در حال ویرایش اهل ذمه (بخش)

==سکونت اهل ذمه==

اهل ذمه در انتخاب محل سکونت خویش در قلمرو حکومت اسلامی جز موارد ذیل آزاد هستند:
1. مناطقی که در قرارداد، عدم سکونت ذمیان در آن‌ها شرط شده باشد.
2. [[مسجدالحرام]] و [[حرم]]: این ممنوعیت شامل شهر [[مکه]] و حرم پیرامون آن می‌شود که دارای احکام ویژه است. ورود غیر مسلمانان به حرم ممنوع است، خواه برای عبور و خواه سکونت باشد.<ref>حقوق اقلیت‌ها، ص175.</ref> حتی اگر پیک و پیام‌رسانی از جانب اهل کتاب بیاید، حق ورود به محدوده حرم را ندارد؛ بلکه خود حاکم اسلامی یا شخص مورد اعتماد وی در بیرون از محدوده حرم با او دیدار می‌کند.<ref>احکام اهل الذمه، ج1، ص394.</ref>

فقیهان [[شیعه]] و [[اهل سنت]] درباره ممنوعیت ورود اهل ذمه به مسجدالحرام باوری یکسان دارند.<ref>احکام القرآن، ج4، ص278؛ مختصر النافع، ص111؛ جواهر الکلام، ج21، ص286.</ref> بیشتر فقیهان مقصود از مسجدالحرام را محدوده حرم دانسته‌اند.<ref>الام، ج4، ص187؛ الخلاف، ج5، ص549؛ المجموع، ج19، ص433.</ref> برخی این حکم را ویژه [[ایام حج]] دانسته و ورود آن‌ها به مسجدالحرام و دیگر مساجد را جایز شمرده‌اند.<ref>احکام القرآن، ‌ ج‏4، ص279؛ تفسیر بیضاوی، ج‏3، ص77.</ref> بر همین اساس، [[جابر]] و [[قتاده]]، اهل ذمه را از ممنوعیت ورود مشرکان به مسجدالحرام در آیه استثنا کرده‌اند.<ref>احکام القرآن، ج‏4، ص280؛ التبیان، ج‏5، ص201.</ref>
3. دیگر مناطق [[حجاز]]: این ممنوعیت شامل مدینه، [[ینبع|یَنبُع]] در میان مکه و مدینه، <ref>سبل الهدی، ج4، ص130.</ref> خیبر از قریه‌های نزدیک مدینه به طرف شام، <ref>اللمعة البیضاء، ص293.</ref> فدک از حوالی خیبر<ref>اللمعة البیضاء، ص293.</ref> و سرزمین‌های کنار آن می‌شود.<ref>منتهی المطلب، ج2، ص971؛ احکام اهل الذمه، ج1، ص381.</ref> در این مناطق نیز سکونت اهل ذمه و غیر مسلمانان ممنوع شمرده شده، با این تفاوت که حضور آن‌ها در این مناطق برای تجارت و امور دیگر مثل دریافت وام، اگر از سه روز تجاوز نکند، مانعی ندارد.<ref>احکام القرآن، ج4، ص280؛ احکام اهل الذمه، ج1، ص394.</ref>

برخی به پشتوانه ‌گزارش [[ابن‌عباس]] از وصیت پیامبر(ص) که فرمان داد مشرکان را از جزیرة العرب بیرون کنند، <ref>فتوح البلدان، ج1، ص79؛ السنن الکبری، ج6، ص135.</ref> محدوده مناطق ممنوع را جزیرة العرب خوانده‌اند. برخی احتمال داده‌اند مقصود از جزیرة العرب همان حجاز است.<ref>منتهی المطلب، ج2، ص971.</ref> بر همین اساس، خلیفه دوم به اخراج اهل ذمه از حجاز پرداخت و یهود خیبر را به شام<ref>المغازی، ج2، ص707؛ فتوح البلدان، ص38؛ معجم البلدان، ج4، ص239.</ref> و مسیحیان نجران را به پیرامون [[کوفه]] تبعید کرد.<ref>الطبقات، ج3، ص214؛ معجم البلدان، ج5، ص269.</ref> برخی گفته‌اند که یهود و نصارای نجران و یمامه در مناطق خود باقی ماندند.<ref>معجم ما استعجم، ج1، ص12.</ref>

گفتنی است فقیهان جزیرة العرب را از نظر طولی به سرزمین‌های میان [[خلیج عدن]] و [[خلیج فارس]] و از لحاظ عرضی از [[تهامه]] تا [[شام]] محدود کرده‌اند و جغرافی‌دانان سده‌های نخست نیز آن را تایید کرده‌اند. اما در عین حال تصریح کرده‌اند که مقصود از جزیرة العرب همان حجاز است؛ زیرا جزیرة العرب شامل یمن نیز می‌شود و سکونت اهل ذمه در یمن جایز است و در عمل نیز اهل ذمه در آن‌جا سکونت داشتند.<ref>حقوق اقلیت‌ها، ص177.</ref>
4. مساجد: بسیاری از فقیهان ورود اهل ذمه به مساجد و توقف در آن‌ها را جایز نمی‌دانند.<ref>احکام القرآن، ج4، ص279؛ مختصر النافع، ص111؛ جواهر الکلام، ج21، ص286.</ref> برخی ورود آن‌ها به مساجد را مطلقاً ممنوع شمرده‌اند<ref>منتهی المطلب، ج2، ص972؛ ایضاح الفوائد، ج1، ص391.</ref> و در این حکم، به نجاست مشرکان ‌که اهل کتاب نیز در این حکم با آن‌ها مشترک هستند، ‌استناد کرده‌اند که نص صریح [[آیه]] 28 [[سوره توبه]] است.<ref>المبسوط، طوسی، ج2، ص46؛ التبیان، ج‏5، ص201؛ تفسیر ابن کثیر، ج‏4، ص115؛ زبدة التفاسیر، ج‏3، ص98.</ref> برخی ورود آن‌ها را برای یاد‌گیری [[قرآن]] و احکام اسلام و با اجازه مسلمانان جایز دانسته و به حضور هیات [[ثقیف]] در مسجد پیامبر استدلال کرده‌اند.<ref>نک: حقوق اقلیت‌ها، ص174.</ref> برخی نیز جواز ورود ذمی به مساجد را مقید به ضرورت دانسته‌اند.<ref>احکام القرآن، ج‏4، ص279.</ref>