بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
===ویژگی‌های شعر خاقانی=== | ===ویژگی‌های شعر خاقانی=== | ||
خاقانی از بزرگ‌ترین قصیده‌سرایان ادب پارسی است که بیش از هر چیز به دلیل قدرت تصویرگری و خیال‌پردازی در اشعارش و نیز استفاده از تشبیهات و ترکیبات تازه، ستوده شده است. شعر او فنی و دشوار است و نزد وی پروراندن شکل و صورت بیان بیش از محتوای آن‌که بیشتر در پیچیدگی‌های بیانی از دسترس دور شده، اهمیت دارد.<ref>رخسار صبح، ص 175، 184.</ref><ref>تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان، ص 291.</ref>از وی جز دیوان شعر، منظومه تحفة العراقین و [[منشآت]] او به نثر باقی‌مانده است. مدح پادشاهان و بزرگان سیاسی و علمی و ادبی، گلایه از روزگار، [[حبسیه]]، [[مرثیه]]، [[زهد]] و [[عرفان]] و [[بزم]] و وصف طبیعت از مفاهیم پرتکرار شعرهای خاقانی است.<ref>خاقانی شاعر دیرآشنا، ص 55-60.</ref><ref>رخسار صبح، ص 199-204.</ref><ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، ص 780.</ref> | خاقانی از بزرگ‌ترین قصیده‌سرایان ادب پارسی است که بیش از هر چیز به دلیل قدرت تصویرگری و خیال‌پردازی در اشعارش و نیز استفاده از تشبیهات و ترکیبات تازه، ستوده شده است. شعر او فنی و دشوار است و نزد وی پروراندن شکل و صورت بیان بیش از محتوای آن‌که بیشتر در پیچیدگی‌های بیانی از دسترس دور شده، اهمیت دارد.<ref>رخسار صبح، ص 175، 184.</ref><ref>تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان، ص 291.</ref>از وی جز دیوان شعر، منظومه تحفة العراقین و [[منشآت]] او به نثر باقی‌مانده است. مدح پادشاهان و بزرگان سیاسی و علمی و ادبی، گلایه از روزگار، [[حبسیه]]، [[مرثیه]]، [[زهد]] و [[عرفان]] و [[بزم]] و وصف طبیعت از مفاهیم پرتکرار شعرهای خاقانی است.<ref>خاقانی شاعر دیرآشنا، ص 55-60.</ref><ref>رخسار صبح، ص 199-204.</ref><ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، ص 780.</ref> | ||
حج و بزرگداشت حرمین و ستایش پیامبر (ص) اسلام نیز از مهم‌ترین مضامین اشعار او است. خاقانی دو بار به سفر حج رفت؛ بار نخست در سال (551 ق.) و بار دوم میان‌سال‌های (569 و 570 ق.) و جز منظومه [[ | حج و بزرگداشت حرمین و ستایش پیامبر (ص) اسلام نیز از مهم‌ترین مضامین اشعار او است. خاقانی دو بار به سفر حج رفت؛ بار نخست در سال (551 ق.) و بار دوم میان‌سال‌های (569 و 570 ق.) و جز منظومه [[تحفةالعراقین]] چندین قصیده در وصف [[کعبه]] و مکه و مدینه و شرح سفر خود به حجاز بر جای نهاد که از مشهورترین و بهترین نمونه‌ها در ادب فارسی به شمار می‌روند.<ref>دیوان خاقانی، ص 88، 95-215، 368.</ref><ref>رخسار صبح، ص 201.</ref><ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، ص 779-780.</ref>به دلیل چیره‌دستی در ستایش [[پیامبر (ص)]]، او را [[حسّان العجم]] لقب دادند. مشهور است که در سفرش به حج، یکی از شعرهایش را با مَطلع «صبح از حمایل فلک آهیخت خنجرش» به زر نگاشتند.<ref>تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان، ص 287.</ref><ref>رخسار صبح، ص 5.</ref><ref>دیوان خاقانی، ص 17، مقدمه. </ref>منظومه تحفةالعراقین نیز از شهرتی بسزا در ادب فارسی برخوردار است و مورد تقلید برخی از شاعران پس از وی قرارگرفته است.<ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج 5، ص 1079، 1725، 1295.</ref> | ||
===اثر حج در زندگی خاقانی=== | ===اثر حج در زندگی خاقانی=== | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
برخی از پژوهشگران شکل روایت خاقانی در این منظومه را نیز تأیید این نظر دانسته‌اند. خاقانی در اثر خود سخنی از سفرش به حج به میان نیاورده است. او که منظومه را خطاب به آفتاب سروده، آفتاب را دعوت کرده تا از آسمان به زمین بیاید و به سفر در زمین پردازد و به حج رود. بدین ترتیب، ادامه تحفة العراقین شرح سفر حجی است که به شکلی شاعرانه به آفتاب نسبت داده‌شده است؛ گویی خاقانی که خود پیش‌تر راه حج را طی کرده، آفتاب را به این سفر دعوت و منازلی را که در طول راه طی خواهد کرد، برایش وصف می‌کند و به ستایش کسانی که در شهرها خواهد دید، می‌پردازد. | برخی از پژوهشگران شکل روایت خاقانی در این منظومه را نیز تأیید این نظر دانسته‌اند. خاقانی در اثر خود سخنی از سفرش به حج به میان نیاورده است. او که منظومه را خطاب به آفتاب سروده، آفتاب را دعوت کرده تا از آسمان به زمین بیاید و به سفر در زمین پردازد و به حج رود. بدین ترتیب، ادامه تحفة العراقین شرح سفر حجی است که به شکلی شاعرانه به آفتاب نسبت داده‌شده است؛ گویی خاقانی که خود پیش‌تر راه حج را طی کرده، آفتاب را به این سفر دعوت و منازلی را که در طول راه طی خواهد کرد، برایش وصف می‌کند و به ستایش کسانی که در شهرها خواهد دید، می‌پردازد. | ||
