در حال ویرایش بازسازی مسجدالنبی (عمر بن خطاب)

'''بازسازی مسجد النبی در زمان عمر بن خطاب'''، نخستین عملیات توسعه [[مسجد الحرام]] بعد از وفات پیامبر بود. در این توسعه، مساحت مسجد حدود هفتاد درصد نسبت به بنای قبلی افزایش یافت. برای این کار تعدادی از خانه‌های اطراف [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] به مساحت مسجد اضافه شد. مسجد در جهات غرب، شمال و جنوب گسترش یافت. در این بازسازی [[صفه]] تخریب شد و حیاط مسجد سنگفرش شد.

== تصمیم گسترش مسجد ==
[[عمر بن خطاب]]، دومین خلیفه بعد از [[حضرت محمد(ص)]]، در سال ۱۷ هجرت یعنی 4 سال پس از آغاز خلافتش مسجد را بازسازی و مساحت آن را گسترش داد.<ref>مدینه منوره، ص82</ref> او تصمیم خود برای توسعه مسجد را مستند به سخنی از پیامبر کرد که در آن گسترش مسجد را لازم دانسته بود (ینبغی ان یزاد المسجد).<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۲۵[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=225]</ref> همچنین علت این تصمیم عمر را افزایش جمعیت مدینه دانسته‌اند.<ref>وفاءالوفاء، ج۲، ص ۲۲۶[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=226]</ref>
===کوشش برای یافتن جهت قبله===
خلفا و کسانی از پیشینیان که بعد از آنها آمده‌اند و به توسعه مسجدالنبی پرداختند، برای قبله احترام بسیاری قائل بوده و می دانستند که سمت قبله را وحی معین کرده است و آن رو به کعبه است.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> از این رو هیچ کس از خلفا و سلاطین و ملوک، پس از عمر و عثمان تا به امروز مسجدالنبی را از جانب قبله توسعه نداده است.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> هنگامی که عمر خواست مکان قبله را در دیواری که در توسعه مسجد کشیده بود، معین کند، از صحابه رسول خد(صلی الله علیه وآله) یاری طلبید تا آنها در وضع قبله، خود حاضر و ناظر باشند. به این ترتیب قبله مسجد مشخص شد.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹-۹۰.</ref>

== افزودن خانه‌های اطراف مسجد ==
در این بازسازی برای گسترش مساحت مسجدالنبی، خانه‌های اطراف مسجد تخریب شدند. گفته شده که در این بازسازی [[خانه ابوبکر]] و [[عبدالله بن جعفر]] و خانه [[اسامه بن زید|اسامه]] و [[زید بن حارثه]] و خانه عباس به مسجد اضافه شد.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 87</ref> 

عمر خانه‌های [[امهات المؤمنین|همسران پیامبر]] را به مسجد اضافه نکرد و به همین دلیل مسجد را تنها از جهات غرب و شمال و جنوب گسترش داد. 

=== اختلاف با عباس ===
عباس بن عبدالمطلب در آغاز به درخواست عمر برای بخشیدن یا فروختن خانه‌اش موافقت نکرد. او ابی بن کعب را حکم بین خود و عمر قرار داد و ابی هم عمر را از اجبار کردن عباس به فروش یا بخشیدن خانه منع کرد. هنگامی که عمر از این کار منصرف شد، عباس خانه‌اش را برای گسترش مسجد صدقه داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=227 وفاءالوفاء،ج۲، ص ۲۲۷-۲۲۸]</ref>

==ویژگی‌های این بازسازی==
[[پرونده:پلان مسجدالنبی دوران عمر.jpg|وسط|بی‌قاب|450px|جایگزین=مراحل توسعه مسجد قبل از تغییر قبله]]
'''مساحت:''' در اثر این توسعه عرض مسجد از شرق به غرب بیش از 1۲۰ ذراع (در حدود ۶۰ متر) و طول آن به 140 ذراع (69/70 متر) رسید و مسجد تا حدود 71% نسبت به ساختمان قبلی گسترش یافت.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۵.</ref>

'''مصالح:''' در معماری جدید از تنه نخل برای ستون‌ها، خشت برای دیوارها و گل برای بام و رواق‌های چهارگانه استفاده شد.<ref>مدینه منوره، ص 83</ref>

'''تخریب صفه:''' [[صفه|صُفّه]]، در شمال مسجد واقع بود و در اثر توسعه مسجد ویران شد.<ref>مدینه منوره، ص 83</ref>

'''ارتفاع سقف:''' در این بازسازی سقف مسجد به 11ذراع (5/48متر) و ارتفاع سقف (دیوار و پوشش) به 2ذارع (در حدود 1 متر) رسید.<ref>مدینه منوره، ص 83</ref> 

'''ستون‌های تازه:''' سقف مسجد بالاتر برده شد و به تناسب آن ستون‌های جدیدی که از تنه درخت خرما بود، جایگزین ستون‌های قدیمی شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوی_منذ_إنشائه_حتی_نهایة_العصر_المملوکی.pdf&page=81 عمارة المسجد النبوی، ص ۸۶]</ref>

'''ارتفاع دیوارها:''' دیوار اطراف بام مسجد به ارتفاع سه ذراع که پی آن از سنگ بود ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 83</ref>

'''سنگفرش:''' زمین مسجد با سنگریزه‌هایی که از [[وادی عقیق]] آورده بودند، پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوی_منذ_إنشائه_حتی_نهایة_العصر_المملوکی.pdf&page=84 عمارة المسجد النبوی، ص ۸۹]</ref><ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۰-۹۱</ref>

'''روشنایی:''' برای روشنایی مسجد تغییرایی صورت گرفت<ref>مدینه منوره، ص 83</ref>و در ایام اجتماع مردم، مسجد را خوشبو می‌کردند.<ref>مدینه منوره، ص 83</ref>

==ساخت درهای جدید==

در این بازسازی سه درِ دیگر به مسجد گشوده شد و مسجد جمعا دارای 6 در شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=240 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۴۰]</ref>

درهای جدید در دیوار شمالی، دیوار شرقی (باب النساء) و دیوار غربی (باب مروان و بعدا باب السلام) ساخته شدند.<ref>مدینه منوره، ص 83</ref>

==به کار نبردن اشیا تزیینی==

عمر در بنای مسجد زینتی به کار نبرد و از به کار بردن رنگ‌های قرمز و زرد جلوگیری کرد.<ref>مدینه منوره، ص 83</ref>

== بطیحاء ==
گفته شده که در هنگام توسعه مسجد، در جانب شمال شرق مسجد جایی مانند یک تالار بزرگ ساخته و «بُطَیحاء» نامیده شد. کف آن را با ریگ‌های منطقه «عرصة الحمراء» پوشاندند. عمر دستور داد که هر کس می‌خواهد در امور دنیا صحبت کند به آنجا برود تا در مسجد هیاهو نشود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=244 وفاءالوفاء، ج۲، ص 244]

</ref><ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۱</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]
* [[بازسازی مسجدالنبی]]

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
*'''تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی (در طول تاریخ)'''، ناجی محمدحسن عبدالقادر الانصاری، با ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
* '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
* '''مدینه منوره، تحولات عمرانی و میراث معماری'''، صالح لمعی مصطفی، ترجمه صدیقه وسمقی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۲ش.
* '''وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 2001م.{{پایان}}
[[رده:بازسازی مسجدالنبی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]