| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''بازسازی مسجدالنبی در عهد مهدی عباسی''' از سال ۱۶۲ق آغاز و در سال ۱۶۵ق به پایان رسید. در این بازسازی تنها قسمت شمالی [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] توسعه داده شد و مساحت مسجد به 100 ذراع رسید. در این توسعه برخی از خانه‌ها همچون منزل [[عبدالله بن مسعود]] و شرحبیل بن حسنه نیز به مسجد افزوده شد. در عهد مهدی عباسی ۲۴ دَر برای مسجد ساخته شد که غیر از چهار دَر اصلی، بقیه به مرور بسته شد. | | '''بازسازی مسجدالنبی به فرمان خلیفه مهدی عباسی''' در سال ۱۶۵ قمری انجام شد. در این بازسازی تنها قسمت شمالی [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] تخریب و دوباره ساخته شد و طول مسجد افزایش یافت. در منابع افزایش مساحت مسجدالنبی در این دوره بین 53 تا 100 ذراع گفته شده‌است. خانه‌هایی که در جهت گسترش مسجد بودند از جمله خانه ملیکه، شرحبیل بن حسنه، [[عبدالله بن مسعود]] و مسود بن مخرومه تخریب و به مساحت مسجد افزوده شد. بنا بر گزارش‌هایی تعداد درها به 24 در رسید که بعدا به مرور بسته شدند. |
|
| |
|
| جعفر بن سلیمان از طرف خلیفه، امیر مدینه و مامور توسعه و ابن عاصم و عبدالملک بن شبیب الغسانی از اهالی شام، معمار بازسازی مسجد النبی را برعهده گرفتند. در توسعه این دوره، از سنگ‌های رخام و مرمر استفاده گردید و مسجد با کاشی‌‌های معرق زینت داده شد. مقصوره [[بنی‌امیه|دوره اموی]] در زمان مهدی خلیفه عباسی، ویران و با سطح مسجد برابر شد و مقصوره جدیدی از چوب ساخته شد.
| | در این دوره مسجد با کاشی‌‌های معرق زینت شد. از سنگ‌های رخام و مرمر برای دیوارها استفاده گردید. در این دوره [[مقصوره]] [[بنی‌امیه|دوره اموی]] ویران و با سطح مسجد برابر شد و مقصوره جدیدی از چوب ساخته شد. |
|
| |
|
| ==زمان بازسازی== | | ==زمان بازسازی== |
| [[مهدی عباسی]] که در سال‌های ۱۵۸ تا ۱۶۹ق عهده‌دار خلافت بود، در سال 160ق پس از اعمال حج به مدینه رفت و دستور توسعه مسجد النبی را داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوى_منذ_إنشائه_حتى_نهاية_العصر_المملوكى.pdf&page=142 عماره المسجد النبوی، ص 142]</ref> بازسازی مسجد از سال 162ق آغاز و در سال 165ق پایان یافت.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref> | | [[مهدی عباسی]] خلیفه عباسی که در سال‌های ۱۵۸ تا ۱۶۹ هجری خلیفه بود، در سال 160 قمری حج بجا آورد و سپس به زیارت مدینه آمد. در این سفر وی دستور توسعه مسجد را داد.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 148</ref> بازسازی مسجد در سال 162هـ.ق/79-778م. آغاز شد و تا سال 165هـ.ق/82-781م ادامه یافت.<ref name=":0">مدینه منوره، ص 97</ref> |
|
| |
|
| == توسعه مسجد == | | == گسترش مساحت == |
| گسترش مسجد در دوره مهدی عباسی تنها از سمت شمالی صورت گرفت<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمسجد_النبوي_عبر_التاريخ.pdf&page=133 المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۱۳۳-۱۳۴.] | | برخی منابع توسعه مسجد را 100 ذراع <ref>مدینه منوره، ص 95</ref>و برخی دیگر 53 یا 55 ذراع ذکر کرده‌اند.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 125</ref> گسترش مسجد تنها از سمت شمالی صورت گرفت.<ref>مدینه منوره، ص 95</ref><ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 125</ref> در قسمت شمالی آن چه در دوره اموی ساخته شده بود، ویران و از نو بازسازی شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 128</ref> |
| ؛[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=75 المدینه المنوره، ص 75]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=112 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112]</ref> و هرچه از دوره اموی در این سمت ساخته شده بود، ویران و از نو بازسازی شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=112 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112]</ref> در این بازسازی خانه‌های [[ملیکه]]، [[شرحبیل بن حسنه]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[المسور بن مخرمه]] در مسجد ادغام شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمسجد_النبوي_عبر_التاريخ.pdf&page=133 المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۱۳۳.]
