در حال ویرایش اسلام

'''اسلام'''، از ادیان ابراهیمی، دومین دین بزرگ دنیاست. پیامبر این دین [[حضرت محمد(ص)]]  است و پیروان او را مسلمان می‌نامند. حضرت محمد(ص) در [[مکه|شهر مکه]] در [[جزیرةالعرب|شبه جزیره عربستان]] زندگی می‌کرد و نخستین آیات [[قرآن]] در این شهر به سال 610 میلادی بر او نازل شد. او سیزده سال پس از [[بعثت]] به یثرب هجرت کرد و نخستین دولت - شهر مسلمانان در [[مدینه]] شکل گرفت و پس از مدتی قدرت سیاسی اصلی در [[جزیرةالعرب|جزیرة العرب]] شد. پس از وفات پیامبر(ص) نیز شهر مدینه تا پایان خلافت [[عثمان]] مرکز دولت اسلامی (خلافت اسلامی) بود.

[[مکه]] و [[مدینه]] از شهرهای مقدس مسلمانان به شمار می‌رود. مکه محل برگزاری یک آیین سالانه به نام [[حج]] است. شکلی از این آیین پیش از اسلام نیز در مکه برگزار می‌شد. حج، یکی از عبادت‌های [[واجب]] و از فروع اصلی و مورد تاکید دین اسلام است. مدینه نیز به دلیل قرار گرفتن [[قبر پیامبر|آرامگاه حضرت محمد]] در آن (که در داخل [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] قرار دارد) یکی از زیارتگاه‌های اصلی مسلمانان است. اسلام از شرایط صحت [[حج]] و [[عمره]] است.  
==واژه‌شناسی==
اسلام از ریشه «س ـ ل ـ م» به معنای سرسپردگی و تسلیم و در اصطلاح، اظهار پیروی از دینی است که [[حضرت محمد(ص)]] پیامبر آن است.<ref>العین، ج7، ص265-266؛ لسان العرب، ج12، ص293، «سلم»؛ التعریفات، ص39.</ref> پیرو دین اسلام در عربی «مُسْلِم» و در فارسی «مُسَلْمان» نامیده می‌شود.

در آیاتی از قرآن، اسلام به مفهوم اطاعت و تسلیم شدن در برابر خدا آمده و مسلمان بودن را به پیامبران گذشته و پیروان آن‌ها نیز نسبت می‌دهد.<ref>آل عمران، آیه 52؛ مائده/5، 111؛ اعراف، آیه 126؛ یونس، آیه 72؛ یوسف، آیه 101</ref> آیه ۱۳ سوره شوری نیز دینِ فرستاده شده برای مسلمانان را همان دینِ نوح، [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم]]، موسی و عیسی معرفی می‌کند.<ref>شوری، آیه 13.</ref>

=== تفاوت اسلام با ایمان ===
به گفته علامه طباطبایی، مفسر قرآن، هر فرد با گفتن دو جمله '''«اشهد ان لااله الا الله»''' و '''«اشهد ان محمدا رسول الله»''' که شهادت به یکتایی خدا و رسالت حضرت محمد(ص) است وارد دین اسلام شده و مسلمان خوانده می‌شود؛<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱،ص۳۰۱-۳۰۳.</ref> حتی اگر این شهادت زبانی بوده و قلبی نباشد.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱۸، ص۳۲۸.</ref> اما ایمان، همراه با خضوع و اطاعتِ توأم با اعتقاد قلبی است.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱۸، ص۳۲۸</ref>

طباطبایی با توجه به آیات ۱۴ سوره حجرات و ۳۵ احزاب که وصف «مؤمنین و مؤمنات» را از عنوان «مسلمین و مسلمات» تفکیک کرده را دلیل تفاوت اسلام با ایمان می‌داند.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۱۳- ۳۱۴.</ref>

==تاریخچه ==
پیامبر اسلام از تیره [[بنی هاشم|بنی‌هاشم]]، از قبیله [[قریش]]، اصلی‌ترین قبیله مکه بود. او پیش از بعثت، هر سال یک ماه را مجاور [[غار حرا]] شده، به عبادت می‌گذراند.<ref>. صحیح مسلم، نووی، ج2، ص140؛ فتح الباری، ج1، ص21.</ref>  

شبه جزیره عربستان سکونت‌گاه قبایل گوناگون عرب بود که بسیاری از آن‌ها صحرانشین بودند. تنها در مناطقی مانند مکه، یثرب، طائف و [[یمن]]، شهرنشینی تا اندازه‌ای رشد یافته و پدیدار شده بود.<ref>. البدء و التاریخ، ج4، ص31-33؛ الکامل، ج1، ص451-453؛ المفصل، ج5، ص478، 480؛ ج6، ص219، 224-225.</ref>

=== اسلام در مکه ===
حضرت محمد در ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل به پیامبری(بعثت) رسید و رسول خدا تا سه سال به صورت غیر علنی و پس از آن، به صورت آشکار به اسلام دعوت کرد. پس از دعوت آشکار، اشراف مکه و برخی مردم مکه به مبارزه با پیامبر(ص) و اسلام پرداختند.<ref>تاریخ صدر اسلام، ص ۲۳۵</ref> پیامبر ۱۳ سال مکیان را به اسلام فراخواند؛ اما تنها اندکی -که بیشتر آن‌ها جوانان و تنگدستان بودند- به اسلام گرویدند.<ref>تاریخ صدر اسلام، ص ۲۴۹</ref> 

