در حال ویرایش بیت‌الریس (بخش)

===دعا بر فراز قبه زمزم===
دعا بر فراز [[قبه زمزم]] برای شریفان مکه و خلیفه وقت، از دیگر وظایف رسمی بیت الریس بود.<ref>اتحاف الوری، ج4، ص191؛ منائح الکرم، ج3، ص49، «پاورقی. </ref>

این سنت که از جانب شریفان مکه وضع شده بود، <ref>اتحاف الوری، ج4، ص352.</ref>  بیشتر در دو موقعیت اجرا می‌شد. یکی در وقت ورود امیر به مسجد و آغاز طواف او انجام می‌یافت.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص291، 580.</ref> معمولاً این دعاها را یکی از بیت الریس که نوجوانی بود، می‌خواند و با عبارات خوش، امیر را تهنیت می‌گفت و «صبح الله مولانا الامیر» قرائت می‌کرد.<ref>تاریخ مکه، ص245-246.</ref> او می‌بایست با صدای بلند و خوش که دیگران از دور و نزدیک بشنوند، مراسم دعا و خوش‌امدگویی را انجام می‌داد.<ref>نک: الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص251؛ العقد الثمین، ج3، ص386؛ غایة المرام، ج2، ص334.</ref>

[[ابن‌جبیر]] (م. 614ق.)  شاهد مراسم طواف مُکثِر بن عیسی از شرفای هواشم بوده که بر فراز قبه زمزم برای او دعا و تهنیت خوانده می‌شد.<ref>رحلة ابن‌جبیر، ص101؛ تاریخ مکه، ص242، 245-246.</ref>

در گزارش [[ابن‌بطوطه]] (م. 779ق.)  که گویا خود مشاهده نکرده و از دیگران شنیده بوده، آمده است که مؤذن زمزمی بر فراز قبه زمزم ایستاده و در پایان هر شوط طواف امیر، او را دعا کرده است.<ref>رحلة ابن‌بطوطه، ج1، ص400، 404.</ref>

گاه فرد زمزمی دیرتر از امیر می‌رسید و تنها در برخی اشواط برای او دعا خوانده می‌شد.<ref>اتحاف الوری، ج4، ص191.</ref> خواندن دعا از جانب بیت الریس، هنگام نصب شریف جدید بر حکومت مکه بود که بیت الریس وظیفه داشت مراسم دعا را برای او اجرا کند و همواره در هنگام ورود شریف به حرم تکرار می‌شد.

در برهه‌هایی که دو شریف با مشارکت یکدیگر مکه را اداره می‌کردند، دعا برای هر دو خوانده می‌شد. به‌طور کلی با برکناری هر شریف، دعا بر فراز قبه هم قطع می‌گشت و برای شریف جدید اجرا می‌شد. در همین جایگاه، نامه خلیفه یا سلطان وقت در نصب شریف جدید مکه به دست یکی از زمزمی‌ها خوانده می‌شد.<ref>غایة المرام، ج2، ص206.</ref>

گاه فرد زمزمی از انجام این وظیفه استنکاف می‌کرد، به ویژه هنگامی که به شریف پیشین دلبستگی داشت. برای نمونه، در روزگار حسن عجلان در آغاز نصب فرزندش ابراهیم و مشارکت دادن او با شریف برکات فرد زمزمی از انجام دعا برای ابراهیم اکراه داشت.<ref>نک: اتحاف الوری، ج3، ص755.</ref>

دقیقاً دانسته نیست که رسم قرائت دعا بر فراز قبه زمزم برای خلفای عباسی هم انجام می‌شده یا نه؛ اما در گزارشی از سال 815ق. مربوط به عهد [[حسن بن عجلان]]، امیر مکه، اشاره شده که برای خلیفه عباسی مصر بر فراز قبه زمزم دعا خوانده شد.<ref>العقد الثمین، ج3، ص366؛ اتحاف الوری، ج3، ص496.</ref>

در گزارشی از ابن‌بطوطه آمده که در سال 729ق. برای سلطان ایران و عراق [[ابوسعید بهادرخان]] که کمک‌های بسیار به مردم مکه کرده بود و روابطی حسنه با سلطان ممالیک داشت، بر فراز قبه زمزم دعا خوانده شد.<ref>رحلة ابن‌بطوطه، ج1، ص411؛ ج2، ص90.</ref>

به گفته [[فاسی]]، دعا برای خلیفه بر فراز قبه زمزم پس از نماز مغرب خوانده می‌شد.<ref>العقد الثمین، ج3، ص366.</ref> از آن‌جا که دعا خواندن بر فراز قبه زمزم به دست بیت الریس سنتی مستمر بود، گاه پس از برکناری یا وفات یک سلطان فوراً نام سلطان بعد در دعا برده می‌شد.<ref>اتحاف الوری، ج4، ص420، 711.</ref> مضمون این دعاها، درخواست تایید و توفیق الهی برای خلیفه و شریف مکه بوده است.<ref>تاریخ مکه، ص362.</ref>