| |
| ؛[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=112 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=294 وفاء‌الوفاء، ج۲، ص 294-296.]</ref>
| |
|
| |
|
| === معمار و ناظر بنا === | | ===ادغام خانه های اطراف=== |
| جعفر بن سلیمان از طرف خلیفه، امیر مدینه و مامور [[بازسازی مسجدالنبی|توسعه مسجد النبی]] شد. معماری نیز بر عهده عبدالله بن عاصم بن عمر بن عبدالعزیز و عبدالملک بن شبیب الغسانی از اهالی شام قرار گرفت. عبدالله بن موسی الحمصی نیز پس از وفات ابن عاصم، با عبدالملک همکاری کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=292 وفاء الوفاء، ج2، ص292.]</ref>
| | در این بازسازی خانه‌های [[ملیکه]]، [[شرحبیل بن حسنه]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[مسود بن مخرمه]] در مسجد ادغام شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی درطول تاریخ، ص 125</ref> {{کتاب| اسم_فایل = پرونده:وفاء الوفاء سمهودی ج۲.pdf| صفحه = 294| متن = وفاء‌الوفاء ج۲، ص 294-296}} |
|
| |
|
| === مصالح و تزیینات === | | == معمار و ناظر بنا == |
| | مهدی عباسی، جعفر بن سلیمان را امیر مدینه کرد و او را مامور توسعه مسجد کرد. معماری بنا بر عهده عبدالله بن عاصم بن عمر بن عبدالعزیز و عبدالملک بن شبیب غسانی از اهالی شام بود که پس از وفات ابن عاصم عبدالله بن موسی حمصی به جای وی به کار پرداخت.<ref>مدینه منوره، ص 97</ref> {{کتاب|اسم_فایل=پرونده:وفاء الوفاء سمهودی ج۲.pdf|صفحه=292|متن=وفاء الوفاء، ج2، ص292}} |
|
| |
|
| در این دوره، بیشتر از سنگ‌های مرمر و رُخام استفاده شد. ستون‌ها بر پایه‌های مربعی‌شکل قرار داشتند. همه ستون‌ها پوشیده از رخام، سرستون‌ها طلاکاری شده و منقوش به فُسَیْفِسا (چیزی شبیه کاشی) بود. طاق‌ها و نیز دیوارهای شمالی و جنوبی با فسیفسا تزیین شده بود. دیوارهای شرقی و غربی، سفید و مُقَرْنَس (گچ‌بری شده) بودند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=114 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 114]</ref>
| | ==مصالح و تزیینات== |
|
| |
|
| در این دوره مسجد با کاشی‌کاری‌های مُعَرَّق تزیین شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page المدینه المنوره، ص 77.]</ref> | | در این دوره، بیشتر از سنگ‌های مرمر و رخام استفاده شد. ستون‌ها بر پایه‌های مربع شکل قرار داشتند. همه ستون‌ها پوشیده از رخام، سرستون‌ها طلاکاری شده و منقوش به فسیفسا (چیزی شبیه کاشی) بود. طاق‌ها و نیز دیوارهای شمالی و جنوبی با فسیفسا تزیین شده بود. دیوارهای شرقی و غربی، سفید و مقرنس بودند.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 128</ref> |
|
| |
|
| == ویژگی‌های توسعه در دوره مهدی عباسی== | | در این دوره مسجد با کاشی کاری‌های معرق تزیین شد.<ref name=":0" /> |
| | |
| | ==توصیف بنا== |
| [[پرونده:پلان بازسازی مسجد دوره مهدی عباسی.jpg|چپ|بی‌قاب|450px|جایگزین]] | | [[پرونده:پلان بازسازی مسجد دوره مهدی عباسی.jpg|چپ|بی‌قاب|450px|جایگزین]] |
| | در این دوره، رواق‌های پنچ‌گانه شمالی عصر اموی که مشرف بر صحن بود تخریب شد.<ref>مدینه منوره، ص 95</ref> رواق‌ها در دوره مهدی بدین ترتیب بود: |
| | * پنج [[رواق]] در جناح جنوبی |
| | * پنج رواق در جناح شمالی |
| | * سه رواق در جهت شرقی |
| | * چهار رواق در جهت غربی<ref>مدینه منوره، ص 95</ref> |
|
| |
|
