در حال ویرایش بیعت عقبه دوم (بخش)

==بیعت پیامبر با یثربیان==

پس از [[بیعت عقبه اول]] (12 بعثت) و اعزام [[مصعب بن عمیر]] برای [[تبلیغ اسلام]] در [[یثرب]]،<ref>انساب الاشراف، ج9، ص407؛ الصحیح من سیرة النبی، ج3، ص312.</ref> به سال سیزدهم [[بعثت]] برخی یثربیان مسلمان همراه حدود 500 تن از [[مشرکان]]، برای شرکت در [[مراسم حج]] راهی [[مکه]] شدند.

مسلمانان که شمار آن‌ها را 90،<ref>المنتظم، ج3، ص39-42.</ref> 70 یا 75 تن (سه زن و 72 مرد)<ref>السیرة النبویه، ج1، ص454؛ الکامل، ج1، ص98.</ref> یاد کرده‌اند، بر پایه قرار پیشین با گذشتن پاسی از شب، دور از دید مشرکان کنار [[جمره عقبه]] با رسول خدا(ص) دیدار کردند.<ref>صحیح ابن حبان، ج14، ص173.</ref> 

===اعلام وفاداری یثربیان===

در این دیدار، نخست [[عباس بن عبدالمطلب]] که مسلمان نبود، از آن‌جا که می‌خواست کار پیامبر(ص) را استحکام بخشد، ضمن آگاه ساختن یثربیان از جایگاه رسول خدا میان مردم خویش، به آن‌ها یادآور شد که او قصد هجرت به شهر آن‌ها را دارد. از این‌‌رو، اگر توان حمایت از او را ندارند، وی را به حال خود رها سازند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص441؛ الکامل، ج2، ص98.</ref> 

پس از سخنان عباس، [[براء بن معرور]]، یثربیان را راستگویان و وفادارانی خواند که جان خود را در راه رسول خدا(ص) فدا می‌کنند.

سپس پیامبر با خواندن آیاتی از [[قرآن]]، آن‌ها را به [[خدا]] و [[اسلام]] فراخواند. براء، [[ایمان]] و تصدیق [[انصار]] را به آگاهی پیامبر رساند و همراه بیعت با وی، سوگند یاد کرد که از جان پیامبر، همانند جان زنان و فرزندان خود دفاع کند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص442؛ الطبقات، ج1، ص172.</ref> 

[[ابوهیثم بن تیهان]] نیز آمادگی خود را برای دفاع از پیامبر(ص) اعلام کرد.<ref>الطبقات، ج1، ص172؛ جوامع الجامع، ج1، ص89.</ref> او که اسلام‌آوردن بیعت‌کنندگان را موجب گسستن پیمانشان با یهودیان می‌دانست، نگرانی خود را از روزی که پیامبر(ص) به میان قوم خود بازگردد و یثربیان را تنها بگذارد، ابراز کرد.<ref>جوامع الجامع، ج1، ص89.</ref> رسول خدا با تاکید بر این پیمان،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص442.</ref> خود را در نبرد و صلح یثربیان همراه آن‌ها خواند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص442؛ تاریخ طبری، ج2، ص363.</ref> 

همچنین [[اسعد بن زراره خزرجی]] پیش از انجام بیعت، خطاب به انصار پیامد و دشواری این بیعت، از جمله واکنش عرب و رویارویی با آن‌ها را گوشزد کرد و از آن‌ها خواست اگر از جانشان هراس دارند، از بیعت منصرف شوند. ولی انصار بر بیعت تاکید کردند.<ref>الطبقات، ج3، ص456-457؛ مسند احمد، ج3، ص322-323؛ صحیح ابن حبان، ج14، ص173.</ref> 

به گزارش از [[عاصم بن عمرو بن قتاده]] و [[عبدالله بن ابی‌بکر]]، [[عباس بن عباده خزرجی]] نیز خطاب به خزرجیان پیامدهای بیعت با پیامبر را که ممکن بود به کشته‌شدن بزرگان قوم و از دست رفتن اموالشان بینجامد، گوشزد کرد و از آن‌ها خواست تا اگر تحمل این سختی‌ها را ندارند، از بیعت خودداری کنند تا بر اثر پیمان‌شکنی، رسوایی دنیا و آخرت گریبانشان را نگیرد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص446؛ الثقات، ج1، ص110؛ اسد الغابه، ج3، ص59.</ref> اما یثربیان آن‌گاه که در سؤال از رسول خدا دانستند در برابر همه سختی‌ها بهشت نصیب آن‌ها خواهد شد، همراه اعلام وفاداری، با او بیعت کردند.

