در حال ویرایش حدیث شبلی (بخش)

== اعتبار سنجی ==
پیشینه حدیث شبلی در منابع شیعه

نخستین بار روایت منسوب به گفت‌وگوی امام سجاد(ع) با شبلی در کتاب التحفة السنية فی شرح النخبة المحسنية اثر سید عبدالله شوشتری (۱۱۱۴–۱۱۷۳ق)، فرزند سید نعمت‌الله جزائری، نقل شده است. او این روایت را بدون سند مشخص و به‌صورت مرسل آورده است.

نسخه‌هایی خطی از این روایت به عربی و فارسی از سده یازدهم هجری به بعد در کتابخانه‌های ایران و نجف شناسایی شده است. در دوره‌های بعد، حدیث شبلی همراه با کتاب‌هایی مانند توحید صدوق چاپ شد و محدث نوری آن را در مستدرک الوسائل نقل کرد که به منبع اصلی نقل و استناد در میان علمای شیعه تبدیل شد.

در دوران معاصر نیز شماری از نویسندگان و عالمان شیعه مانند جوادی آملی، حجتی کرمانی، علی‌اکبر مظاهری، محمود شریفی و دیگران در آثار خود درباره اسرار حج به این روایت استناد کرده‌اند.

دیدگاه‌ها درباره اعتبار این روایت متفاوت است:

برخی از محققان مانند سید محمدرضا حسینی جلالی انتساب آن به امام سجاد(ع) را پذیرفته‌اند.

آیت‌الله جوادی آملی با وجود تردید در سند، متن روایت را «قوی و آموزنده» دانسته است.

در مقابل، محمدی ری‌شهری محتوای آن را عرفانی و غیرمنسوب به اهل‌بیت دانسته و احتمال داده که گفتاری صوفیانه باشد که بعدها به امام سجاد(ع) نسبت داده شده است.

پژوهشگران همچنین تأکید کرده‌اند که شخصیت «شبلی» در این روایت نمی‌تواند همان ابوبکر شبلی، صوفی بغدادی قرن چهارم، باشد؛ زیرا او دو قرن پس از امام سجاد(ع) می‌زیسته است. بر این اساس، بسیاری احتمال داده‌اند که نام شبلی در این روایت تحریفی از نام دیگری (مانند شیبة بن نعامة) باشد.


تحریرهای صوفیانه حدیث شبلی

در متون کهن صوفیه و آثار برخی نویسندگان اهل سنت، روایت‌هایی با ساختار مشابه «حدیث شبلی» دیده می‌شود که در آن ابوبکر شبلی، صوفی مشهور بغدادی، درباره اسرار و معانی حج گفت‌وگو می‌کند.

قدیمی‌ترین نمونه‌ها در تهذیب‌الاسرار ابوسعد خرگوشی (د. ۴۰۷ق) و حقائق‌التفسیر ابوعبدالرحمن سلمی (د. ۴۱۲ق) آمده است. بعدها نویسندگانی چون ابن جوزی، ابن عربی و خوارزمی روایت‌هایی مشابه با تفاوت‌های جزئی نقل کرده‌اند.

در تصوف فارسی نیز هجویری در کشف‌المحجوب گفت‌وگویی میان جنید بغدادی و شخصی (احتمالاً شبلی) با همین مضمون آورده و ناصر خسرو نیز نسخه‌ای منظوم از آن سروده است.

این تحریرها نشان می‌دهند که اصل روایت شبلی ریشه‌ای صوفیانه دارد و بعدها در منابع شیعی به امام سجاد(ع) نسبت داده شده است.