در حال ویرایش بیت‌الریس (بخش)

==لقب بیت الریس==
اصطلاح «الریس» در کاربرد ویژه به منصب ریاست مؤذنان مسجدالحرام اطلاق می‌گردد. از آن‌جا که گفتن اذان در بخش‌های گوناگون مسجدالحرام با اذان رئیس مؤذنان آغاز می‌شده، سرپرست آنان به رئیس و سپس الریس شهرت یافت و این عنوان لقب خاندانی شد که منصب توقیت و ریاست اذان‌گویان را بر عهده داشت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص99، «پاورقی؛ الارج المسکی، ص187.</ref>

در کاربردها، به بزرگ این خاندان که ریاست مؤذنان را بر عهده داشته «الریس»<ref>مختصر نشر النور، ص90.</ref> یا «الریسیه» اطلاق شده است.
===کاربردهای دیگر===
در عرف مردم مکه، اصطلاح «الریس» را به مهندسان ساختمان که نقشه‌کشی بنا، نظارت و ریاست بر کارگران را انجام می‌دهند، نیز اطلاق می‌کنند.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص346.</ref> گویا این کاربرد ارتباطی به لقب بیت الریس ندارد. در یک زمینه مشترک با بیت الریس، لقب الریس بر [[ابن‌شاطر]]، ستاره‌شناس معروف که مدتی رئیس موقّتان (تعیین‌‌کنندگان اوقات شرعی) [[مسجد جامع اموی دمشق]] بود، <ref>نک: کتاب ماه علوم و فنون، ش104، ص30، «پیشینیان فرهیخته. </ref> اطلاق شده است.

صرف نظر از منصب ریاست مؤذنان که دست کم پیشینه آن به سده هفتم ق. می‌رسد، کاربرد لقب بیت الریس عنوانی پسین است. از این‌رو، در منابع افراد بیت الریس را بیشتر با نسبت‌هایی چون ریس زبیری، شیخ المؤذنین یا میقاتی، <ref>مرآة الحرمین، ج1، ص235.</ref> بیضاوی زمزمی<ref>نک: اتحاف الوری، ج3، ص343.</ref> یا زمزمی<ref>اتحاف الوری، ج4، ص245، 342؛ مختصر نشر النور، ص90.</ref> و شیرازی عجمی<ref>اتحاف الوری، ج4، ص206.</ref> دانسته‌اند.

از میان این نسبت‌ها، عنوان زمزمی در انتساب بیت الریس به [[چاه زمزم]] اطلاق شده است<ref>خلاصة الاثر، ج2، ص427.</ref> زیرا اینان در [[موسم حج]] به سقایت حاجیان از آب زمزم اشتغال داشته‌اند. گاه پاره‌ای از این وصف‌ها را یکجا در معرفی کسانی از بیت الریس به کار برده‌اند؛ از جمله احمد بن اسماعیل که از بیت الریس بوده و با نسبت‌های بیضاوی مکی زمزمی شافعی معرفی شده است.<ref>الضوء اللامع، ج2، ص68.</ref>

برخی از این نسبت‌ها نشانگر مَوطِن جغرافیایی و پاره‌ای هم نشانه شغل و حرفه بیت الریس هستند. نسبت الریس افزون بر کاربرد در ترکیب بیت الریس، به شکل نسبت فامیلی به نام افراد خاندان هم افزوده می‌شد. برای نمونه، دو تن از بیت الریس که در سده 14ق. رئیس مؤذنان حرم بوده‌اند، [[رضوان بن عبدالسلام الریس]] و [[اسعد بن عبدالسلام الریس]] نام داشته‌اند.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص139.</ref>