با این دیدگاه، خاقانی این منظومه را چند سال پیش از سفر حج سروده و نسخه‌ای از آن را به عراق و خراسان فرستاده و پس از سفر حج، بر آن مقدمه‌ای نگاشته و آن را به [[جمال الدین اصفهانی]]، وزیر [[موصل]]، تقدیم کرده است. این مقدمه منثور که به‌یقین در کنار رود [[دجله]] در عراق نگاشته شده، در بسیاری از نسخه‌های خطی تحفة العراقین وجود ندارد. به‌احتمال، این دسته از نسخ خطی از روی نسخه‌ای که خاقانی پیش از سفر حج به خراسان فرستاده، کتابت شده‌اند.<ref>مقدمه تحفة الخواطر، ص 23-25، 53</ref> | با این دیدگاه، خاقانی این منظومه را چند سال پیش از سفر حج سروده و نسخه‌ای از آن را به عراق و خراسان فرستاده و پس از سفر حج، بر آن مقدمه‌ای نگاشته و آن را به [[جمال الدین اصفهانی]]، وزیر [[موصل]]، تقدیم کرده است. این مقدمه منثور که به‌یقین در کنار رود [[دجله]] در عراق نگاشته شده، در بسیاری از نسخه‌های خطی تحفة العراقین وجود ندارد. به‌احتمال، این دسته از نسخ خطی از روی نسخه‌ای که خاقانی پیش از سفر حج به خراسان فرستاده، کتابت شده‌اند.<ref>مقدمه تحفة الخواطر، ص 23-25، 53</ref> | ||
بااین‌همه، نمی‌توان سفرنامه بودن | بااین‌همه، نمی‌توان سفرنامه بودن تحفةالعراقین را به‌یقین منتفی دانست. برخی از محققان وجود ابیاتی را که اشاره به حضور شاعر در شروان دارد، مربوط به دوران پس از سفر و بازگشت خاقانی به زادگاهش و شاهدی بر آن می‌دانند که این منظومه در میانه سفر نگاشته نشده؛ بلکه در پایان سفر به نظم کشیده شده است.<ref>مثنوی تحفة العراقین، ص «مب»، مقدمه. </ref>گروهی نیز سرایش و نگارش منظومه را فرایندی بلند می‌دانند که پیش از سفر حج آغازشده و در پی اتمام سفر و بازگشت خاقانی به شروان در سال (522 ق.) به شکل نهایی درآمده است.<ref>ختم الغرایب، ص 29.</ref><ref>خاقانی شروانی، ص 270.</ref><ref>دیدار با کعبه جان، ص 145.</ref>بدین ترتیب، این دسته از ابیات را شاید بتوان رهاورد حضور خاقانی در شروان در پی سفر حج و یا باقی‌مانده قسمت‌هایی از منظومه دانست که خاقانی پیش از رفتن به حج سروده بوده است. نسبت دادن حج به آفتاب را نیز می‌توان تنها تمهیدی شاعرانه برشمرد که پیامد منطقی روش خاقانی در خطاب به آفتاب در سراسر منظومه است. | ||
==محتوای کتاب== | ==محتوای کتاب== | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
'''*تذكرة الشعراء '''. | '''*تذكرة الشعراء '''. | ||
'''*تذكره آتشكده '''. | '''*تذكره آتشكده '''. | ||
'''*خاقاني شرواني '''. | '''*خاقاني شرواني '''. | ||
'''*سخن و سخنوران '''. | '''*سخن و سخنوران '''. | ||
'''*تاريخ ادبيات در ایران '''. | '''*تاريخ ادبيات در ایران '''. | ||
'''*رخسار صبح '''. | '''*رخسار صبح '''. | ||
'''*تاريخ ادبيات ايران از دوران باستان '''. | '''*تاريخ ادبيات ايران از دوران باستان '''. | ||
'''*خاقاني شاعر ديرآشنا '''. | '''*خاقاني شاعر ديرآشنا '''. | ||
'''*ديوان خاقاني '''. | '''*ديوان خاقاني '''. | ||
'''*تذكرة نتايج الافكار '''. | '''*تذكرة نتايج الافكار '''. | ||
'''*ديدار با كعبه جان '''. | '''*ديدار با كعبه جان '''. | ||
'''*مقدمه تحفة الخواطر '''. | '''*مقدمه تحفة الخواطر '''. | ||
'''*ختم الغرايب '''. | '''*ختم الغرايب '''. | ||
'''*مثنوي تحفة العراقين '''. | '''*مثنوي تحفة العراقين '''. | ||
'''*حج در ادب فارسي '''. | '''*حج در ادب فارسي '''. | ||
'''*راحة الصدور '''. | '''*راحة الصدور '''. | ||
'''*العقد الثمين '''. | '''*العقد الثمين '''. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||