در حال ویرایش امام علی(ع)

'''امام علی(ع)''' امام اول شیعیان و همسر [[حضرت زهرا(س)]] و پدر [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] و [[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن(ع)]] است که به اعتقاد شیعیان از جانب خدا به مقام امامت و خلافت پس از [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] رسیده است. امام علی نخستین ایمان آورنده به پیامبر اسلام (ص) و داماد آن حضرت و از صحابه نزدیک به آن حضرت بود. او از شخصیت‌های تاثیرگذاری در حوادث صدر اسلام بود.

امام علی(ع) در خطبه‌ها و نامه‌های خود به حج و آثار آن پرداخته است. امام علی [[حج]] و [[عمره]] را از وسایل تقرب به خداوند بیان کرده و آن را شستشو دهنده گناهان توصیف کرده است. امام در خطبه‌های خود به [[وجوب حج]] پرداخته و مسلمانان را به انجام آن تشویق کرده است. از نظر امام حج و عمره نشانه فروتنیِ بندگان در مقابل عظمت پروردگار است و زائران خانه خدا به ماننند تشنگانی هستند که به آب پناه می‌آورند. امام علی در وصیتنامه خود به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نیز به انجام حج توصیه کرده است.  

حضرت علی(ع) در دوران حیات پیامبر(ص) حج‌گزارد. از جمله در سال نهم ابلاغ آیه [[برائت از مشرکان]] را در جمع حاجیان بر عده داشت. آن حضرت همچنین در [[حجةالوداع]] پیامبر(ص) را همراهی می‌کرد. تعداد حج‌های امام پس از عصر پیامبر به طور دقیق مشخص نشده است. گفته شده امام در زمان خلافت به دلیل مشغول‌بودن به جنگ‌های داخلی نتوانست حج به جا بیاورد.

اماکن و بناهایی در حجاز و جاهای دیگر منسوب به امام علی(ع) وجود دارد؛ از جمله: [[خانه امام علی (ابهام‌زدایی)|خانه امام علی]] در مدینه و کوفه، [[مسجد امام علی (ابهام‌زدایی)|مسجد امام علی]]، [[آبار علی]] و [[چشمه امام علی (کربلا)|چشمه امام علی]]. محل دفن او در شهر [[نجف]] در کشور عراق یکی از زیارتگاه‌های مهم شیعیان است.  

علی بن ابی‌طالب در سال ۳۰ عام‌الفیل<ref>الکافی، ج۱، ص۴۵۲.</ref> (۲۳ سال قبل از هجرت) در [[مکه]] و داخل [[کعبه]] متولد شد.<ref>الإرشاد، ج۱، ص۵؛ سیره معصومان، ج۳، ص۴.</ref> امام علی(ع) از کودکی در خانه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] رشد یافت.<ref>حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص۴۸.</ref> وی به عنوان نخستین مسلمان مرد شناخته می‌شود.<ref>الإرشاد، ج۱، ص۶.</ref> امام علی همسر [[حضرت زهرا(س)]]<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۶؛ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص۴۹.</ref> و پدر [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] و [[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن(ع)]] و [[حضرت زینب]] و [[حضرت عباس]] است.<ref>دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۱۲۶ و ص۱۸۵.</ref> او در سال چهلم هجرت به شهادت رسید<ref>الإرشاد، ج۱، ص۹؛ الکافی، ج۱، ص۴۵۲.</ref> و در شهر [[نجف]] دفن گردید.<ref>سيره پيشوايان، ص۳۵.</ref>

شیعیان معتقد‌اند که جانشین پیامبر(ص) باید از طریق وحی الهی تعیین گردد و پیامبر از سوی خداوند علی بن ابی‌طالب را خلیفه پس از خود و رهبر جامعه اسلامی معین کرد.<ref>فرق الشیعة، ص۱۷؛ منشور عقاید امامیّه، ص۱۴۹ و ص۱۵۱.</ref> <ref>فرق الشیعة، ص۱۷؛ دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۴۹۲ تا ص۵۳۶.</ref>اما علی‌رغم این امر، حضرت علی پس از پیامبر به مدت بیست و پنج سال در زمان سه خلیفه اول خانه‌نشین بود و پس از کشته شدن [[خلیفه سوم]]، به دعوت مردم<ref>دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۳، ص۴۴۹.</ref> در سال ۳۵ هجری<ref>سیاست‌نامه امام علی، ص۲۳.</ref> به خلافت رسید.<ref>سيری کوتاه در زندگانی ائمه، ص۵.</ref> وی در زمان خلافت خود که نزدیک پنج سال طول کشید حکمرانی پیامبر را الگوی خود قرار داد و دست به اصلاحاتی زد.<ref>سيری کوتاه در زندگانی ائمه (ع)، ص۵.</ref>  

