در حال ویرایش التدقیق فی سیر الطریق (کتاب) (بخش)

==محتوا==
این کتاب، گزارش مسافرت نویسنده، بین سال‌های ۱۳۱۴ و ۱۳۱۶ق، در دوره [[مظفرالدین شاه]]،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، سرآغاز، ص سی و یک.</ref> به [[مشهد (شهر)|مشهد]] و [[عتبات عالیات]] است. وی گزارش سفر خود از [[بوشهر]] به [[تهران]] و توقفش در تهران را بین سال‌های ۱۳۰۸ و  ۱۳۰۹ق در بخش پایانی کتاب درج کرده است. او از تهران به مشهد سفر کرده و به تهران بازگشته است. مدتى بعد، به زیارت عتبات عالیات و پس از زیارت حرم [[امامان(ع)]] در [[کاظمین]]، [[کربلا]] و [[نجف]] به [[بغداد]] رفته، با کشتى به [[ایران]] بازگشته و در زادگاهش بوشهر، ساکن شده است.<ref>سفرنامه سدید السلطنه، تمام کتاب؛ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/130 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۰.]</ref> وی شهرها، مناطق، مردم و مکان‌های تاریخی و مذهبی مسیر راه؛ از جمله حرم امامان(ع) و مزار امامزادگان را توصیف کرده است.<ref>سفرنامه سدید السلطنه، تمام کتاب؛ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/130 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۰-۱۴۰.] </ref>

برای نمونه، وى در روز جمعه ۱۳ ربیع الاول ١٣١۵ق. وارد مشهد شده و از [[حرم امام رضا(ع)]] و بناهاى ضمیمه آن، گزارش‌هایى ارائه داده و تاکید مى‌کند این مطالب غیر از نکاتى است که در کتاب [[مطلع الشمس (کتاب)|مطلع الشمس]]، آمده است. بناهایی که به توصیف آن‌ها پرداخته به این شرحند: دارالسیاده، دارالحفاظ، دارالسعاده، گنبد خاتم‌خان، گنبد الله‌وردى‌خان، رواق‌هاى حرم، مسجد بالاسر، مسجد پشت‌سر، مسجد زنانه و صحن جدید.<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٢٩٩ - ٣٠٢؛ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/131 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۱ و ۱۳۲.]</ref><br />

===مناطق مسیر سفر===
'''تهران-مشهد'''

برخی از شهرها و مناطق مسیر راه تهران-مشهد که در سفرنامه یاد شده‌اند، به ترتیب، به این شرحند: تهران، منزل خاتون‌آباد (از توابع ورامین)، شریف‌آباد، ایوان‌کی، ده‌نمک،‌ لاسجرد، [[سمنان]]، منزل آهوان، منزل بی‌توشه، [[دامغان]]، مهمان‌دوست، ده ملا، [[شاهرود]]، کارونسرای کربلایی اکبر، خیر‌آباد، حسن‌آباد، میامی، دهنه زید، میان‌دشت، عبا‌آباد، مزینان، سوخرد، ریبد، مهر، [[سبزوار]]، زعفرانیه، شوراب، [[نیشابور]]، قدمگاه، مشهد.<ref>سفرنامه سدیدالسلطنه، فهرست مطالب، ص نوزده-بیست و نه؛ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/130 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۰.]</ref>

'''تهران-عتبات'''

برخی از شهرها و مناطق مسیر راه تهران-عتبات که در این سفرنامه ذکر شده‌اند، به ترتیب، عبارتند از: تهران، حسن‌آباد، [[قم]]،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٣٠۵-٣٠٧.</ref> تاج‌خاتون، جیرود، ساوشان، ساروق، دیزآباد، قزان، حمیل‌آباد، فرسفج (از توابع ملایر)، کنگاور، صحنه، بیستون، [[کرمانشاه]]، ماهیدشت، هارون‌آباد، کرند، سر پل ذهاب، [[قصر شیرین]]،<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/133 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۳ و ۱۳۴]</ref> [[خانقین]]، قزل‌رباط، یعقوبیه، بغداد، کاظمین، مسیب،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٣٠٨-٣٢۴.</ref> کربلا، منزل نخیله، کاروانسرای شور، نجف،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٣٢٧-٣٢۴.</ref> (بازگشت به کربلا، کاظمین و بغداد از راه:)کوفه، خان مصلی، خان شور، کربلا، مسیب، کاظمین، بغداد، از راه کشتی به عماره، عزیر، بندر بصره، [[بصره]]، از راه کشتی به محمره ([[خرمشهر]])، فاو، لنگرگاه بوشهر، عباسی.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/133 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۹ و ۱۴۰]</ref>

