در حال ویرایش بنی‌ضمره (بخش)

==دوران رسول خدا==

‌از بعثت [[رسول خدا(ص)]] تا [[هجرت]] او به [[مدینه]]، گزارشی از بنی‌ضمره در رویدادهای مربوط به پیامبر در دست نیست. می‌توان دوری سکونت‌گاه‌های بنی‌ضمره از [[مکه]] را از عوامل این امر دانست؛

برخی مفسران آیه 100 [[سوره نساء]]: {{قلم رنگ|سبز|﴿و مَن یَخرُج مِن بَیتِهِ مُهاجِرًا اِلَی اللهِ ورَسولِهِ ثُمَّ یُدرِکهُ المَوتُ﴾}} را درباره یکی از مسلمانان بنی‌ضمره دانسته‌‏اند که پس از پذیرش [[اسلام]]، قصد هجرت به مدینه را داشت، اما به محض بیرون آمدن از مکه، بر اثر بیماری درگذشت.<ref>تفسیر صنعانی، ج3، ص3؛ معانی القرآن، ج5، ص214.</ref> شان نزول‌هایی دیگر نیز برای این آیه وجود دارد.<ref>تفسیر ابن ابی حاتم، ج3، ص1051؛ زاد المسیر، ج1، ص458.</ref>

===هم‌پیمانی با پیامبر در ابواء===

پس از حضور رسول خدا(ص) در مدینه، بنی‌ضمره از نخستین قبایلی بودند که با او پیمان بستند. آن‌ها در [[غزوه ودان|غزوه ودّان]]، نخستین غزوه پیامبر(ص) که در [[ماه صفر]] سال دوم ق. برای تصرف کاروان تجارت قریش در ابواء صورت پذیرفت، با او پیمان عدم تعرض بستند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص591؛ الطبقات، ابن‏سعد، ج2، ص5؛ عیون الاثر، ج1، ص295.</ref>

برپایه گزارش‌های دیگر، رسول خدا(ص) از ابتدا به‌منظور برخورد با بنی‌ضمره و تصرف کاروان تجاری قریش<ref>تاریخ خلیفه، ص30؛ تاریخ طبری، ج2، ص121؛ اعلام ‏الوری، ج1، ص164.</ref> از مدینه بیرون شد. اما این گزارش با توجه به عدم تحرک ضمریان بر ضد رسول خدا(ص) پذیرفتنی نیست؛ براساس پیمانی که رسول خدا(ص) با ضمریان بست، آن‌ها نباید در برابر وی با دشمنان اسلام همکاری می‌کردند.

[[ابن سعد]] و برخی دیگر، متن مکتوب این پیمان‌نامه را ثبت کرده‌‏اند که دارای بندهایی از جمله تعهد دو طرف به یاری یکدیگر است.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج1، ص210؛ سبل الهدی، ج4، ص14؛ المواهب اللدنیه، ج1، ص203.</ref>

===پیمان با پیامبر در غزوه ذوالعشیره===

بنی‌ضمره در رویداد [[غزوه ذوالعشیره]] (2ق.) هنگامی که رسول خدا به منطقه مسکونی آن‌ها در ابواء رسید، همراه هم‌پیمان مدلجی خود، پیمانی دیگر را با او منعقد کردند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص599؛ الطبقات، ابن سعد، ج2، ص7.</ref> به احتمال، برخی از طوایف فرعی بنی‌ضمره که پیش از این به پیمان ابواء نپیوسته بودند، در این فرصت توانستند همراه [[بنی‌مدلج|بنی‌مُدلِج]] خود را هم‌پیمان رسول خدا(ص) سازند.

[[یعقوبی]] برخلاف دیگران، بدون یاد کردن از پیمان رسول خدا(ص) با ضمریان در غزوه ابواء، گزارش پیمان پیامبر با بنی‌ضمره را در غزوه ذوالعشیره آورده است.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص66.</ref>

پیامبر(ص) بر پایه روابط خود با بنی‌ضمره، چارپایانی را که در حمله [[سعد بن ابی‌وقاص]] به کاروان قریش در [[سریه خرار|سریّه خرّار]] پس از غزوه ابواء به سال دوم ق.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص251.</ref> از بنی‌ضمره به غنیمت گرفته شده بود، به آن‌ها بازگرداند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص69.</ref>

===عدم پایبندی به پیمان===

رسول خدا(ص) به پیمانی که با ضمریان داشت، وفادار ماند. اما با توجه به گزارش‌ها و شواهد می‏‌توان در وفاداری بنی‌ضمره به این پیمان پس از ناکامی مسلمانان در [[نبرد احد|نبرد اُحد]] و رویدادهایی مانند [[بئر معونه]] و [[رجیع]]، تردید کرد.