| '''مساحت:''' برخی منابع توسعه مسجد را 100 ذراع <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=75 المدینه المنوره، ص 75]</ref>و برخی دیگر 53 یا 55 ذراع ذکر کرده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=112 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 112]</ref>
| | ===ستون=== |
|
| |
|
| '''رواق‌ها:''' در این دوره، [[رواق|رواق‌های]] پنچ‌گانه شمالی عصر اموی که مشرف بر صحن بود، تخریب شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=75 المدینه المنوره، ص 75]</ref> پنج رواق در سمت جنوبی و شمالی، سه رواق در جهت شرقی و چهار رواق در طرف غربی از جمله رواق‌های ساخته شده در دوره مهدی بودند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=76 المدینه المنوره، ص 76]</ref>
| | * 17 ستون در جهت موازی دیوار جنوبی |
| | * 18 ستون در جهت موازی دیوار شرقی و غربی<ref>مدینه منوره، ص 95</ref> |
|
| |
|
| '''ستون‌ها:''' در توسعه مسجد النبی در عهد مهدی عباسی، ۱۷ ستون در جهت موازی دیوار جنوبی و 18 ستون در جهت موازی دیوار شرقی و غربی ایجاد شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=76 المدینه المنوره، ص 76]</ref>
| | ===دیوار و طاق‌ها=== |
| | دیوارهای مشرف بر [[صحن]] در دیوار جنوبی و شمالی دارای یازده طاق و در هر یک از دیوارهای شرقی و غربی دارای نوزده طاق بودند. |
|
| |
|
| '''دیوار و طاق‌ها:''' در این دوره، دیوارهای مشرف بر [[صحن]] در دیوار جنوبی و شمالی، یازده طاق و هر یک از دیوارهای شرقی و غربی دارای نوزده طاق بودند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=76 المدینه المنوره، ص 76]</ref>
| | ===سایبان چوبی=== |
| | در بالای طاق‌ها برای حفاظت از نور خورشید، سایبان چوبی نصب شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 128</ref> |
|
| |
|
| '''سایبان چوبی:''' در بالای طاق‌ها برای حفاظت از نور خورشید، سایبان چوبی نصب شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=114 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 114]</ref>
| | ===درها=== |
| | 24 در برای مسجد ساخته شد. 8 باب در دیوار غربی، هشت باب در دیوار شرقی، چهار باب در دیوار شمالی و چهار باب در دیوار جنوبی(قبله). به نقل از منابع این درها به مرور بسته شد بطوریکه ابن جبیر تنها از چهار در اصلی مسجد یعنی باب السلام، باب الرحمه، باب جبرئیل و باب النسا نام می‌برد.<ref>مدینه منوره، ص 96</ref> |
|
| |
|
| '''مقصوره:''' در این دوره مقصوره [[بنی‌امیه|دوران اموی]] از بین رفت و سطح آن با سطح مسجد یکسان شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref> <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوى_منذ_إنشائه_حتى_نهاية_العصر_المملوكى.pdf&page=142 عماره المسجد النبوی، ص 142]</ref>مقصوره‌ای جدید از جنس چوب ساخته شد که به پهنای طول رواق اول بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=115 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 115]</ref>
| | علاوه بر این درها، در کوچکی (خوخه) منسوب به آل [[عمربن خطاب|عمر]] در دیوار جنوبی سمت چپ [[محراب]] قرار داشت که در این دوره بسته شد و پس از ساخته شدن مقصوره جدید به شکل پنجره درآمد.<ref>وفاءالوفا، ص 295</ref> |
|
| |
|
| ''' مئذنه:''' به نوشته برخی منابع، در این زمان، سه [[گلدسته|مئذنه]] دوره [[ولیدبن عبدالملک]] پابرجا بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref> بدین ترتیب مأذنه‌های شمال شرقی و شمال غربی مسجد در توسعه زمان مهدی که تنها در جهت شمال بود تخریب نشد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref>
