در حال ویرایش جابر بن عبدالله انصاری (بخش)

==شرکت در غزوات و جنگ‌ها==

جز غزوه‌های [[غزوه بدر|بدر]] و [[غزوه احد|اُحد]]<ref>المعارف، ص307؛ الاصابه، ج1، ص546؛ تهذیب الکمال، ج4، ص449.</ref> جابر در دیگر غزوه‌‏ها که شمار آن‌ها را 16<ref>سیر اعلام النبلاء، ج3، ص191.</ref> یا 18<ref>اسد الغابه، ج1، ص307.</ref> و یا 19<ref>التاریخ الکبیر، ج2، ص207؛ الثقات، ج3، ص51؛ تاریخ دمشق، ج11، ص219.</ref> دانسته‌اند، حضور داشت. بدان‌جهت که پدرش او را سرپرست خواهرانش کرده بود، در بدر حضور نداشت.<ref>تاریخ طبری، ج11، ص526؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص191؛ تاریخ الاسلام، ج1، ص378.</ref> 

گزارش‌‏هایی از شرکت او در نبرد بدر و آب‌رسانی به رزمندگان در دست است<ref>سیر اعلام النبلاء، ج3، ص191؛ الاصابه، ج1، ص546.</ref> که شماری از منابع آن را انکار کرده‌‏اند.<ref>تاریخ الاسلام، ج5، ص379؛ تهذیب الکمال، ج4، ص448-449.</ref> بر پایه گزارشی، جابر در نبرد اُحد که [[عبدالله بن ابی]] و همراهانش به بهانه بی‏ اعتنایی پیامبر(ص) به نظرشان از اُحد بازگشتند، با نکوهش آن‌ها یادآور شد که باید به حفظ دین، پیامبر(ص) و سرزمین خود تعهد داشته باشند.<ref>تفسیر قمی، ج1، ص122؛ الصحیح من سیرة النبی، ج7، ص106.</ref> 

در پی [[شهادت]] پدر جابر در احد<ref>السیرة النبویه، ج2، ص317؛ الطبقات، ابن سعد، ج3، ص562.</ref> که برخی او را نخستین شهید این غزوه دانسته‏‌اند<ref>الطبقات، ابن سعد، ج3، ص562.</ref> ، وی نزد جنازه پدر آمد و خواست که با کنار زدن روانداز، صورتش را ببوسد. شماری از [[صحابه]] او را از این کار نهی کردند؛ اما [[رسول خدا(ص)]] که نظاره‌‏گر بود، از این‌کار نهی نکرد.<ref>سنن النسائی، ج4، ص13؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص325.</ref> 

گویا پس از این رخداد، پیامبر(ص) جابر را غمناک دید و چون از علت آن پرسید، وی شهادت پدر و بدهکاری و بازماندن از چند دختر یاد کرد. رسول خدا(ص) با بشارت دادن به جابر درباره جایگاه والای پدرش که از خداوند بازگشت به دنیا و شهادت دیگر بار در راه او را آرزو دارد، وی را دلداری داد. برخی بر خلاف مشهور، نزول آیه 169 [[سوره آل‌عمران]] را در پی این رویداد دانسته‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص634؛ جامع البیان، ج4، ص229؛ اسباب النزول، ص86.</ref> 

[[معاویه]] در دوران حکومتش در صدد جاری ساختن چشمه‏‌ای در [[احد]] برآمد و اعلام نمود که هرکس شهیدی در آن‌جا دارد، حضور یابد. جابر پس از چند دهه جنازه پدر را یافت که هنوز خون از آن جاری بود.<ref>عیون الاخبار، ج2، ص342؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص190.</ref> 

===غزوه حمراء الاسد===

[[حمراء الاسد]] نخستین غزوه‌‏ای است که جابر در آن حضور یافت.<ref>المغاری، ج1، ص336؛ الطبقات، ابن سعد، ج2، ص48-49؛ تاریخ طبری، ج11، ص526.</ref> حضور در این غزوه (3ق.) خاص شرکت‌کنندگان در احد بود.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج3، ص191؛ تاریخ دمشق، ج11، ص219.</ref> اما وی از پیامبر(ص) درباره همراهی با آن حضرت یا ماندن نزد خواهرانش کسب تکلیف کرد. رسول خدا(ص) فرمان داد که ضمن تعیین سرپرست برای خواهرانش، در این غزوه شرکت کند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص615؛ تاریخ خلیفه، ص42؛ روض الجنان، ج5، ص161.</ref> 

