در حال ویرایش جبرئیل (بخش)

===تعلیم ابراهیم و اسماعیل===

پاره‌ای از آن‌چه درباره بنای کعبه و مناسک حج به دست آدم و با راهنمایی جبرئیل(ع) گزارش شد، درباره ابراهیم(ع) نیز گزارش شده است. از این‌رو، احتمال تکرار رفتار جبرئیل در چند زمان وجود دارد. هنگامی که ابراهیم(ع) به فرمان خدا مامور ساختن خانه کعبه شد، جبرئیل جای آن را به او نشان دادک ({{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اِذْ بَوَّاْنا لِاِبْراهیمَ مَکانَ الْبَیْت﴾}}<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/335/26 حج/سوره22، آیه26. ]؛ [http://lib.eshia.ir/10514/2/168/قولى روض الجنان، ج2، ص168.]؛ منهج الصادقین، ج6، ص142.</ref> آن‌گاه که به مکان حجرالاسود رسید، [[اسماعیل(ع)]] را فرستاد تا سنگی را برای آن‌جا بیاورد.<ref>[http://lib.efatwa.ir/42119/1/629/بَلَغَ المستدرک، ج1، ص629.]</ref> جبرئیل(ع) که هنگام طوفان [[نوح(ع)]] حجرالاسود را در [[کوه ابوقبیس]] پنهان کرده بود، <ref>[http://lib.eshia.ir/44820/1/96/استودع سیره ابن اسحق، ص96.]</ref> آن را به اسماعیل(ع) سپرد تا به پدر خود دهد.<ref>[http://lib.efatwa.ir/42119/1/629/يَطُوفُ المستدرک، ج1، ص629.]</ref> پس از بنای کعبه، جبرئیل(ع) به ابراهیم(ع) فرمان داد تا مردم را به [[حج]] دعوت کند. ابراهیم(ع) خطاب به خداوندگار گفت: «صدای من به کجا می‌رسد؟» [[وحی]] آمد: «تو دعوت کن! من آن را به انسان‌ها خواهم رساند.» <ref>[http://lib.eshia.ir/11013/4/35/فرغ عوالی اللئالی، ج4، ص35-36.]</ref> سپس ابراهیم و اسماعیل (علیهما‌السلام) از خداوند خواستند تا مناسک حج را به آنان بیاموزد: (وَ اَرِنا مَناسِکَنا)<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/20/128 بقره/سوره2، آیه128. ]</ref> جبرئیل(ع) نزد آن دو آمد و مناسک حج را به آنان آموخت.<ref>[http://lib.eshia.ir/11005/4/202/ويحج الکافی، ج4، ص202-203.]؛ [http://lib.eshia.ir/10514/2/160/هست روض الجنان، ج2، ص160، 171.]؛ [http://lib.eshia.ir/15390/2/128/زهير تفسیر قرطبی، ج2، ص128-129.]</ref>

در [[روز ترویه]]، به ابراهیم(ع) گفت: «ارتو من الماء لک و لاهلک»؛ «برای خود و خانواده‌ات [[آب]] بردار!» از این رو، آن را روزِ ترویه نامیدند. [[مزدلفه]] را نیز از آن رو به این اسم خوانده‌اند که جبرئیل در آن‌جا به ابراهیم(ع) گفت: «ازدلف الی المشعر الحرام»؛ «به سوی [[مشعر الحرام]] برو!» <ref>[http://lib.eshia.ir/15101/2/336/عمار المحاسن، ج2، ص336.]؛ [http://lib.eshia.ir/10107/2/436/الْوَلِيدِ علل الشرائع، ج2، ص436.]</ref> روایت کرده‌اند که جبرئیل(ع) در ظهر عرفه از ابراهیم(ع) درخواست توبه کرد.<ref>[http://lib.eshia.ir/10107/2/436/خَرَجَ علل الشرائع، ج2، ص436.]</ref> به روایتی، پس از آموزش مناسک حج، از او پرسید: «عرفتَ»؛ «آموختی؟» ابراهیم(ع) پاسخ داد: «آری.» از همین ‌رو، آن روز را عرفه و آن مکان را عرفات نامیدند.<ref>[http://lib.eshia.ir/10107/2/436/حَمْزَةُ علل الشرائع، ج2، ص436.]؛ [http://lib.eshia.ir/10514/3/123/عطا روض الجنان، ج3، ص123.]؛ [http://lib.eshia.ir/41730/4/55/أَرَى التفسیر الکبیر، ج4، ص55.]</ref> در مکان رمی جمرات، [[ابلیس]] بر ابراهیم(ع) آشکار می‌شد تا او را بفریبد. ایشان با راهنمایی جبرئیل(ع) به سوی [[شیطان]] سنگ افکند و همین رفتار ابراهیم(ع) به سنتی در حج تبدیل گشت.<ref>[http://lib.eshia.ir/10107/2/437/سَأَلْتُهُ علل الشرائع، ج2، ص437.]</ref> ماجرای پیدایش [[آب زمزم]] نیز به زمانی برمی‌گردد که ابراهیم(ع) به فرمان خدا، همسرش‌ [[هاجر]] و فرزندش اسماعیل(ع) را کنار [[بیت الحرام]] که در آن روز بیابانی خشک و بی‌آب و علف بود، سکونت داد. <ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/260/37 ابراهیم/سوره14، آیه37. ]</ref> پس از پایان یافتن آبی که همراه داشتند و چیره شدن تشنگی بر آنان و بی‌نتیجه ماندن تلاش‌ هاجر (علیها‌السلام) برای جست‌وجوی آب در میان دو کوه صفا و مروه، جبرئیل(ع) برای آنان آب زمزم را جاری ساخت و به‌ هاجر (علیها‌السلام) دلداری داد.<ref>[http://lib.eshia.ir/15339/1/455/ركضة الخصال، ج1، ص455.]؛ [http://lib.eshia.ir/44820/1/26/طردت سیره ابن اسحق، ص26.]؛ [http://lib.eshia.ir/11005/4/202/خلف الکافی، ج4، ص202.]</ref> از این رو، از نام‌های زمزم، رَکضَة جبرئیل (محل گام برداشتن جبرئیل) است.<ref>[http://lib.eshia.ir/15339/1/455/ركضة الخصال، ص455.]؛ [http://lib.efatwa.ir/43240/9/277/الْأَعرَابِي عمدة القاری، ج9، ص277.]</ref> بر پایه برخی روایات اهل سنت، ابراهیم با راهنمایی جبرئیل، قلمرو حرم مکی را تعیین و علامت‌گذاری کرد.<ref>[http://lib.efatwa.ir/42060/2/259/إِبْرَاهِيمَ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص259.]؛ [http://lib.efatwa.ir/42217/5/25/أَخْبَرَهُ المصنف، ج5، ص25.]</ref> (← حرمین)