در حال ویرایش ایلخانیان (بخش)

===وضعیت حج در حکومت ابوسعید===

ابوسعید در آغاز حکومتش برای نشان دادن حسن نیت خود به مصریان و تقاضای صلح، نمایندگانی نزد ملک ناصر محمد قِلاوُون گسیل داشت. او افزون بر بهبود روابط سیاسی و اقتصادی، خواستار اصلاح وضعیت حج و امنیت راه‌های آن شد و درخواست کرد که حاجیان دو پرچم با خود حمل کنند، یکی به نام ممالیک و دیگری به نام ایلخانیان. این درخواست با پاسخ مثبت ملک ناصر رویارو شد. وی به شریف مکه نامه نوشت و دستور داد تا حاجیان عراق، یعنی حاجیان قلمرو ایلخانیان، مورد احترام قرار گیرند.<ref>السلوک، ج3، ص29-31.</ref> در پی آن، کاروان ایران با شکوه بسیار و در حالی که پرچمی از حریر زرد با هلالی در وسط، با خود حمل می‌کرد، به سوی [[حجاز]] حرکت نمود. سلطان مصر نیز از رؤسای قبایل که گویا قصد مزاحمت برای آنان داشتند، خواست تا مانع کاروان ایران نشوند.<ref>السلوک، ج3، ص29-31.</ref> 

به گفته [[مقریزی]]، به سال 721ق. کاروان حج ایلخانیان به دستور ابوسعید در حالی که محمل آن با حریر پوشانده و با انواع گوهرها تزیین شده بود، حرکت کرد. هنگامی که این کاروان به عرب‌های [[بحرین]] رسید، هزار سوار به قصد غارت به آن حمله کردند؛ اما با میانجی‌گری مردم راضی شدند با گرفتن سه هزار دینار از امیر قافله، از هجوم دست بکشند. هنگامی که ایشان گفتند به دستور ملک ناصر سلطان مصر از [[عراق]] حرکت کرده‌اند، سواران اموال آن‌ها را بازگرداندند و راه ایشان را باز نهادند.<ref>السلوک، ج3، ص35.</ref> در همان سال، سلطان مصر هدایای فراوان برای امیران مغول فرستاد که پس از ایام حج به دست ولیعهد او، ارغون، به آنان اهدا شد و ایشان برای ابوسعید در پی سلطان مصر، [[دعا]] کردند.<ref>السلوک، ج3، ص35.</ref> 

ابوسعید هدایای فراوان به مکه فرستاد. وزیر او علی‌شاه نیز دو حلقه طلا که وزن هر یک هزار مثقال بود و بر هر کدام شش لؤلؤ گران‌بها قرار داشت، برای آویختن بر در مکه فرستاد<ref>اتحاف الوری، ج3، ص160-161.</ref> که گویا با مخالفت امیرالحاج مصریان رویارو شد. با اصرار نماینده علی‌شاه، حاج هولاواج، که این حلقه‌ها نذر وزیر برای غلبه بر رشیدالدین فضل‌الله بوده، حلقه‌ها مدتی کوتاه آویخته و سپس به دست امیر مکه برداشته شدند.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص160-161.</ref> 

====اهتمام در تامین امنیت کاروان‌ها====

ابوسعید در تامین امنیت کاروان‌های حج و رفع نیاز‌های آن اهتمام فراوان داشت. [[ابن‌بطوطه]] که خود به سال 728ق. همراه کاروان حج ایلخانیان به مکه رفته، ‌گزارشی در ستایش وضعیت کاروان حج ارائه کرده است. او با اشاره به انبوهیِ جمعیت کاروان حج، از حمل آب برای مسافران بی‌بضاعت و نیز خواربار برای نیازمندان و دارو برای بیماران خبر می‌دهد و به پختن غذا در منزل‌های میان راه در دیگ‌های مسی بزرگ به نام «دسوت» و اطعام درماندگان و مسافران بی‌توشه اشاره می‌کند. همچنین از اختصاص یک دسته شتر برای حمل درماندگان خبر می‌دهد و می‌گوید که همه این وسایل از سوی سلطان ابوسعید تامین شده بود. در ادامه این ‌گزارش، از همراه بودن بازاری با کاروان حج خبر می‌دهد که وسایل لازم و انواع غذاها و میوه‌ها در آن یافت می‌شده است. کاروان هنگام شب و در حالی که پیشاپیش آن مشعل‌هایی برمی‌افروختند، حرکت می‌کرد.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص411.</ref> [[ابن‌حجر عسقلانی]] نیز از توجه ابوسعید به امنیت حاجیان خبر داده است. به گفته او، هنگامی که وی دریافت علت حمله عرب‌های بیابانگرد به کاروان‌های حج ایلخانیان، فقر است، دستور داد که از بیت‌المال زندگی آنان را تامین کنند.<ref>الدرر الکامنه، ج1، ص501.</ref> 