==== دعوت به اسلام در ایام حج ====
یکی از آیین‌های عرب‌های پیش از اسلام، [[حج]] بود. در موسم حج بازارهای مشهور [[عکاظ]]، [[مجنه|مجنّه]] و [[ذو المجاز]] در نزدیکی مکه برپا می‌شدند  و مکه میزبان جمعیتی انبوه از بازرگانان و زائران سراسر [[شبه جزیره عربستان|شبه جزیره]] بودند. بدین‌ترتیب موسم حج فرصتی برای تبلیغ اسلام در میان زائران بود.<ref>الطبقات، ج1، ص170؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص24؛ البدایة و النهایه، ج3، ص54.</ref> پیامبر در سال‌های ۱۱، ۱۲ و ۱۳ بعثت در ایام حج با تعدادی از مردم یثرب دیدار کرد که سبب بیعت آنها با رسول خدا شده و از او دعوت کردند به یثرب بیاید.<ref>تاریخ پیامبر اسلام، ص ۱۳۹، ۱۴۲، ۱۴۴، ۱۵۰</ref>

بزرگان مکه نیز با پیامبر و دین جدید مخالف بودند و توانستند دین تازه را در مکه مهار کنند. برخی تاریخ‌نگاران از به بن‌بست رسیدن دعوت اسلام در مکه سخن گفته‌اند.<ref>تاريخ صدر اسلام، ص294.</ref>

=== مدینه بستر پذیرش گسترده اسلام ===
هجرت مسلمانان به [[مدینه]] از سال سیزدهم بعثت آغاز شد.<ref>تاریخ پیامبر اسلام، ص ۱۶۱</ref> پیامبر در اول ربیع الاول سال ۱۴ بعثت به مدینه هجرت کرد.<ref>تاریخ پیامبر اسلام، ص ۱۷۲</ref> زمینی در محله بنی‌مالک بن نجار برای بنای [[مسجد مدینه]] تعیین و بنای مسجد آغاز شد.

=== گسترش اسلام پس از پیامبر ===
پس از رحلت پیامبر، اختلاف در رهبری جامعه اسلامی به وجود آمد؛ اما جنگ‌های رِدّه،{{یادداشت|مجموعهٔ جنگ‌هایی است که اندکی پس از درگذشت محمد، پیامبر مسلمانان، میان شماری از قبایل مُرتَد عرب و مسلمانان درگرفت. این قبایل که بعضاً از اسلام برگشته بودند در برابر حکومت اسلامی وقت اعلام استقلال کرده و بر ضد آن قیام کردند.}} مسلمانان را متحد ساخت و رویارویی با قبایل و گروه‌هایی که به بهانه پرداخت نکردن زکات از اسلام بیرون شدند، به گسترش اسلام انجامید. همین رویارویی‌ها و رفتن به بیرون از شبه جزیره، مسلمانان را به این اندیشه واداشت که نفوذ اسلام را تا هرجا که ممکن است، بگسترند.<ref>نک: سیره خلفاء، ص334-336.</ref>  

در دوران ۳۰ ساله خلافت خلفای سه‌گانه و روزگار امامت [[امام علی(ع)]] گسترش اسلام ادامه یافت و در شرق، غرب و شمال عربستان، مناطقی مهم چون ایران، عراق، مصر و شامات شامل فلسطین، سوریه، و لبنان به تصرف مسلمانان درآمد. اسلام در سده‌های بعد نیز تا شبه قاره هند، غرب چین، مرکز افریقا، جنوب شرق آسیا، ماوراء النهر، آسیای صغیر و شبه جزیره بالکان در اروپا دامن گسترد.

==پانوشت==
{{پانویس|۲}}

==منابع==
{{منابع}}
* '''العین''': خلیل (م.۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
* '''لسان العرب''': ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
* '''البدء و التاریخ''': المطهر المقدسی (م.۳۵۵ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۰۳م.
* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م.۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
* '''المفصل''': جواد علی، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۷۶م.
* '''مجمع البحرین''': الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۳ق.
* التحقیق: المصطفوی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۷۴ش.
* '''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م.۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
* '''مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن''': توشیهیکو ایزوتسو، ترجمه: بدره‌ای، تهران، فرزان روز، ۱۳۷۸ش.
* '''قاموس قرآن''': علی اکبر قرشی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
* '''بحار الانوار''': المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م.۲۹۲ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
* '''صحیح مسلم بشرح النووی''': النووی (م.۶۷۶ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
* '''فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه.
* '''الارشاد''': المفید (م.۴۱۳ق.)، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
* '''تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)''': غلامحسین زرگری‌نژاد، سمت، ۱۳۸۳ش.
* '''صحیح البخاری''': البخاری (م.۲۵۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، بیروت، دار صادر.
* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
* '''عیون الاثر''': ابن سید الناس (م.۷۳۴ق.)، بیروت، مؤسسة عزالدین، ۱۴۰۶ق.
* '''السیرة النبویه''': ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۹۶ق.
* '''وفاء الوفاء''': السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
* '''فتوح البلدان''': البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م.
* '''المغانم المطابه''': محمد الفیروزآبادی (م.۸۱۷ق.)، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۲ق.
* '''المعتبر''': المحقق الحلی (م.۶۷۶ق.)، مؤسسه سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
* '''کشف الغطاء''': کاشف الغطاء (م.۱۲۲۷ق.)، اصفهان، مهدوی.
* '''سیره خلفاء''': رسول جعفریان، دلیل، ۱۳۸۰ش.
{{پایان}}