در حال ویرایش بیت المعمور (بخش)

==دیدگاه‌ها درباره بیت المعمور==

در تعیین مصداق بیت المعمور چند دیدگاه در میان است.

===خانه‌ای آسمانی===

بسیاری از [[صحابه]] و [[تابعان]] بیت المعمور را خانه‌ای در آسمان می‌دانند که دقیقاً برابر [[کعبه]] قرار دارد.<ref>جامع البیان، ج27، ص22-24؛ الدر المنثور، ج6، ص117ـ 118؛ مجمع البحرین، ج3، ص248، «عمر. </ref> با این حال، درباره محل آن در آسمان اتفاق نظر نیست. آن را در آسمان دنیا، آسمان چهارم، ششم، هفتم یا بالای هفت آسمان و زیر [[عرش]] یا پیوسته به آن دانسته‌اند.<ref>نک: اخبار مکه، ج1، ص45؛ جامع البیان، ج27، ص22-24؛ الدر المنثور، ج6، ص117-118.</ref>

در توجیه این اختلاف، مجلسی به پیروی از [[ابن‌عطیه]]<ref>المحرر الوجیز، ج5، ص186.</ref> بر آن است که بر فرض صحت همه اخبار، وجود بیت المعمور در همه آن مکان‌ها امکان دارد.<ref>بحار الانوار، ج55، ص61؛ نک: کنز الدقائق، ج12، ص446؛ روح البیان، ج9، ص185.</ref>

بعضی از روایت‌ها نیز مؤید این باورند.<ref>نک: الدر المنثور، ج6، ص117.</ref>

آگاهی‌های تفصیلی نیز درباره بیت المعمور در روایت‌ها آمده‌اند<ref>نک: الکافی، ج1، ص451؛ ج2، ص629؛ ج3، ص302، 392؛ ج4، ص191، 196-197؛ التهذیب، ج2، ص60؛ ج6، ص110؛ بحار الانوار، ج36، ص155.</ref> از جمله انتقال این خانه از بهشت به زمین و نصب در محل کعبه و انتقال به آسمان هنگام [[طوفان نوح]] تا عبادتگاه فرشتگان باشد.<ref>جامع البیان، ج4، ص12؛ الدر المنثور، ج6، ص117.</ref>

بر پایه روایت‌های یاد شده، هر روز 70000 فرشته در آن نماز می‌گزارند. سپس فرشتگانی دیگر جایگزین آن‌ها می‌شوند و بر این اساس، آبادانی این خانه به لحاظ فراوانی فرشتگان عابد در آن است.<ref>جامع البیان، ج27، ص22-24؛ الدر المنثور، ج6، ص117-118؛ مجمع البحرین، ج3، ص248.</ref>

کُتب روایی شیعی همانند جوامع تفسیری و روایی اهل‌سنت، بیت المعمور را با‌ اندکی تفاوت با ویژگی‌های آسمانی یاد شده آورده‌اند.<ref>بحار الانوار، ج55، ص55-61.</ref> برخی روایت‌های شیعی از حج‌گزاردن سالانه فرشتگان در بیت المعمور یاد کرده، می‌افزایند: توماری سفید بر آن قرار گرفته که نام [[پیامبر(ص)]]، [[امامان معصوم]]: و پیروان آن‌ها تا قیامت بر آن نوشته شده است.<ref>الکافی، ج3، ص484.</ref>

روایاتی نیز از [[امام سجاد(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] در علت بنای بیت المعمور در دست است که فرشتگان پس از پرسش درباره خلقت [[آدم(ع)]] از نور الهی محجوب گشتند تا آن‌که به عرش خداوند پناه برده، مورد رحمت قرار گرفتند و [[خداوند]] بیت المعمور را برایشان در آسمان چهارم قرار داد.<ref>الکافی، ج4، ص187-188؛ علل الشرائع، ص402-403، 406-407.</ref>

این‌گونه روایت‌ها به سبب ابتنا بر نافرمانی فرشتگان که با عقیده عصمت آن‌ها مخالف است، در برخی تفاسیر معاصر ذیل آیه 30 [[سوره بقره]]، درباره آفرینش آدم به نقد کشیده شده‌اند.<ref>تسنیم، ج3، ص71-72.</ref>

در پاره‌ای روایت‌ها به نقل از [[امام علی(ع)]] از بیت المعمور با نام ضُراح یا ضریح یاد شده که از مضارحه به معنای رویارویی است و از برابری بیت المعمور با کعبه حکایت می‌کند.<ref>جامع البیان، ج27، ص23-24؛ الصحاح، ج1، ص386؛ النهایه، ج3، ص81، «ضرح. </ref>

تعبیر ضراح درباره بیت المعمور در منابع لغوی نخستین نیز آمده است.<ref>العین، ج3، ص103ـ104؛ تهذیب اللغه، ج4، ص206-207؛ جمهرة اللغه، ج2، ص3، «ضرح. </ref> روایاتی نیز این دو را خانه‌هایی جدا و روبه‌روی هم در آسمان می‌دانند<ref>بحار الانوار، ج6، ص97؛ ج55، ص8، 58؛ ج96، ص34.</ref> و بر آنند که ضراح در آسمان چهارم و بیت المعمور در آسمان دنیا قرار دارد.<ref>مجمع البحرین، ج3، ص14، «ضرح. </ref>