====انجام کارهای سودمند====

در دوران ابوسعید، کارهای سودمند فراوان در مکه و مدینه انجام گرفت. از جمله آن‌ها ساختن حمام و مدرسه در مکه و مدینه<ref>تاریخ ابن الوردی، ج2، ص274؛ الدرر الکامنه، ج1، ص541.</ref> و از همه مهم‌تر، بازسازی چشمه‌های آب و آبرسانی به مکه بود که به دست یکی از سرداران دربار اولجایتو و ابوسعید به نام امیر چوپان انجام پذیرفت.<ref>مطلع السعدین، ص110؛ الدرر الکامنه، ج1، ص541.</ref> امیر چوپان همچنین کنار [[مسجدالحرام]] مدرسه و حمامی ساخت که از بناهای مهم مکه به شمار می‌رفتند.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج2، ص72؛ الدرر الکامنه، ج1، ص541.</ref> از آن‌جا که افزایش شمار حاجیان در مکه و کمبود آب مشکلاتی را برای آنان ایجاد کرده بود، امیر چوپان برای رفع این مشکل همت گماشت و با هزینه یکصد و پنجاه هزار دینار و به کارگیری کارگران فراوان و حفر کانال، آب را از چشمه عرفه به این شهر و میانه [[صفا]] و [[مروه]] رساند.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص181-182؛ ذیل جامع التواریخ، ص134؛ السلوک، ج3، ص90.</ref> منابع از بازسازی چشمه‌های عرفه<ref>اتحاف الوری، ج3، ص181؛ السلوک، ج3، ص90.</ref> و بازان<ref>شفاء الغرام، ج1، ص726.</ref> به دست او در 726ق. گزارش می‌‌دهند. وی در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد.<ref>مطلع السعدین، ص78؛ السلوک، ج3، ص114.</ref> 

====راه اندازی کاروانی بزرگ====

ابوسعید که در پی گسترش نفوذ خود در شبه جزیره عربی و حرمین بود، بار دیگر به سال 721ق. کاروانی بزرگ به راه‌انداخت و صدقات بسیار به دست شیخ دانیال عجمی در مکه تقسیم کرد.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج2، ص90.</ref> 

====محمل ابوسعید====

به سال 730ق. محمل سلطان ابوسعید را بر روی یک فیل حمل کردند که باعث تعجب مردم و یادآور حمله [[ابرهه]] و سپاه فیل بود. هنگامی که فیل به ذوالحلیفه نزدیک مدینه رسید، ایستاد و به عقب بازگشت و هرچه آن را ‌زدند تا به سوی مدینه رود، به عقب بر‌گشت. سرانجام آن قدر آن فیل را زدند تا هلاک شد. هیچ‌کس ندانست منظور ابوسعید از ارسال فیل چه بوده است.<ref>السلوک، ج3، ص134-135؛ اتحاف الوری، ج3، ص192-193.</ref> 

به سال 730ق. سلطان مملوکی مصر دستور کشتن امیرالحاج عراقیان، محمد الحجیج/ الحویج، را صادر کرد. اما شریف مکه از عهده این کار برنیامد و در آشوبی که بدین سبب در مسجدالحرام ایجاد کرد، یکی از امیران مملوکی کشته شد و محمد الحجیج جان به در برد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص189-190.</ref>