «قبر ترجمان قرآن، در سمت راست قبله مسجد قرار دارد. در داخل مرقد، سمت راست درب ورودی، مزار محمد‌بن حنفیه و به ازای قبر ابن عباس، گفته شده قبر عبدالله فرزند پیامبر(ص) معروف به طیب و طاهر قرار دارد و مردم به نیت فرزند پیامبر(ص)، تبرک می‌جویند. (همان، ص۱۷۵)
این مسجد و مزار، از دیرباز، قطب علمی نیز بوده و سعی عالمان این دیار، آن بوده که مجلس درسی در کنار مرقد عبدالله ا‌بن عباس برگزار کنند. گزارش عیاشی که بین سالهای ۱۰۷۱ تا ۱۰۷۳ق. به حجاز سفر کرده، گوشه‌ای از این تلاش را به نمایش می‌گذارد. وی زمانی که در طائف بود، در کنار ضریح ابن عباس، تفسیر برخی از سوره‌های قرآن را نزد عالمی مغربی نزیل طائف به نام شیخ عبدالعزیز تواتی فراگرفت. (عیاشی، عبدالله‌بن محمد، ۲۰۰۶م، ج۲، ص۱۷۲) جالب آن‌که عیاشی انگیزه خود از سفر به طائف را زیارت مرقد ابن عباس می‌داند. (همان، ص۱۷۳) وی مزار ابن عباس را این‌گونه توصیف می‌کند: «قبر ترجمان قرآن، در سمت راست قبله مسجد قرار دارد. در داخل مرقد، سمت راست درب ورودی، مزار محمد‌بن حنفیه و به ازای قبر ابن عباس، گفته شده قبر عبدالله فرزند پیامبر(ص) معروف به طیب و طاهر قرار دارد و مردم به نیت فرزند پیامبر(ص)، تبرک می‌جویند. (همان، ص۱۷۵)
۳۶۶

ویرایش