===مزارهای مسیر سفر===
برخی از مزارهای امامزادگان و بزرگانی که در این سفرنامه یاد شده‌اند به این شرح است: [[مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی|حضرت عبدالعظیم حسنی]]،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ١٩٣ ١٩٢.</ref> امامزاده جعفر (دامغان)،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٢٠١.</ref> امامزاده یحیی بن موسی(ع) (سبزوار)، [[ملاهادی سبزواری]] (سبزوار)،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٢٠٩.</ref> [[قدمگاه (نیشابور)]]،{{یادداشت|درباره این قدمگاه گفته است: «مى‌گویند آثار قدمین حضرت امام رضا(ع) است. تاریخ بنایش ١٠٩١ قمرى و بر حسب امر شاه سلیمان صفوى بنا شده است.»<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٢١٣-٢۴٠.</ref>}} [[حرم حضرت معصومه(س)|حضرت معصومه(س)]]،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٣٠۵-٣٠٧.</ref> چند امامزاده در ساروق،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص۳۰۳.</ref> [[آستان طفلان مسلم بن عقیل|طفلان مسلم]] (مسیب)،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٣٠٨-٣٢۴.</ref> [[قبرستان وادی‌ السلام|قبرستان وادی‌السلام]]،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ٣٢٧-٣٢۴.</ref> [[مسجد سهله]]،<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص۳۲۶ و ۳۲۷.</ref>  [[مرقد سلمان فارسی|سلمان فارسى]]، [https://wikihaj.com/view/%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%AF_%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C#.D8.AD.D8.B0.DB.8C.D9.81.D8.A9_.D8.A8.D9.86_.DB.8C.D9.85.D8.A7.D9.86 حذیفه‌ بن یمان]،<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/138 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۸.]</ref> [[مرقد عزیر(ع)|نبی‌الله عزیر(ع)]].{{یادداشت|درباره این مرقد گفته است: «در ساعت ١١ روز ٢٠ ربیع الثانى، به عزیر رسیدم که زیارتگاه یهود است؛ یهود را معبد و مهمان‌خانه در آن‌جاست و آن نقطه در کناره دجله از طرف مغرب واقع و نخلستان‌هایى در آن‌جا بود و عزیر از انبیاى بنى‌اسرائیل باشد و هر سال یهودیان به زیارت آن روند.»<ref>مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۸.</ref>}}

===بررسی اوضاع اجتماعی و اقتصادی===
نویسنده، برخی از سیاست‌های اداری [[دوره عثمانی|حکومت عثمانی]] در [[عراق]] را مانند گرفتن حق عبور از کاروان‌ها،<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/134 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۴.]</ref> ممنوعیت سفر شبانه از خانقین تا کربلا<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/135 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۵.]</ref> و بررسی و ضبط تذکره‌ها هنگام بیرون رفتن از قلمرو عثمانی<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/139 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۹.]</ref> را شرح داده است.

وی در هنگام اقامت در کاظمین، بررسى‌هایى در باره اوضاع اجتماعى و اقتصادى آن به عمل آورده و گزارشى از اوزان شهر، نرخ ارزاق، مسکوکات رایج در بغداد و کاظمین ارائه داده است.<ref>سفرنامه سدید السلطنه، ص ۳۳۲ - ٣۳۴؛ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/138 مقاله سفرنامه سدید السلطنه بوشهرى، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۱۳۸.]</ref>

===محتوای پیوست‌ها===
در پیوست‌های سفرنامه سدید السلطنه، که احمد اقتداری از روی چند کتاب دیگر نویسنده، به کتاب افزوده است، گزارش نویسنده از راه‌های کاروانی جنوب ایران، جایگاه طبیعی، تجاری و حوادث سیاسی آن سامان بیان شده است.<ref>سفرنامه سدید السلطنه، سرآغاز، ص سی و دو.</ref>