===غزوه خندق===

در [[غزوه خندق]] (5ق.) جابر که خانه‌‏اش نزدیک آن قرار داشت، رسول خدا(ص) را مهمان خود کرد. به‌رغم‌ اندک بودن غذا، پیامبر(ص) و صحابه گروه گروه به منزل او وارد شدند و غذا خوردند و طعام برکت یافت.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص703-704؛ دلائل النبوه، بیهقی، ج3، ص422-424.</ref> در این غزوه، هنگامی که برخی مسلمانان با صخره‌‏ای روبه‌‏رو و از کندن آن عاجز شدند، جابر را نزد رسول خدا(ص) فرستادند تا با دعای خود، آن مانع را برطرف کند.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص702-703؛ تفسیر قمی، ج2، ص178.</ref> 

به گزارش جابر، پیامبر(ص) در نبرد خندق سه روز به راز و نیاز پرداخت تا این‌که در روز سوم دعایش مستجاب شد و با رفتن [[مشرکان]] و سپاه احزاب، شادی در چهره آن حضرت نمایان گردید.<ref>المغازی، ج2، ص488؛ تاریخ المدینه، ج1، ص59.</ref> وی از مبارزه تن به تن [[امام علی(ع)]] با [[عمرو بن عبدود]] در این غزوه گزارش داده است.<ref>المغازی، ج2، ص471.</ref> 

===غزوه حدیبیه===

جابر در [[غزوه حدیبیه]] (6ق.) و [[بیعت رضوان]] حضور داشت و شاهد عینی رویداد بود. وی حاضران در این بیعت را 1400 نفردانسته<ref>السیرة النبویه، ج3، ص786؛ السنن الکبری، ج6، ص326.</ref> و مفاد آن را حمایت از پیامبر(ص) تا پای جان یاد کرده است.<ref>مجمع البیان، ج9، ص176؛ روض الجنان، ج17، ص331.</ref> گویا او در [[عمرة القضا]] نیز حضور داشته است.

===غزوه خیبر===

درباره حضور جابر در [[غزوه خیبر]] (7ق.) گزارش‌‏های متفاوت در دست هستند. او کنده شدن درِ دژ به دست [[علی(ع)]]<ref>فتح الباری، ج7، ص367؛ امتاع الاسماع، ج1، ص310؛ البدایة و النهایه، ج7، ص251.</ref> و شکسته شدن خمره‌های شراب [[یهودیان]] به‌دست خود<ref>المغازی، ج2، ص510.</ref> را در این غزوه گزارش کرده است؛ اما برخی بدون ذکر علت و به پشتوانه این سخن که رسول خدا برای جابر سهمی از غنیمت‌های آن نبرد را کنار نهاد،<ref>السیرة النبویه، ج3، ص794، 810.</ref> حضور او در این غزوه را انکار نموده‌اند.

جابر شمار سپاه اسلام را در خیبر 1400 تن دانسته است.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص787؛ سیر اعلام النبلاء، ج3، ص192.</ref> 

از حضور وی در [[غزوه تبوک]] (9ق.)<ref>المغازی، ج3، ص1034.</ref> و [[حجة‌الوداع]] نیز یاد شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج4، ص256.</ref> 

===حضور در سرایا===

جابر افزون بر غزوه‌ها در برخی سرایا نیز حضور داشت که [[سریه خبط|سریه خَبط]] (8ق.) از آن‌جمله است. به گزارش جابر، آنان بر اثر تاریکی و به دلیل عدم تشخیص [[قبله]]، در جهت مخالف آن [[نماز]] خواندند و پس از بازگشت، حکم آن را از پیامبر(ص) پرسیدند. آن‌گاه این آیه نازل شد: {{قلم رنگ|سبز|﴿ولِلّهِ المَشرِقُ والمَغرِبُ فَاَینَما تُوَلّوا فَثَمَّ وَجهُ الله...﴾}} ([[سوره بقره]]، آیه 115)<ref>اسباب النزول، ص23؛ نواسخ القرآن، ص47.</ref> 

شان نزول‏‌های مشهورتر نیز برای این آیه یاد شده است.<ref>تفسیر ثعلبی، ج1، ص262؛ زاد المسیر، ج1، ص103.</ref> از وی در شان نزول برخی آیات دیگر نیز نام برده‌اند. آیه «فرایض» ([[سوره نساء]]: آیه 176) از آن جمله است. این آیه در پاسخ جابر نازل گشت که درباره میراث خواهرانش به‌عنوان تنها وارثانش از پیامبر سؤال کرد.<ref>زاد المسیر، ج1، ص503-504؛ مجمع البیان، ج3، ص229؛ احکام القرآن، ج1، ص519.</ref>