 

پیامبر درباره امام علی که از صحابه و یاران نزدیکش به شمار می‌رفت<ref>سيری کوتاه در زندگانی ائمه(ع)، ص۴ و ۵.</ref> فضیلت‌های زیادی را برشمرده است.<ref>دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۴۳۵ تا ص۴۵۷؛ دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب، ج۱، ص۶۱، ص۶۹ و ص۷۲.</ref> از پیامبر نقل است که «هرگز علی از حق و حق از علی جدا نمی‌شود.»<ref>سيری کوتاه در زندگانی ائمه(ع)، ص۵.</ref> علی در همه جنگ‌های پیامبر شرکت کرد؛ به جز جنگ تبوک که پیامبر، امام علی را در مدینه به جای خود نشاند.<ref>سيری کوتاه در زندگانی ائمه(ع)، ص۵.</ref> حضرت علی را در کمالات و فضائل انسانی نمونه کاملی از تربیت پیامبر دانسته‌اند.<ref>سيری کوتاه در زندگانی ائمه(ع)، ص۶.</ref>  همچنین او را در تقوا و عبادت یگانه شمرده‌اند.<ref>سيری کوتاه در زندگانی ائمه(ع)، ص۸. </ref>

تعداد حج‌های امام علی(ع) به‌طور دقیق مشخص نیست.<ref>«تدابیر ائمه (ع) در حج»، ص۶۹.</ref> بر پایه ‌گزارش‌های تاریخی، [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]] در [[عمرة القضاء]] همراه پیامبر(ص) بود. عمرةالقضاء، حج عمره‌ای بود که [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] در سال هفتم قمری و به همراه تعدادی از مسلمانان برای انجام آن، به [[مکه]] رفت.<ref>أنساب الأشراف، ج۱، ص۳۵۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۱۰۷.</ref>

امام علی همچنین در حج سال نهم هجرت از سوی پیامبر اسلام مأمور ابلاغ [[آیات برائت]] به حج‌گزاران شد.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج4، ص970-973؛ علل الشرایع، ج1، ص190؛ السیرة النبویه، ابن کثیر، ج4، ص68-69.</ref>این واقعه از فضایل امام به شمار می‌رود.<ref>«تدابیر ائمه (ع) در حج»، ص۷۰.</ref> اجتناب امام علی از خوردن صید و بهره‌مندی او از [[قربانی]]، [[غسل زیارت|غسل]] هنگام ورود به حرم و جمع بین نماز مغرب و عشاء در [[مزدلفه]]، از نکات مورد توجه در حج امام علی می‌باشد.<ref>حج الأنبیاء و الائمة علیهم السلام، ص۲۳۳ تا ص۲۳۶.</ref>  

آن حضرت در [[حجة الوداع]] نیز همراه پیامبر(ص) به حج رفت<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص109؛ الکافی، ج4، ص247-248؛ التهذیب، ج5، ص227.</ref> و در بازگشت از همین حج بود که پیامبر، امام علی را در [[غدیر خم]] به خلافت خود به مردم معرفی کرد.<ref>الکافی، ج1، ص287؛ سنن الترمذی، ج5، ص633؛ المعجم الکبیر، ج5، ص166.</ref><ref>الإرشاد، ج۱، ص۱۷۰ تا ۱۷۶؛ زندگانى اميرمؤمنان امام على بن أبی‌طالب(ع)، ص۴۳.</ref>

گفته شده امام به دلیل مشغول‌بودن به جنگ‌های سه‌گانه (جمل، صفین، نهروان) نتوانست در دوران خلافت حج به جا بیاورد.<ref>تاريخ الخميس في أحوال أنفس نفيس، ج۲، ص۲۷۸؛ «تدابیر ائمه (ع) در حج»، ص۶۹.</ref> امام علی وقتی به خلافت رسید افراد جدیدی را به اَمارت حج نصب کرد.<ref>«تدابیر ائمه (ع) در حج»، ص۷۱.</ref> بنابر روایتی در زمان آن حضرت پرده کعبه از عراق فرستاده می‌شد.<ref>«امیرمؤمنان علی علیه السلام و ارسال پرده کعبه»، ص۲۰۲؛ «تدابیر ائمه (ع) در حج»، ص۷۳. </ref>

