در حال ویرایش بسمله (بخش)

==بسمله در یادمان‌های مدینه و مسجدالنبی==

در نمونه‌هایی از کتیبه‌های مدینه، [[مسعودی]] (درگذشت 346ق.) از سنگی مرمرین در [[بقیع]] یاد می‌کند که بر آن پس از بسمله و حمد خداوند، به مدفون بودن چهار امام [[شیعه]] و [[حضرت زهرا(س)]] در آن‌جا اشاره شده بود.<ref>مروج الذهب، ج3، ص285.</ref> 

فاسی (درگذشت 832ق.) به یادبود گسترش [[مسجد پیامبر(ص)]] در روزگار [[مهدی عباسی]] به سال 165ق. اشاره می‌کند که عبارت بسمله پیش از سوره حمد در صحن مسجد نوشته شده بود.<ref>شفاء الغرام، ج2، ص438.</ref> 

[[سمهودی]] (درگذشت 911ق.) گزارشی از سنگی مرمرین در محل ستون بالای [[ضریح پیامبر(ص)]] آورده است که با بسمله آغاز می‌شد و سپس درود بر پیامبر(ص) و دعا برای خشنودی خداوند از [[صحابه]] بر آن نوشته شده بود.<ref>وفاء الوفاء، ج2، ص134.</ref> 

وی همچنین از کتابت بسمله همراه با آیه 190 آل‌عمران بیرون مسجدالنبی در محلی که بر مردگان نماز می‌خواندند و کنار [[باب علی(ع)]] در سمت [[قبله]] خبر می‌دهد.<ref>وفاء الوفاء، ج2، ص214.</ref> 

===بر درهای مسجدالنبی===

گزارشی نسبتاً طولانی مربوط به آستانه سده 13ق. از نوشته‌هایی بر هریک از [[درهای مسجدالنبی]] یاد گشته که پیش از هریک از آن‌ها بسمله کتابت شده است:

بخش بیرونی [[باب عثمان]] با آیات 128-129 [[سوره توبه]]، بخش داخلی [[باب النساء]] با آیه 18 سوره توبه، برابر خانه [[اسماء بنت حسین|اسماء بنت حسین بن عبدالله]] از بیرون با آیه 70 [[سوره احزاب]] و از درون با آیات 33-34 [[سوره لقمان]]،

روبه‌روی خانه [[خالد بن ولید]] از درون با آیات 163-164 [[سوره بقره]]، روبه‌روی [[کوچه مناصع]] از درون با آیات 54-55 [[سوره اعراف]] و از بیرون با [[سوره تکاثر]]، برابر خانه‌های مشهور به [[صوافی]] از درون با آیات 1-6 [[سوره آل‌عمران]] همراه با درود بر [[پبامبر(ص)]] و از بیرون با آیات 68-69 [[سوره زمر]]،

نخستین درِ پشت مسجد از درون با آیات 71-77 [[سوره فرقان]] و از بیرون با آیه 87 [[سوره نساء]] همراه با درود بر پیامبر(ص)، دومین در پشت مسجد از درورن با آیات 36-38 [[سوره نور]] و بیرون آن با درود بر پیامبر(ص)، سومین در پشت مسجد از درون با آیات 1-10 [[سوره مؤمنون]]، چهارمین در پشت مسجد از درون با آیات 20-23 [[سوره حشر]]،

روبه‌روی خانه [[منیره]] در سمت غرب از درون با آیات 190-194 سوره آل‌عمران، روبه‌روی خانه شخصی به نام نصیر از درون با آیات 112-118 سوره مؤمنون، روبه‌روی خانه [[جعفر بن یحیی]] از درون با آیه 111 [[سوره اسراء]]، درِ [[عاتکه بنت عبدالله بن یزید]] ([[باب الرحمه]]) از درون با آیات 285-286 سوره بقره و [[باب السلام]] از درون با آیه 56 سوره احزاب.<ref>عمدة الاخبار، ص92، 110-114.</ref> 

گزارشی دیگر از همان سال‌ها، از کتابت بسمله سوره نمل {{قلم رنگ|سبز|﴿اِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَاِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم﴾}} (سوره نمل، آیه 30) در [[باب المصری]] یاد می‌کند که همچون [[منبر مسجدالحرام]] به سازنده آن، سلطان سلیمان عثمانی، اشاره دارد.<ref>رسائل فی تاریخ المدینه، ص79.</ref> 

===سنگ یادمان ساخت مسجد قبا===

برخی از گزارش‌های مربوط به نیمه نخست سده چهاردهم ق. به سنگ یادمان ساخت [[مسجد قبا]] اشاره دارد که در آن، بسمله و آیه 18 سوره توبه و یادکرد از ساخت آن به دست [[شریف حسن مسلم]] به سال 435ق. نگارش شده بود.<ref>آثار المدینة المنوره، ص82.</ref> 

===در دوره معاصر===

در دوره معاصر، بسمله در آغاز مجموعه‌ای از آیات مکتوب در پیرامون [[محراب پیامبر(ص)]] که با آیه 144 سوره بقره آغاز شده است، پشت محراب نبوی در آغازِ کتیبه یادمان ساخت محراب پیامبر به دست [[سلطان قایتبای]] که تاریخ ساخت آن به [[ذی‌حجه]] 888ق. برمی‌گردد،<ref>پنجاه سفرنامه، ج8، ص704؛ تاریخ المسجد النبوی، ص105.</ref> 

در دیوار قبله [[حرم نبوی]] در سه سطر به ترتیب همراه با آیات 124 سوره بقره، 18 سوره توبه و 1 [[سوره فتح]]،<ref>اخبار مدینه، ص562؛ المسجد النبوی الشریف، تصویر، ش4.</ref> بر [[محراب سلیمانی]] (حنفی) در غرب محراب پیامبر<ref>نک: آثار اسلامی، ص222.</ref> همراه با آیه 144 سوره بقره،<ref>مدینه‌شناسی، ص99-100.</ref> بر کتیبه‌ای در باب السلام مسجد پیامبر(ص) در آغاز بخش پایانی آیه 185 سوره بقره،<ref>تاریخ جغرافیایی مکه معظمه، ص362.</ref> 

در آغاز یادمان سنگ بنای گسترش دوم سعودی (1405ق.) که کنار ورودی غربی مقصوره قبله قرار گرفته و نیز بر سنگ‌نوشته‌ای کنار آن پیش از آیه 36 سوره نور،<ref>تاریخ المسجد النبوی، ص72.</ref> بر سنگ اتمام گسترش دوم سعودی (1414ق.) کنار ورودی مجاور باب النساء<ref>تاریخ المسجد النبوی، ص72-73.</ref> و پاره‌ای دیگر از کتیبه‌های مسجد پیامبر(ص) به چشم می‌خورد.

افزون بر این، در بالای محراب مسجد قبا همراه با [[سوره توحید]] و نیز در دو سوی چپ و راست بالای محراب یاد شده، بسمله نوشته شده است.