دو گزارش مؤید تزلزل ضمریان و نادیده گرفتن پیمان از سوی آن‌ها است. نخستین گزارش مربوط به فرستادن نُمیلة بن حارث از سوی رسول خدا(ص) به سوی بنی‌ضمره است که آن‌ها اعلام کردند هیچ تعهدی درباره نبرد و صلح با پیامبر امضا نمی‌کنند. پیامبر نیز آن‌ها را به حال خود واگذاشت و به یاران خود نیروی بسیار و بزرگی بنی‌ضمره را یادآور شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص73.</ref>

دومین گزارش مربوط به [[سریه اسامة بن زید|سریّه اسامة بن زید]] به سوی بنی‌ضمره است.<ref>اسد الغابه، ج5، ص135؛ الاصابه، ج6، ص59؛ فتح الباری، ج12، ص171.</ref> در این رویداد، اسامه فردی از بنی‌ضمره را که به او سلام کرد، کشت؛ زیرا به گمان وی، سلام او فریبکارانه و برای فرار از مرگ بود. با نزول آیه 94 سوره نساء: {{قلم رنگ|سبز|﴿... و لا تَقولوا لِمَن اَلقی اِلَیکُمُ السَّلمَ لَستَ مُؤمِنًا﴾}} کار وی مورد نکوهش قرار گرفت.<ref>جامع البیان، ج5، ص304.</ref>

===برخورد مقتدرانه پیامبر===
رسول خدا به سال چهارم ق. پس از غزوه اُحد بر پایه وعده‏ای که با قریش داشت، برای نبرد در [[منطقه بدر]]، سکونت‌گاه بنی‌ضمره، حاضر شد. مَخْشی بن عمرو، بزرگ قبیله بنی‌ضمره، نزد او آمد و در برابر سخن وی که از آمادگی مسلمانان برای نبرد با بنی‌ضمره در صورت پیمان‌شکنی گزارش داد، بر پایبندی خود به پیمان پیشین تاکید کرد.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص210؛ المغازی، ج1، ص388.</ref>

برخورد مقتدرانه رسول خدا(ص) با ضمریان که با هدف آمادگی کامل مسلمانان برای نبرد با قریش انجام می‌گرفت، سیاستی حساب شده از سوی او بود؛ زیرا می‏‌دانست که مخشی بن عمرو و شماری دیگر که با قریش سر و سرّی دارند، چنین کاری را خواهند کرد.<ref>المغازی، ج1، ص388.</ref>

براساس گزارشی، آن‌گاه که رسول خدا(ص) به سال ششم ق. رهسپار [[حدیبیه]] بود، اصحاب از بیم یورش ضمریان به [[مدینه]] پیشنهاد نبرد دادند که رسول خدا(ص) وفا و صله رحم ضمریان را ستود و آن‌ها را از این کار بازداشت.<ref>تفسیر قمی، ج1، ص146.</ref>

===همکاری با پیامبر ===

بنی‌ضمره از سال هشتم ق. به بعد که اسلام گسترشی چشمگیری یافت، به همکاری مثبت و سازنده با رسول خدا(ص) روی آوردند. در این سال، پیامبر(ص) بنی‌ضمره را به مدینه فراخواند تا برای [[فتح مکه]] به او بپیوندند.<ref>المغازی، ج2، ص799؛ الاغانی، ج7، ص306.</ref>

ابوجَعد ضمری عهده‌دار فراخواندن آن‌ها شد و آنان دعوت رسول خدا را اجابت کردند.<ref>انساب الاشراف، ج11، ص122.</ref> ایشان با دو قبیله کنانی دیگر دسته واحدی را به شمار 200 تن تشکیل داده بودند که همراه دیگر نیروهای شرکت کننده در فتح مکه، به فرمان پیامبر برای نمایش قدرت از برابر [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] عموی پیامبر و [[ابوسفیان]] که برای واپسین کوشش‌ها جهت حفظ مکه نزد پیامبر(ص) آمده بود، عبور کردند.<ref>المغازی، ج2، ص820.</ref>

پس از فتح مکه نیز بنی‌ضمره همراه دو قبیله کنانی دیگر به شمار 200 تن زیر پرچم [[ابوواقد لیثی]] در [[غزوه حنین|غزوه حُنین]] رسول خدا(ص) را همراهی کردند.<ref>المغازی، ج3، ص896.</ref> آن‌ها همچنین در [[غزوه تبوک]] (9ق.)  به پرچم‌داری ابوجعد ضمری به یاری پیامبر شتافتند.<ref>المغازی، ج3، ص990.</ref>