در حال ویرایش الجزایر (بخش)

==حکومت‌های حاکم==

در سال 139ق. آنان خلافت عباسی را در سراسر مغرب سرنگون کردند و در 160ق. عبدالرحمن بن رستم، یکی از سران ایشان که از احتمال ایرانی بودنش سخن گفته‌اند، <ref>جهان اسلام، ج1، ص134.</ref><ref>تاریخ الجزائر العام، ج1، ص220.</ref><ref>تاریخ و تمدن مغرب، ج1، ص301.</ref> دولت اباضی رستمیان (حک: 160ـ296ق.) را به عنوان نخستین دولت مستقل از خلفا در الجزایر، در تاهرت بنا نهاد. این حکومت سرانجام به دست ابوعبدالله شیعی، بنیان‌گذار دولت فاطمی برافتاد.<ref>تاریخ الجزائر العام، ج1، ص233-234.</ref>تقریباً همزمان با آن‌ها، ادریسیان علوی در غرب و اغلبیان در شرق حکم می‌راندند که اولی تا سلطه کامل فاطمیان در 309ق. باقی ماند و دیگری نیز در 296ق. به دست فاطمیان از میان رفت.<ref>تاریخ و تمدن مغرب، ج1، ص267، 365-366.</ref><ref>جهان اسلام، ج1، ص134.</ref><ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج10، ص13.</ref>پس از انتقال مرکز حکومت فاطمی به [[مصر]]، الجزایر در محدوده حکمرانی زیریان صَنهاجی (حک: 361-543ق.) قرار گرفت و در پی اختلاف‌های درونی زیری‌ها، این دولت دو پاره شد و بنی‌حماد از دل آن‌ها بیرون آمدند و قلعه ابی‌طویل را مرکز خود ساختند. اما دیری نپایید که عرب‌های بدوی بنی‌هلال به هر دو یورش بردند و ویرانی‌های بسیار به بار آوردند. سپس راهزنی‌های دریایی رونق گرفت و نرمان‌های سیسیل پایتخت زیریان را تصرف کردند و موحدون نیز بقایای حمادیان را از میان برداشتند. در این میان، مرابطون نیز که دارای دولتی دین‌گرا و متعصب با مذهب مالکی بودند، از 448 تا 541ق. در بخش باختری الجزایر حکومت می‌کردند. موحدون به سه سلسله حفصیان، زیانیان (بنی عبدالواد) و مرینیان تقسیم شدند و چند سده بر مغرب حکم راندند تا آن گاه که اسپانیایی‌ها در 916ق. بندر الجزایر را فتح کردند. الجزایری‌ها برای دفع اسپانیایی‌ها از دو برادر ترک، اروج و خیرالدین، از رئیسان گروه‌های راهزن دریایی در بنادر تونس یاری خواستند. آنان با پشتیبانی عثمانی‌ها، الجزایر، تِلِمسان و برخی سرزمین‌های ساحلی را آزاد کردند و خود بر آن‌ها حاکم شدند. خیرالدین بَربَروس (بارباروسا)، حاکم ترک این منطقه، همه سرزمین‌های زیر سلطه خود را تحت ‌الحمایه امپراتوری عثمانی اعلام کرد و از سلطان، عنوان بیگلر بیگی گرفت.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج10، ص13-15.</ref>عثمانی‌ها تا سه سده بعد بر الجزایر حکم راندند. اما در 1245ق./1830م. این کشور به اشغال [[فرانسه]] درآمد. بهانه فرانسه در این هجوم، توهین «دای» (فرماندارِ) وقت عثمانی در 1243ق. به کنسول فرانسه بود.<ref>جهان اسلام، ج1، ص136-137.</ref><ref>تاریخ و تمدن مغرب، ج3، ص393.</ref>

===نفوذ فرانسویان===

فرانسویان از لحظه ورود با مقاومت مسلمانان روبه‌رو بودند و 30 سال گذشت تا توانستند بر قیام‌های مردمی غلبه کنند.<ref>تاریخ و تمدن مغرب، ج3، ص395-409.</ref>از مبارزان معروف، امیر عبدالقادر الجزایری است که سال‌ها در برابر اشغالگران جنگید و سرانجام قیام او شکست خورد.<ref>جغرافیای جهان اسلام، ص339-340.</ref>آن‌ها بی‌وقفه زمین‌های بومیان را مصادره و به مستعمره‌نشینان وا‌گذار کردند. مساجد را به کلیسا یا انبار سلاح بدل نمودند. زبان عربی و تعلیمات اسلامی را از برنامه درسی مدارس حذف و بسیاری از دانشوران و رهبران اسلامی را تبعید کردند. تا 1860م./1277ق. بیش از 72% بناهای مذهبی الجزایر ویران شده بود. تا 1900م./1318ق. 3/000/000 تن از مردم این کشور جان دادند و مسلمانان الجزایر از رفاه نسبی به وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نامناسب سقوط کردند. با ناکامی مبارزات سیاسی و سیاست گفت‌وگو برای اصلاح وضعیت الجزایر، جبهه آزادی‌بخش ملی در 1954م./1333ش. طرح‌هایی را برای قیام پیش‌رو نهاد. دیگر گروه‌های مذهبی و سیاسی نیز به این جبهه پیوستند و نبرد میان الجزایری‌ها و فرانسوی‌ها آغاز شد. مقاومت الجزایری‌ها نتیجه داد و پس از فراز و نشیب‌هایی، سرانجام دولت فرانسه و جبهه آزادی‌بخش در 1962م./1340ش. اعلامیه‌ای را در اویان فرانسه صادر کردند که تضمین‌کننده تشکیل دولت مستقل الجزایر پس از یک دوره انتقالی و تامین حقوق و آزادی‌های فردی را در پی داشت. در همه‌پرسی همان سال 91% رای دهندگان به استقلال الجزایر رای دادند.<ref>جهان اسلام، ج1، ص138-150.</ref>فرانسوی‌ها تا زمانی که الجزایر را در دست داشتند، آن را «آفریقای شمالی فرانسه» می‌نامیدند.<ref>تاریخ معاصر آفریقا، ص100.</ref>

پس از پیروزی مبارزان و استقلال الجزایر، اتحادها از هم گسیخت و اختلاف‌ها آشکار شد و نبردهای داخلی در الجزایر به راه افتاد. اما پس از کودتای آرام و بدون خونریزی «بومدین» بر ضد بن بلّا و بر اثر سرکوب‌ها و ایجاد محدودیت‌ها، آرامش در الجزایر برقرار شد.<ref>جهان اسلام، ج1، ص150-157.</ref>