در حال ویرایش تحفة الحرمین (قادری) (بخش)

==دورنمایی از بخش‌های کتاب==
تحفة الحرمین در دو بخش سامان‌یافته است. بخش اول به مکه پرداخته و بانام «فهرست نقش مکه» نامیده شده و 42 فصل دارد. بخش دوم در 25 فصل با عنوان «فهرست شکل مدینه منوره» نام‌یافته است. مطالب این سفرنامه را می‌توان در چهار دسته گنجاند: اول) آثار و مکان‌های مکه و مدینه. دوم) مدح و شوق. سوم) [[مناسک]] و [[آداب حج]]. چهارم) حکایاتی درباره رخدادهای آغاز [[اسلام]]. بیشتر مطالب سفرنامه به موضوع نخست اختصاص‌یافته است. ساختار موضوعات تاریخی منظومه به کتاب‌های کهن تاریخ مکه شباهت دارد که از بنای کعبه به دست [[فرشتگان]] و بازسازی‌های آن آغاز می‌کنند و به موضوعاتی مانند مکان‌هایی که [[پیامبر(ص)]] در آن‌ها نماز خوانده، می‌پردازند. بدین روی، در این سفرنامه، از ماجرای سفر و رخدادها و مشکلات آن سخن نرفته و این اثر بیشتر در شمار آثار حرمین‌شناسی جای می‌گیرد تا [[سفرنامه حج]]. <ref>تحفة الحرمین‌، مقدمه مصحح، ص 172</ref> سفرنامه‌هایی دیگر از دانشوران شبه‌قاره هند نیز در دست است که چنین شیوه‌ای برگزیده‌اند.<ref>نک: میقات حج، ش 12، ص 111-133، «تاریخ کعبه و مسجدالحرام.» </ref>

===بخش اول کتاب===
قادری در بخش اول که ویژه مکه است، پس از مدح نواب محمدعلی والاجاه <ref>تحفة الحرمین، ص 178</ref> به مناسک، [[واجبات]] و [[مستحبات]] حج پرداخته و سپس میقات حج‌گزاران مناطق گوناگون جهان را برشمرده و میقات مردم هند را یلملم دانسته است. <ref>تحفة الحرمین، ص 180</ref> مباحث این بخش همان مطالب عمومی کتاب‌های تاریخ محلی مکه است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: [[حدود حرم]] و برخی احکام آن، بنا و بازسازی‌های کعبه از بنای آن به دست فرشتگان تا بازسازی [[سلطان مراد سوم عثمانی]] (حک: 982-1003 ق.) <ref>تحفة الحرمین، ص 181</ref>، جای‌هایی از مسجدالحرام که پیامبر(ص) در آن‌ها نماز خوانده <ref>تحفة الحرمین، ص 182</ref> و کعبه و ارکان آن و [[حجرالأسود]]. <ref>تحفة الحرمین، ص 183، 185-186</ref> او گزارشی از [[باب الرحمة]] آورده و از محمدعلی والاجاه به‌عنوان اهداکننده این در یادکرده است. <ref>تحفة الحرمین، ص 185-186</ref> قادری فاصله میان برخی مکان‌ها مانند [[صفا]] و [[مروه]] را با گام‌های خود اندازه گرفته و ثبت کرده است. <ref>تحفة الحرمین، ص 196</ref> او برخی از دفن شدگان [[قبرستان معلات مکه]] را نام‌برده و از وجود بقعه‌ای بر مزار حضرت [[خدیجه(س)]] گزارش داده است. قادری از قبر منسوب به [[آمنه(س)]] مادر پیامبر(ص) در این قبرستان یادکرده <ref>تحفة الحرمین، ص 199</ref> که به سخنی دیگر، مرقد او در [[ابواء]]، جایی میان مکه و مدینه، است.<ref>السیرة النبویة، ج 1، ص 168؛ تاریخ طبری، ج 2، ص 165-166.</ref>

===بخش دوم کتاب===
بخش دوم به شهر مدینه اختصاص دارد. مبحث مربوط به منازل مکه تا مدینه <ref>تحفة الحرمین، ص 211</ref> تنها موردی است که قادری به طریق سفر و منازل میان راه توجه کرده است. برخی از ابیات این بخش، از ناامنی راه و خطر راهزنان نشان دارد. <ref>تحفة الحرمین، ص 212</ref>
پاره‌ای از دیگر موضوعات این بخش عبارت‌اند از: [[دروازه‌های مدینه]]<ref>تحفة الحرمین، ص 214</ref>، [[مسجدالنبی(ص)]] و بازسازی‌ها و گسترش‌های تاریخی آن از هنگام ساخت تا گسترش [[مهدی خلیفه عباسی]] <ref>تحفة الحرمین، ص 223-224</ref>، احادیثی از پیامبر(ص) درباره فضیلت زیارت ایشان <ref>تحفة الحرمین، ص 219</ref>، درهای مسجدالنبی(ص) <ref>تحفة الحرمین، ص 215</ref>، ضریح پیامبر و ترتیب قبر خلفای اول و دوم <ref>تحفة الحرمین، ص 216</ref> و خادمان یا [[اغوات]] مسجدالنبی(ص) که به گفته او 90 تن بوده‌اند. <ref>تحفة الحرمین، ص 226</ref>

====قبرستان بقیع====
گزارش سفرنامه درباره بقیع، شخصیت‌های دینی مدفون در آن و گنبدهای قبور، آگاهی‌های ارزشمندی در بردارد. قادری فصلی را با عنوان «در بیان گنبدهای جنة البقیع» بدین موضوع اختصاص داده و از وجود گنبد بر قبر [[ابراهیم]] فرزند پیامبر، [[عباس بن عبدالمطلب]]، چهار امام شیعیان، [[نافع قاری]] مشهور و برخی دیگر گزارش داده است. <ref>تحفة الحرمین، ص 230-231</ref> مرقد چند شخصیت دینی دیگر در بیرون بقیع، ازجمله [[صفیه]] عمه پیامبر، [[فاطمه بنت اسد]] و [[اسماعیل بن جعفر]] در چند بیت یادشده است. قادری از وجود گنبدهایی بر این قبرها گزارش داده؛ اما به‌تفصیل در این زمینه سخن نگفته است. <ref>تحفة الحرمین، ص 231</ref>