در حال ویرایش حدیث غدیر (بخش)

==دلالت حدیث غدیر==
حدیث غدیر، از همان ابتدا، زمینه‌ساز مباحث گسترده عقیدتی شد.
احتجاج‌های حضرت علی و [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] به این حدیث، از جمله اولین صورت‌های استفاده از این حدیث بود. [[متکلمان شیعه]] نیز، برای اثبات حقانیت و اولویت حضرت علی برای خلافت، به این حدیث استناد کرده‌اند. [[شیخ مفید]]، اولین متکلمی بود که به صورت مفصل به این حدیث استدلال کرد.<ref>نک: اقسام المولی، ص28 به بعد؛ الافصاح فی الامامه، ص32.</ref> شیخ طوسی<ref>الاقتصاد، ص345.</ref> و [[علامه حلی]]<ref>کشف المراد، ص369.</ref> نیز به بحث از این حدیث پرداخته‌اند. 
پس از آن متکلمان اهل سنت، همانند فخر رازی(604ق.)،<ref>الاربعین، ج2، ص283.</ref> قاضی ایجی (756ق.)،<ref>شرح المواقف، ج8، ص360-365.</ref> تفتازانی<ref>شرح المقاصد، ج5، ص273-275.</ref> و جرجانی (812ق.)<ref>شرح المواقف، ج8، ص360-365.</ref> به پاسخگویی پرداختند.
=== نظر شیعه===
شیعیان معتقدند که لفظ مولا در این روایت به معنای اولی در تصرف است و همان طور که پیامبر نسبت به مسلمانان از خودشان اولی بوده است، امام علی نیز دارای چنین اولویتی است. این استدلال، بر اثبات دو امر متوقف است:
یکی اینکه مولا به معنای اولی در تصرف باشد و میان اولویت در تصرف و [[امامت]] و [[خلافت]]، ملازمه باشد.<ref>الاربعین، ج2، ص283.</ref> به نظر این افراد، قرائن داخلی، نشان‌دهنده تعین این واژه در معنای اولی در تصرف است و با اثبات اولویت ایشان، امامت ثابت می‌شود؛ زیرا اهل لغت، واژه اولی را تنها در موردی به کار می‌برند که آن شخص، تدبیر افراد تحت اولویتش را بر عهده دارد و امر و نهی‌اش نزد آنان نافذ است.<ref>الشافی فی الامامه، ج2، ص277.</ref> 
وقتی اولویت در تصرف ثابت شد، اولویت ایشان در تمام شئون زندگی مسلمانان نیز ثابت می‌شود؛ همان‌گونه که پیامبر چنین اولویتی داشت. برای اثبات این مدعا، شیعیان به تحلیل مفاد حدیث پرداخته‌اند. کلمه مولا، که در این حدیث چند مرتبه به کار رفته است، مشتق از «ولیّ» و از نام‌های خداوند است.<ref>لسان العرب، ج15، ص407؛ تهذیب اللغة، ج15، ص324-327 «ولی».</ref> 
====معانی ولی====
این واژه در چند معنا به کار رفته است. در یک کاربرد، [[ولی|ولیّ]] بر وزن فعیل به معنای فاعل است<ref>المصباح، ج1-2، ص672؛ محیط المحیط، ص986، «ولی».</ref> و بر معانی والی، حاکم، سرپرست، مدبّر، متصرّف در امور و ولی‌نعمت دلالت دارد.<ref>معجم مقاییس اللغه، ج6، ص141، «ولی».</ref> کاربردهای دیگر این واژه عبارتند از: اولی و سزاوارتر، نزدیک، بدون فاصله<ref>مجمع البحرین، ج1، ص462؛ محیط المحیط، ص985؛ القاموس المحیط، ج4، ص401-402، «ولی».</ref> و تابع دوستدار.<ref>لسان العرب، ج15، ص411؛ تهذیب اللغة، ج15، ص322؛ مجمع البحرین، ج1، ص64-465.</ref> 
===نظر اهل سنت=== 
علمای اهل سنت معتقدند که مولا در این حدیث، به معنای صاحب‌اختیار و اولی در تصرف نیست، بلکه به معنای دوست و ناصر است. افرادی مانند تفتازانی<ref>شرح المقاصد، ج5، ص273-275.</ref>، فخر رازی (604ق.)<ref>الاربعین، ج2، ص283.</ref>، قاضی ایجی (756)<ref>شرح المواقف، ج8، ص360-365.</ref> و جرجانی (812ق.)<ref>شرح المواقف، ج8، ص360-365.</ref> چنین ادعایی دارند.
برخی دیگر نیز معتقدند، به اتفاق نظر واژه‌شناسان و علمای علم لغت، صیغه مَفعَل به معنای افعَل در [[کلام عرب]] به کار نرفته است، پس مولا نمی‌تواند به معنای اولی در تصرف باشد.<ref>شرح المواقف، ج8، ص361.</ref> به علاوه اگر مولا با اولی مترادف بود، می‌توانستیم هر یک را به جای دیگری به کار ببریم.<ref>التفسیر الکبیر، ج29، ص459.</ref> 
====پاسخ به ادعای اهل سنت====
در مقابل، [[علمای شیعه]] معقتدند علاوه بر آن‌که خود [[علمای اهل سنت]] تصریح کرده‌اند که مولا در معنای اولی و صاحب‌اختیار استعمال شده است<ref>شرح المقاصد، ج5، ص273.</ref> و ادیبان و واژه‌شناسانی چون غیاث برغوث التغلبی اخطل (90ق.)،<ref>الشافی فی الامامه، ج2، ص270.</ref> ابوالشعثاء بن رؤبة السعدی عجاج (90ق.)<ref>الشافی فی الامامه، ج2، ص270.</ref>، ابوزکریا یحیی بن زیاد فراء (207ق.)<ref>التفسیر الکبیر، ج29، ص227؛ الشافی فی الامامه، ج2، ص270.</ref>، ابوعبیده معمر بن مثنی (209ق.)<ref>التفسیر الکبیر، ج29، ص227؛ الشافی فی الامامه، ج2، ص269.</ref>، اخفش (215ق.) و زجاج (311ق.)<ref>التفسیر الکبیر، ج29، ص227.</ref> بر این استعمال تصریح کرده‌اند، اگر عدم استعمال یک واژه به جای دیگری، نشانه عدم ترادف آن دو باشد، از آنجا که مولا به جای ناصر نیز نمی‌تواند استعمال شود، پس مولا به معنای ناصر هم نیست. در حالی که ادعای این افراد این است که مولا در این حدیث، به معنای ناصر است. به علاوه استفاده دو واژه مترادف به جای هم، در جایی درست است که مانعی وجود نداشته باشد و در اینجا چون اولی فقط با حرف اضافه «من» به کار می‌رود، نمی‌توان مولا و اولی را به جای هم به کار برد.<ref>الغدیر، ج1، ص624.</ref>