| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات بنا
| | == موقعیت مکانی == |
| | عنوان =
| | بئر غرس یکی از اماکن تاریخی و مذهبی مهم در شهر مدینه منوره است که در منطقه «العوالی» و در خیابان «طریق علی بن ابی‌طالب»قرار دارد. این چاه در حدود ۱۵۰۰ متر (۱.۵ کیلومتر) جنوب مسجد النبی و ۱۵۰۰ متر شمال شرق مسجد قباء واقع شده است. |
| | تصویر = چاه_غرس.png
| | |
| | اندازه تصویر =
| | پیامبر (ص) از آب شیرین آن چاه می‌نوشید، آن را گوارا می‌دانست و به آن تبرک می‌جست. روایات می‌گویند هنگامی که پیامبر (ص) در آستانه مرگ بود، به علی (ع) وصیت کرد و فرمود: «وقتی من فوت کردم، مرا با آب چاه غرس، به طول هفت مشک، غسل بده.» |
| | پیوند تصویر =
| | |
| | توضیح تصویر =
| | دائرةالمعارف حرمین شریفین، ج ۳، جعفر الخلیلی، ص ۶۲ |
| | نام‌های دیگر =
| | |
| | مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] *
| | == پیشینه == |
| | کاربری = چاه
| | نقل شده است که چاه «غَرس» را «مالک بن نُحاط» حفر کرد. |
| | بزرگداشت نزد = مسلمانان
| | |
| | وابسته به دین/مذهب = اسلام
| | مالک برده ای سیاه داشت که سرپرستی آن چاه را بر عهده داشت و از آن مراقبت می‌کرد و زیاد از آن آب می‌کشید. |
| | باورها = وضو گرفتن پیامبر(ص) در محدوده این چاه
| | |
| | آیین‌ها =
| | نام این غلام «سلام» بود، اما او را با لقب «غَرس» صدا می‌کردند و چاه به اسم او شناخته شد و آن را «چاه غَرس» نامیدند. |
| | زمان پایه‌گذاری = قرن اول هجری
| | |
| | بنیانگذار =
| | و همچنين نقل شده است که مالک آن چاه را حفر کرد و از آب آن راهی به سوی درختانی که خودش کاشته بود کشید. |
| | رویدادها =
| | |
| | بازسازی‌ها =
| | به همین دلیل آن را بئر الغرس می‌نامیدند. سپس الف و لام (معرّف) از آن حذف شد و فقط "غرس" گفته شد. برخی از اهالی مدینه هنوز هم بئر الغرس می نامند. |
| | ویژگی‌های تاریخی =
| | |
| | مساحت =
| | انساب الاشراف (بیروت: چاپ الاعلمی)، ج ۱، احمد بن یحیی بن جابر (بلاذری)، ص ۵۹۱ |
| | طول =
| | |
| | عرض =
| | و همچنين تعبیر های دیگر همچون "بئر غُرس" و "بئر غُریس" نیز شنیده شده است. |
| | ارتفاع =
| | |
| | وضعیت بنا = موجود
| | در نقل ها آمده است که چاه غرس چاهی است که پیامبر (ص) از آن نام برده و آبی که از آن کشیده می‌شده در درمان برخی بیماری‌ها مؤثر بوده است. |
| | گنجایش =
| | |
| | امکانات =
| | گفته شده است که پیامبر (ص) دلو آبی از آن خواستند، و با آن وضو گرفتند، و باقی‌مانده‌ی آب وضوی خود را درون چاه ریختند. |
| | بخش‌های بنا = مسجد در کنار چاه
| | |
| | ویژگی‌ها =
| | المساجد والأماكن الأثرية المجهولة لزائر المدينة الميمونة، عبدالرحمن خويلد، ص ۶۱ |
| | عرض جغرافیایی = 24.445064
| | |
| | طول جغرافیایی = 39.627111
| | مقدم, [10/1/2025 10:26 AM] |
| | توضیح نقشه =
| | |
| }}
| | == داستان های پیامبر == |
| | چاه غرس در مدینه، در منطقه قباء قرار دارد. پیامبر خدا (ص) آب این چاه را خوش‌طعم و مبارک می‌دانست. گفته شده که پیامبر (ص) حتی در آن چاه، آب دهان انداخته است؛ به همین دلیل آب آن برکت دارد. همچنین روایت شده که در این چاه چشمه‌ای از چشمه‌های بهشت جریان دارد. |
|
| |
|
| '''چاه غَرس''' از چاه‌های تاریخی و مذهبی [[مدینه]] است که در [[قبا|منطقه قبا]] قرار دارد و مالک بن نحاط آن را حفر کرد. [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] از آب گوارای این چاه می‌نوشید و آن را متبرک می‌دانست و حتی وصیت کرد با آب آن غسل داده شود. امروزه این چاه در باغ غرس واقع شده و با وجود بسته بودن اطراف آن، ساختمان و مسجد کناریش تا حدی پابرجاست.
| | عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات زکریای قزوینی ص ۱۷۹ |
|
| |
|
| == نام ==
| | ابن نجار روایت کرده است که پیامبر (ص) فرمود: « شبی خواب دیدم کنار چاهی از بهشت از خواب بیدار شدم.» پس در کنار چاه غرس از خواب بیدار شد، از آن وضو گرفت و در آن آب دهان انداخت. |
| '''چاه غَرس''' را «مالک بن نُحاط» حفر کرد. مالک برده ای سیاه داشت که سرپرستی آن چاه را بر عهده داشت. این غلام را با لقب «غَرس» صدا می‌کردند و چاه به اسم او شناخته شد و آن را «چاه غَرس» نامیدند.<ref name=":02">انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹۱.</ref>
| |
|
| |
|
| غرس در لغت به معناى قلمه درخت يا نهالى است كه در زمين می‌نشانند تا برويد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%86%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%B1%D8%A9_-_%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%A8_-_%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%84%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9_p.d.f_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_4047.pdf&page=208 المعالم الأثيرة في السنة والسيرة، 208.]</ref> بنابر برخی گزارش‌ها مالک از آب چاه، راهی به سوی درختانی که خودش کاشته بود کشید. به همین دلیل آن را بئر الغرس(به معنای کاشتن) می‌نامیدند.<ref name=":02" /> تعبیر های دیگر همچون "بئر غُریس" و «أغرس» نیز درباره نام چاه شنیده شده است.<ref>المساجد والأماكن الأثرية المجهولة لزائر المدينة الميمونة، عبدالرحمن خويلد، ص ۶۱</ref>
| | المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج ۳، شیخ احمد بن محمد قسطلانی، ص ۵۷۷ |
|
| |
|
| == موقعیت مکانی ==
| | و همچنين در نقل ها آمده است که پیامبر(ص) در خواب دید که صبحی بر لب چاهی از چاه‌های بهشت قرار گرفته است، و آن روز صبح بر کنار همان چاه حاضر شد. |
| '''چاه غَرس''' یکی از اماکن تاریخی و مذهبی مهم در شهر [[مدینه]] منوره است که در شمال خیابان «طریق علی بن ابی‌طالب» قرار دارد.<ref>[https://www.google.com/maps/place/Ghars+well/@24.4447334,39.6265399,346m/data=!3m1!1e3!4m6!3m5!1s0x15bdbf95c9b0511b:0xdfed1dd10f44ce20!8m2!3d24.4451856!4d39.6272167!16s%2Fg%2F12195n4m?entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDkzMC4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D نقشه جهان نمای گوگل مپ.]</ref> این چاه در منطقه قبا<ref name=":12">عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات زکریای قزوینی ص۱۷۹.</ref> در حدود یک کیلومتری جنوب [[مسجد النبی]] و یک کیلومتری شرق [[مسجد قبا]] واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%87.pdf&page=456 مغانم المطابة فی معالم الطابة، ص456.]؛ مرآه الحرمین، ص۴۸۳.</ref> امروزه چاه غرس مکانی شناخته شده در روستای «قربان» در باغ غرس می‌باشد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=246 آثار المدینه المنوره، ص246.]؛ موسوعة العتبات المقدسة، ج٣، جعفر الخليلي، ص۶۲.</ref>
| | |
| | سبل الهدى والرشاد، ج ۳، الصالحي الشامي، ص۳۲۲ |
| | |
| | وقتی پیامبر خدا (ص) در خانه‌ی ابو ایوب ساکن شد، ابو ایوب به او خدمت می‌کرد و برایش از چاه ابو انس مالک بن نضر آب می‌آورد. |
| | |
| | وقتی پیامبر به خانه‌اش رسید، انس بن مالک، هند و اسماء (فرزندان حارثه) دیگ‌های آب را از چاه سقیا به خانه‌ی همسران پیامبر می‌بردند. بعد غلامش رباح، که یک برده سیاه‌پوست بود، گاهی به دستور پیامبر از چاه غرس و گاهی از چاه سقیا آب می‌کشید. |
| | |
