در حال ویرایش استظلال در حج (کتاب)

'''استظلال در حج'''، کتابی شامل متن ۱۳ جلسه درس گفتار درس‌های خارج فقه آیت الله محمد قائنی، درباره مسأله فقهی [[استظلال]] در حال احرام که یکی از [[محرمات احرام]] است. این جلسات در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹ در [[پژوهشکده حج و زیارت]] برگزار شده است.  

در این جلسات برخی از مسائل مرتبط به این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است از جمله حکم زیر سایه رفتن در هنگام سفر یا اقامت در شهر [[مکه]] یا در هنگام پیاده و سواره بودن؛ دلالت روایاتی که زیر سایه رفتن را برای فرد محرم ممنوع نمی‌دانند و نسبت آن‌ها با روایاتی که در حرام بودن این عمل اطلاق دارند، و بحث درباره حکم تلبس به احرام در حالی که فرد می‌داند که مجبور است در حال احرام محذورات احرام مانند تظلیل را مرتکب شود.

مسئله نخست که در درسگفتارهای این کتاب مطرح شده است (جلسه اول تا پنجم) این است که آیا استظلال و زیر سایه رفتن در تنها در حال سفر ممنوع است یا حتی در هنگام اقامت (منزل کردن) در یک مکان یا شهر نیز حرام است؟ بعد از بررسی روایات مرتبط با این مسئله و نیز اقوال گوناگون فقهای شیعه در این باب، این احتمال مطرح شده که ممکن است در روایات، نَزَلَ در برابر رَکَب استفاده شده باشد. این احتمال را پیشتر نیز برخی فقها مطرح کرده‌اند و نویسنده که خود بر این نظر است، به تفصیل در چند جلسه به بررسی شواهد مختلف در اثبات این نظر پرداخته است. بر پایه این فرضیه، استفاده از سایه در حال حرکت، اگر فرد پیاده باشد اشکالی ندارد اما حرکت با وسیله نقلیه سرپوشیده حرام است و فرقی نمی‌کند که در طول سفر باشد یا در هنگام اقامت در شهر مکه.

== روایاتی که استظلال را مجاز دانسته اند ==

جلسه ششم و هفتم به بحث درباره کیفیت جمع بین روایتی از جمیل بن دراج است که در آن اظلال برای محرم مجاز دانسته شده است. در این جلسات به تفصیل درباره دلالت این روایت و نحوه جمع آن با روایاتی که استظلال در حج را برای فرد محرم ممنوع و حرام دانسته‌اند، بحث شده است.  

مباحث جلسات هفتم تا جلسه سیزدهم درباره حکم عمل فردی است که می‌داند به دلیل نبود وسایل نقلیه که سقف نداشته باشند، در صورت احرام بستن، مرتکب عمل حرام استظلال خواهد شد. در این جلسات روایاتی که احرام را در این شرایط مجاز و صحیح می‌دانند مورد بررسی قرار گرفته است و نتیجه گرفته شده است که احرام بر کسی که می داند مضطر به ارتکاب محرمات می‌شود، منعی ندارد. این بحث همچنین شامل مباحث و استدلالاتی که بر اساس آن پرداخت کفاره هم در چنین شرایطی واجب نیست.  

این کتاب در ۱۶۸ صفحه در سال ۱۴۰۰شمسی توسط نظر مشعر به چاپ رسیده است. تهیه کتاب و پیاده سازی متن درسگفتارها در پژوهشکده حج و زیارت به انجام رسیده است.