حضرت علی(ع) در خطبه‌ها و نامه‌های خود به آثار معنوی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حج اشاره کرده است. آن حضرت در سخنان خود حج‌گزار و عمره‌گزار را مهمان خدا دانسته<ref>حج و عمره در قرآن و حدیث، ص۲۳۷.</ref>و حج و عمره را یکی از راه‌های تقرب به خدا<ref>«حج در نهج البلاغه»، ص۱۵.</ref> و وسیله رحمت الهی<ref>«حج در نهج البلاغه»، ص۸.</ref> و از بین برنده فقر و پاک‌کننده گناهان<ref>پیام امام امیرالمومنین (ع)، ج۴، ص۶۲۴؛ «حج در نهج البلاغه»، ص۱۲.</ref> توصیف کرده است. آن حضرت حج را نشانه فروتنیِ بندگان در مقابل عظمت پروردگار بیان کرده است.<ref>پیام امام امیرالمومنین(ع)، ج۱، ص۲۵۶.</ref> امام علی زائران خانه خدا را به مانند تشنگانی که به آب می رسند<ref>پیام امام امیرالمومنین(ع)، ج۱، ص۲۵۵.</ref> و همچون کبوترانی که به آن پناه می‌برند توصیف کرده است.<ref>«حج در نهج البلاغه»، ص۷.</ref> از دیدگاه امام حج‌گزاردن افتخار بزرگی است که خداوند به گروهی از بندگانش بخشیده است.<ref>پیام امام امیرالمومنین(ع)، ج۱، ص۲۵۷.</ref>

حضرت علی از [[وجوب حج]] سخن گفته <ref>پیام امام امیرالمومنین(ع)، ج۱، ص۲۵۹.</ref> و مسلمانان را به انجام این فریضه تشویق کرده است.<ref>پیام امام امیرالمومنین(ع)، ج۱، ص۲۵۴.</ref> امام علی در وصیتنامه خود به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) توصیه می‌کند که حتما به زیارت خانه خدا بروند و آنجا را خالی نگذارند که اگر آنجا خالی شود بلای الهی نازل می‌گردد.<ref>پیام امام امیرالمومنین(ع)، ج۱۰، ص۲۷۸.</ref> همچنین در نامه‌ای به فرماندار مکه دستور رسیدگی به امور حج و رفع نیاز فرهنگی و رفاهی حجاج، از جمله رفع نیاز مسکن آنان را صادر می‌کنند که در آن صریحاً اهل مکه را موظف می‌نمایند که با تأمین رایگان مسکن حجاج، آنان‌ را با رویی گشاده بپذیرند.<ref>«حج در نهج البلاغه»، ص۸.</ref>

مکان‌هایی در جاهای مختلف وجود دارد که منسوب به حضرت علی(ع) شناخته می‌شود. برخی از آن عبارتند از:

مکان‌ها و بناهایی در سرزمین حجاز وجود دارد که منسوب به امام علی(ع) شناخته می‌شود. این مکان‌ها یا ارتباطی با زندگی وی داشته یا در آنجا زندگی و اقامت داشته است. از جمله این بناها عبارتند از:  

== حرم امام علی(ع) ==

محل دفن حضرت علی(ع) در شهر [[نجف]] در کشور [[عراق]] قرار دارد. بنابر وصیت امام علی، فرزندانش [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]]، پیکر وی را شبانه و به‌طور مخفیانه، در زمین مرتفعی در پشت [[کوفه]] مدفون ساختند که به نام‌هایی مانند [[نجف]]، [[ظهر الکوفه]] و [[غری]] خوانده شده است.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، ج۱، ص۲۹.</ref> قبر امام علی(ع) سال‌ها مخفی بود و تنها اهل‌بیت(ع) از آن باخبر بودند.<ref>تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)، ص۱۴۸.</ref> روايات متعددى از ائمه معصوم(ع) ذكر شده است كه وجود قبر امام علی(ع) را در نجف تأييد مى‌كند.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، ج۱، ص۳۰.</ref> با سقوط [[بنى‌اميه]] و رفع خطر خوارج، [[امام صادق(ع)]] برخى از شيعيان را از محل قبر امام علی(ع) آگاه ساخت و حتى به همراه برخى از ياران خود به زيارت قبر امام مى‌رفتند. گفته شده [[هارون‌الرشيد]] نخستین گنبد را بر روى قبر بنا كرد.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، ج۱، ص۳۲.</ref> پس از آن بناهای مختلفی بر روی این قبر در زمان‌های مختلف ساخته شد.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، ج۱، ص۳۴ تا ۳۷.</ref>

* '''«حج در نهج البلاغه»'''، کریمی واقف، رضا، شماره۳۷، سال دهم، ۱۳۸۰ش.

* '''دانشنامه حج و حرمین شریفین'''، الله اکبری، محمد، تهران، مشعر، ۱۳۹۲ش.