| | الطبقات الکبری، ج ۱، ابن سعد، ص ۵۰۴ |
| | |
| | مقدم, [10/1/2025 10:26 AM] |
| | |
| | سبل الهدى والرشاد، جلد ۹، صفحه ۴۶۰، چنین است: |
|
| |
|
| == پیامبر(ص) و چاه غرس == | | == معجزه پیامبر == |
| [[پیامبر (ص)]] از آب شیرین آن چاه می‌نوشید و برای خانه دستور به استفاده از آن می‌دادند<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ابن سعد، ص ۵۰۴</ref>، آن را گوارا می‌دانست و به آن تبرک می‌جست.<ref>دائرةالمعارف حرمین شریفین، ج ۳، جعفر الخلیلی، ص۶۲.</ref> روایات می‌گویند هنگامی که پیامبر (ص) در آستانه مرگ بود، به [[امام علی(ع)|علی(ع)]] وصیت کرد و فرمود: «وقتی من فوت کردم، مرا با آب چاه غرس، به طول هفت مشک، غسل بده.»<ref>الکافی، ج2، ص62.</ref>
| | ابن سعد از سعید بن رُقَیش از انس بن مالک رضی‌الله‌عنه روایت کرده که گفت: |
|
| |
|
| گفته شده است که پیامبر (ص) با آب این چاه وضو گرفته <ref name=":22">المساجد والأماكن الأثرية المجهولة لزائر المدينة الميمونة، ص۶۱؛ المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج۳، ص۵۷۷.</ref>و غسل کردند<ref>طبقات الکبری، ج1، ص502.</ref>،پیامبر خدا (ص) آب این چاه را خوش‌طعم می‌دانست و آن را تبرک کرده است.<ref name=":12" /> همچنین از پیامبر روایت شده که در آن چاه از چشمه‌های بهشت جریان دارد و آنرا، از چاه‌های بهشت دانسته‌اند.<ref>المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج ۳، شیخ احمد بن محمد قسطلانی، ص ۵۷۷؛ سبل الهدى والرشاد، ج ۳، الصالحي الشامي، ص۳۲۲.</ref>
| | «ما همراه پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به سمت قُباء رفتیم. ایشان به چاه غرس رسیدند. در آن زمان، از این چاه با دلو، آب بر پشت الاغ کشیده می‌شد (و آب بسیار کمی داشت) و بیشترِ روز را تلاش می‌کردیم، اما در آن آب پیدا نمی‌کردیم. |
|
| |
|
| == فضایل چاه ==
| | پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم آب را در دلو مضمضه (آب را در دهان چرخاندند) و آن را به چاه بازگرداندند، ناگهان چاه از آب جوشان و پرآب شد.» |
| در نقل ها آمده است آبی که از آن کشیده می‌شده در درمان برخی بیماری‌ها مؤثر بوده است.<ref name=":22" /> روایت شده که در دورانی آب چاه بسایر کم بوده و با معجزه [[پیامبر(ص)]] ناگهان چاه از آب جوشان و پرآب شده است<ref>سبل الهدى والرشاد، جلد ۹، صفحه ۴۶۰.</ref> | |
|
| |
|
| == تاریخچه ==
| | در زمان زندگی پیامبر، این چاه متعلق به سعد بن خیثمه بود که احتمالاً از انصار به شمار می‌آمد. پیامبر در نزدیکی مسجد قباء خانه‌ای داشت که این چاه در همان حوالی بود. این مکان به ویژه زمانی اهمیت پیدا کرد که پیامبر با ابوبکر از مکه به مدینه مهاجرت کردند. |
| مطابق نقل محمد مطری، مدینه شناس (م.741ق.) این چاه تا پیش از دوران اون، قرن‌ها به صورت مخروبه بود، ولی بعد از آن تعمیر شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=153 التعریف بما انست الهجرة، ص153.]</ref> نقل شده که این چاه بعداً باز هم خراب شد و سپس آن را شخصی به نام خواجه حسین خرید و باغی دور آن ساخت و یک راه‌پله از داخل و بیرون باغ به چاه ایجاد کرد و کنار آن مسجد کوچکی ساخت و این مکان را در سال ۸۸۲ هجری وقف کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=392 وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، ص392.]</ref>
| |
|
| |
|
| == وضعیت کنونی ==
| | چاه غرس مکانی شناخته شده در روستای «جفاف» نزدیک «قربان» در باغ غرس می‌باشد. |