نام دیگر این خانه را در آسمان دنیا «بیت العزه» دانسته‌اند.<ref>تفسیر ابن کثیر، ج4، ص256؛ الاتقان، ج1، ص118؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج1، ص311.</ref>

یکی از مفسران معاصر، [[مسجد الاقصی]] (دورترین مسجدها) را که در آیه 1 [[سوره اسراء]]، آمده، همان بیت المعمورِ آسمانی می‌داند. از دیدگاه وی، بیت المعمور دورترین مسجد از [[مسجدالحرام]] است. بدین روی، پیامبر به‌گونه مستقیم از مسجدالحرام به بیت المعمور عروج داشته است و نه بیت المقدس.<ref>اطیب البیان، ج8، ص219؛ ج12، ص293.</ref>

پیامبر(ص) در بیت المعمور به ابراهیم(ع) برخورده و فرشتگان و پیامبران در آن‌جا به امامت او و با اذان [[جبرئیل]] نماز گزارده‌اند. ‌<ref>صحیح مسلم، ج1، ص100-101؛ التهذیب، ج2، ص60.</ref> سپس [[رسول خدا]] از آن جا به [[سدرة المنتهی]] عروج کرده است.<ref>صحیح البخاری، ج4، ص77-78؛ الدر المنثور، ج4، ص136، 143؛ بحار الانوار، ج36، ص155.</ref>

شکل ظاهری بیت المعمور در برخی روایات، چهار ضلعی یا دایره‌وار بیان شده است.<ref>نک: علل الشرائع، ج2، ص398.</ref>

پاره‌ای از روایت‌های یاد شده در وصف بیت المعمور، به رغم شهرت، ضعیف و ساختگی وصف شده‌اند.

[[سیوطی]] برخی روایت‌های یاد شده در آثارش در این موضوع را ساختگی می‌شمارد<ref>الدر المنثور، ج6، ص117.</ref> و [[ابن‌کثیر]] نیز به پشتوانه گفته‌هایی از محدثان پیشین، برخی از این روایت‌ها را ساختگی و بی‌پایه می‌شمرد.<ref>تفسیر ابن کثیر، ج4، ص256.</ref>

بعضی در مقاله‌ای مستقل به نقدِ سندی و متنی برخی روایت‌های بیت المعمور پرداخته‌اند.<ref>کیهان‌اندیشه، ش32، ص59-71، «نظریه‌ای درباره کیفیت نزول قرآن. </ref>

===کعبه===

دیدگاهی دیگر، بیت المعمور را همان کعبه در زمین می‌داند که همواره با زیارت حاجیان و عمره‌گزاران آباد می‌شود.

بر پایه گزارش مفسران نخستین، گویا [[حسن بصری]] نخستین تابعی است که این باور را دارد.<ref>تفسیر حسن بصری، ج2، ص305؛ نک: التبیان، ج9، ص402؛ زاد المسیر، ج8، ص47.</ref> این نظر میان مفسران سده‌های بعد به شکل یک احتمال<ref>الکشاف، ج4، ص408؛ التفسیر الکبیر، ج28، ص239؛ تفسیر ابوالسعود، ج8، ص146.</ref> یا نظر پذیرفته شده، آمده است.<ref>نظم الدرر، ج19، ص4-5؛ مواهب علیه، ج4، ص214.</ref>

این دیدگاه در تفاسیر اجتهادی معاصر نیز پس از رواج رویکرد عقلی با اقبال جدی رو‌به‌رو و به باور بیشتر مفسران بدل شده است.<ref>نک: التفسیر الحدیث، ج6، ص233؛ التحریر و التنویر، ج27، ص54-55؛ التفسیر القرآنی، ج14، ص543؛ التفسیر الکاشف، ج7، ص161.</ref>

بعضی از مفسران معاصر نیز با قابل جمع دانستن دو دیدگاه یاد شده، بر این باورند که کعبه تجلی زمینی بیت المعمور آسمانی است.<ref>من هدی القرآن، ج14، ص96.</ref>

===بیت المقدس===

برخی روایات، بیت المعمور را همان بیت المقدس دانسته‌اند که بر اثر حضور بسیاری از پیامبران در آن آباد شده است.<ref>بحار الانوار، ج18، ص394.</ref>

در وجه به کارگیری تعبیر سرزمین مقدس در قرآن برای این منطقه نیز به آبادانی‌های آن مانند نعمت بسیار، آب فراوان و زمین حاصل‌خیز اشاره شده است.<ref>تفسیر قرطبی، ج11، ص212؛ کشف الاسرار، ج‌5، ص‌481؛ التفسیر الکبیر، ج‌22، ص‌190.</ref> این دیدگاه با اقبال مفسران روبه‌رو نشده و برخی همراه گزارش این دیدگاه به نقد آن پرداخته‌اند.<ref>بیان المعانی، ج4، ص382.</ref>

افزون بر آرای پیش‌گفته، برخی معاصران همه کره زمین را به سبب آبادانی به دست بشر، مقصود از بیت المعمور دانسته‌اند که مورد نقد مفسران معاصر قرار گرفته و متاثر از تعصب و تفکر مادی شمرده شده است.<ref>نک: المیزان، ج2، ص20-32.</ref>