عباس بن عباده نیز پس از بیعت، برای درگیری با کافران اعلام آمادگی کرد که رسول خدا(ص) او را منع نمود.<ref>مسند احمد، ج3، ص462.</ref> 

===مامورین بیعت===

[[ابن‌قتیبه]]، عباس<ref>المعارف، ص21.</ref> را و [[ابن شهر آشوب]]، [[امام علی(ع)]]<ref>المناقب، ج2، ص31.</ref> را مامور گرفتن بیعت از یثربیان دانسته‌اند.

===نقیبان پیامبر===

پیامبر نُه تن از [[خزرجیان]] و سه تن از [[اوسیان]] را به عنوان [[نقیب]] خود میان قبایل یثرب برگزید و اسعد بن زراره را «نقیب نقیبان» خواند.<ref>المصنف، ج8، ص587؛ فتح الباری، ج7، ص173.</ref> 

به گزارش ابونعیم، هنگامی که [[پیامبر(ص)]] مشغول گفت‌وگو با نقبای انصار بود، عباس بن عبدالمطلب صدای آن‌ها را شنید و به سوی آن‌ها رفت و با [[اوس و خزرج]] به گونه‌ای سخن گفت که موجب ناخرسندی آن‌ها شد. اسعد از رسول خدا اجازه خواست و پاسخ او را بدون تعرض داد تا روشن شود که دعوت آن‌ها از سر صدق است و بر آن وفادار خواهند بود. اسعد در سخنان خود، بر اطاعت از فرمان‌های پیامبر(ص) تاکید کرد.<ref>معرفة الصحابه، ج1، ص262.</ref> 

===نخستین بیعت‌کننده===

در تعیین نخستین شخص بیعت‌کننده با رسول خدا(ص) در عقبه دوم اختلاف است.<ref>الکامل، ج2، ص100.</ref> از ابوهیثم بن تیهان،<ref>الکامل، ج2، ص100.</ref> اسعد بن زراره، و براء بن معرور<ref>الاستیعاب، ج3، ص1348؛ بحار الانوار، ج15، ص370.</ref> در این میان یاد شده است. به نظر می‌رسد رقابت‌های قبیله‌ای گزارشگران، منشا اختلاف گزارش‌ها باشد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص447.</ref> 

===سبب نام‌گذاری===

این بیعت را به سبب تعهد یثربیان بر دفاع از پیامبر «بیعة الحرب» گفته‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص454؛ تاریخ طبری، ج2، ص368.</ref> نیز به سبب وقوع این پیمان در مکان عقبه آخر، آن را «عقبة الآخره<ref>الطبقات، ج1، ص171؛ ج3، ص335.</ref> » و شرکت‌کنندگان در آن را «عَقَبیّون<ref>انساب الاشراف، ج9، ص332؛ المناقب، ج1، ص333؛ بحار الانوار، ج2، ص57.</ref> » گفته‌اند.

===تطبیق با آیات===

شماری از مفسران مقصود از (رِجَالٌ) در آیه ({{قلم رنگ|سبز|مِنَ المُؤمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا...}}) ([[سوره احزاب]]، 23) را بیعت‌کنندگان در عقبه دوم دانسته‌اند.<ref>غرر التبیان، ص419.</ref> نیز مقصود از «میثاق» در آیه 7 [[سوره مائده]] و 15 سوره احزاب<ref>مجمع البیان، ج3، ص260؛ زاد المسیر، ج2، ص360.</ref> و «انصار» در آیه 100 سوره توبه را بیعت‌کنندگان روز عقبه شمرده‌اند.<ref>جوامع الجامع، ج2، ص90؛ تفسیر بیضاوی، ج2، ص104.</ref> 

===آگاهی قریش از تجمع===

به رغم مخفی‌کاری یثربیان برای حضور در عقبه و تاکید عباس بر پوشیده ماندن این بیعت تا پایان [[موسم حج]]،<ref>الطبقات، ج4، ص172.</ref> [[قریش]] در همان شب از این دیدار آگاهی یافتند<ref>الطبقات، ج4، ص172-173.</ref> و به سوی عقبه آمدند.

یثربیان به دستور پیامبر پراکنده شدند و از درگیری با قریش دوری جستند. فردای آن روز که بزرگان قریش از سران یثرب درباره شب گذشته پرسیدند، آن‌ها اظهار ناآگاهی کردند. اما قریش قانع نشدند و [[سعد بن عباده]] را به اسارت گرفتند. [[مطعم بن عدی]] و [[حارث بن حرب]] به سبب پیمانی که با سعد داشتند، وی را نجات دادند.<ref>الطبقات، ج1، ص173؛ الروض المعطار، ص418.</ref>