| | ===مقصوره=== |
| | در این دوره مقصوره دوران اموی از بین رفت و سطح آن با سطح مسجد یکسان شد.<ref>مدینه منوره، ص 96</ref> <ref>عماره المسجد النبوی، ص 148</ref>مقصوره‌ای جدید از جنس چوب ساخته شد که به پهنای طول رواق اول بود.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 46</ref> |
|
| |
|
| == درها == | | ===مأذنه=== |
| برای [[مسجد النبی]] 24 دَر ساخته شد. 8 باب در دیوار غربی، هشت باب در دیوار شرقی، چهار باب در دیوار شمالی و چهار باب در دیوار جنوبی(قبله).<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=76 المدینه المنوره، ص 76]</ref> به نقل از منابع این درها به مرور بسته شد به‌طوری که ابن جبیر تنها از چهار دَر اصلی مسجد یعنی [[باب السلام (درب مسجدالنبی)|باب السلام]]، [[باب الرحمه (درب مسجدالنبی)|باب الرحمه]]، [[باب جبرئیل]] و [[باب النساء|باب النسا]] نام می‌برد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=77 المدینه المنوره، ص 77]</ref>
| | در منابع آمده، در این زمان، سه [[گلدسته|مأذنه]] دوره [[ولیدبن عبدالملک]] پا برجا بوده است.<ref>مدینه منوره، ص 96</ref> بدین ترتیب مأذنه‌های شمال شرقی و شمال غربی مسجد در توسعه زمان مهدی که تنها در جهت شمال بود تخریب نشد.<ref>مدینه منوره، ص 96</ref> |
| | |
| علاوه بر این درها، دَرِ کوچکی [[خوخه عمر|(خوخه) منسوب به آل عمر]] در دیوار جنوبی سمت چپ [[محراب]] قرار داشت که در این دوره بسته شد و پس از ساخته شدن مقصوره جدید به شکل پنجره درآمد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=295 وفاءالوفا، ج2، ص 295]</ref>
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| * [[بازسازی مسجدالنبی]]
| |
| * [[بازسازی مسجدالنبی (دوره عباسی)]]
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| خط ۵۲: |
خط ۵۷: |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
|
| |
|
| * '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م. | | * '''تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ'''، ناجی محمدحسن القادر الانصاری، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، مشعر |
| | |
| * '''عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی'''، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001.
| |
| | |
| * '''المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری'''،صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م.
| |
|
| |
|
| * '''المسجدالنبوی عبر التاریخ'''، محمد سید الوکیل، دار المجتمع للنشر و التوزیع، جده، چاپ اول، ۱۴۰۹ق. | | * '''عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی'''، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001 |
|
| |
|
| * '''وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی'''،علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، ج2، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 1422ه.ق -2001. | | * '''مدینه منوره، تحولات عمرانی و میراث معماری'''، صالح لمعی مصطفی، ترجمه صدیقه وسمقی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1372 |
|
| |
|
| [[رده:بازسازی مسجدالنبی]]
| | * '''وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی'''،علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، ج2، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 1422ه.ق -2001 |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