| این چاه در شمال غرب باغ غرس قرار دارد و با یک پلکان سنگی به داخل آن می‌رسد. اگرچه این چاه قدیمی و تاریخی است، و آب آن فراوان و نزدیک سطح زمین است، اما امروزه اطراف آن بسته شده است. قطر و عمق آن حدود ۴ متر می‌باشد و روی آن بناییُ وجود دارد. این باغ که به نام «غرس» شناخته می‌شود، هنوز وجود دارد و وقف است. مسجد مربع شکلی که از سنگ ساخته شده و در کنار چاه است تا حدی باقی مانده و در سمت شمال شرق آن قرار دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=246 آثار المدینه المنوره، ص246.]؛ [https://www.google.com/maps/place/Ghars+well/@24.4447334,39.6265399,346m/data=!3m1!1e3!4m6!3m5!1s0x15bdbf95c9b0511b:0xdfed1dd10f44ce20!8m2!3d24.4451856!4d39.6272167!16s%2Fg%2F12195n4m?entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDkzMC4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D نقشه جهان نمای گوگل مپ.]</ref>
| |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته ==
| | این چاه در شمال غرب باغ قرار دارد و با یک پلکان سنگی به داخل آن می‌رسد. اگرچه این چاه قدیمی و تاریخی است، و آب آن فراوان و نزدیک سطح زمین است، اما امروزه متروک و با سنگ‌های محکم بسته شده است. قطر و عمق آن حدود ۴ متر می‌باشد و روی آن بنایی نیمه‌ویران وجود دارد. |
|
| |
|
| * [[قبا|منطقه قبا]]
| | مطری گفته که این چاه در زمان او (قرن هشتم هجری) خراب شده بود، ولی بعد از آن تعمیر شد. سمهودی هم گفته است که این چاه بعداً باز هم خراب شد و سپس آن را شخصی به نام خواجه حسین خرید و باغی دور آن ساخت و یک راه‌پله از داخل و بیرون باغ به چاه ایجاد کرد و کنار آن مسجد کوچکی ساخت و این مکان را در سال ۸۸۲ هجری وقف کرد. |
|
| |
|
| == پانویس ==
| | این باغ که به نام «غرس» شناخته می‌شود، هنوز وجود دارد و وقف است. مسجد مربع شکلی که از سنگ و گل ساخته شده و در کنار چاه است تا حدی باقی مانده و و در سمت شمال شرق آن قرار دارد. |
| <references />
| |
|
| |
|
| == منابع ==
| | برای رفتن به چاه غرس از مدینه باید از باب العوالی حرکت کنید و به سمت راه قربان بروید و سپس به سمت شرق در یک کوچه باریک بپیچید. |
| {{منابع}}
| |
| *'''أنساب الأشراف'''، أحمد بن يحيى بلاذری، مصر، دارالمعارف، 1959م.
| |
| * '''سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد'''، محمد بن یوسف الشمس الشامی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
| |
| *'''الکافی'''، شیخ کلینی، بی‌جا، انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا.
| |
| *'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
| |
| *'''طبقات الکبری(فارسی)'''، ابن سعد، تهران، فرهنگ و اندیشه، بی‌تا.
| |
| * '''المعالم الاثیره'''، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.
| |
| * '''موسوعه مرآة الحرمین الشریفین'''، ایوب صبری باشا، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
| |
| * '''مغانم المطابه فی معالم الطابه'''، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، تحقیق حمد جاسر، ریاض، دارالیمامه، 1969م.
| |
| *'''المساجد والأماكن الأثرية المجهولة لزائر المدينة الميمونة'''، عبد الرحمن خويلد، مشعر - تهران - ايران، 1420ق.
| |
| * '''موسوعة العتبات المقدسة'''، جعفر خلیلی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
| |
| * '''عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات'''، زکریای قزوینی، اسکندریه، دار ابن خلدون، بی‌تا.{{پایان}}{{چاه‌ها و برکه‌های حرمین}}{{اماکن مدینه}}
| |
| [[رده:چاه‌های مدینه]]
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی حجاز]]
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی عربستان]]
| |
| [[رده:اماکن مدینه]]
| |
