در حال ویرایش حدیث غدیر (بخش)

==قرائن لفط مولا در معنای سرپرست==
به [[اعتقاد شیعیان]]، با وجود تنوع کاربردی این واژه، به واسطه قرائن داخلی و خارجی این حدیث، واژه مولا منحصر در معنای اولی است.<ref>الشافی فی الامامه، ج2، ص279-281؛ الغدیر، ج1، ص646-650.</ref> 
=== تقارن دو جمله===
«الست اولی بکم من انفسکم» و جمله «من کنت مولاه»: در این حدیث، پیامبر بر اولویت خویش بر [[مؤمنین]] اشاره دارد. این سخن، مفاد [[آیه]] شریفه (النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ) (احزاب/33، 6) است که اولویت مطرح شده در آن، به معنای اولویت ایشان در تدبیر امور مؤمنان و در حکم کردن در مورد آنان است که [[اطاعت]] از ایشان، در این موارد، [[واجب]] است.<ref>التبیان، ج8، ص317.</ref> طبق نظر برخی مفسران، اولویت در این آیه، تمام امور دین و دنیای [[مسلمانان]] را شامل می‌شود<ref>الکشاف، ج3، ص523؛ تفسیر بیضاوی، ج4، ص225.</ref>؛ چراکه ایشان مؤمنان را تنها به چیزی امر می‌کند که صلاح [[دین]] و دنیای آنان در آن باشد.<ref>الکشاف، ج3، ص225.</ref> تقارن جمله اول، که به معنای اولویت در تصرف است، با جمله دوم نشان می‌دهد که مراد از مولا، در فراز دوم نیز، صرفاً بیان اولویت علی در تصرف است.<ref>الاربعین، ج2، ص283.</ref> 
=== جملات ابتدایی خطبه‌ی پیامبر ===
در آغاز خطابه خود، از رحلت خویش، [[توحید]] و از اینکه آیا به [[رسالت]] خویش عمل کرده است، سخن می‌گوید.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج2، ص118؛ اسدالغابه، ج1، ص439؛ البدایة و النهایه، ج7، ص348-349.</ref> اینها همگی قرینه‌اند که حضرت به فکر دوران پس از رحلت خویش است تا امت، بی‌امام نماند و زحمات طاقت‌فرسایی که در این سال‌ها کشیده، هدر نرود.<ref>الغدیر، ج1، ص657.</ref> 
===تبریک و تهنیت عمر و ابوبکر===
در برخی نقل‌های این حدیث بیان شده که پس از پایان خطبه حضرت، خلیفه اول و دوم، نزد امام علی آمدند و این جریان را به ایشان تبریک گفتند.<ref>فیض القدیر، ج6، ص281.</ref> عمر بن خطاب به ایشان گفت: «ای اباالحسن! گوارا باد بر تو، مولای من و هر مرد و زن مؤمنی شدی».<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج4، ص281؛ ج1، ص46؛ البدایة و النهایه، ج7، ص349.</ref> این نوع تبریک گفتن، نشان می‌دهد که فهم صحابه از کلمه مولا، معنای خلافت و اولویت بوده است.<ref>الغدیر، ج1، ص667.</ref> 
=== شعرهای مسلمانان صدر اسلام===
تعدادی از مسلمانان، این واقعه را به نظم درآورده‌اند. اولین آنها، حسان بن ثابت بود. او که در آن مکان حضور داشت، از رسول‌الله اجازه گرفت و در وصف این واقعه چند بیت سرود. او در این ابیات، این واقعه را نصب حضرت علی به عنوان امام و هادی دانسته است. بعدها عمرو بن عاص، قیس بن سعد بن عباده، کمیت بن زید اسدی، محمد بن عبدالله حمیری و عبدی کوفی، این واقعه را در قالب اشعاری بیان کردند. علامه امینی نام چند شاعر از صحابه و تابعین را نقل می‌کند.<ref>الغدیر، ج2، ص51-495.</ref> محتوای تمام این ابیات و شعرها نشان می‌دهد که فهم آنان از واژه مولا، اولویت و خلافت بوده است. 
=== استناد اهل بیت به این حدیث===
امام علی در چند موضع به این حدیث استناد نموده است تا اولویت خویش را در خلافت و امامت نشان دهد. ایشان در نامه‌ای به [[معاویه]]، در ضمن چند بیت شعر، به این مسئله اشاره کردند.<ref>الغدیر، ج2، ص53-54؛ نوادر الاخبار، ص179.</ref> احتجاج با [[طلحه]] در [[جنگ جمل]]<ref>المستدرک، ج3، ص419؛ مروج الذهب، ج2، ص365.</ref>، احتجاج در حیاط [[مسجد کوفه]]<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص211.</ref> و احتجاج ایشان در [[جنگ صفین]]<ref>کتاب سُلَیم بن قیس، ص758؛ بحارالانوار، ج33، ص141.</ref>، از دیگر موارد این امر است. [[فاطمه زهرا]] نیز در برابر مخالفان خلافت حضرت علی، به این حدیث احتجاج نمود.<ref>البدایة و النهایه، ج7، ص304؛ مناقب اسد الغالب، ج1، ص5.</ref> 
=== نزول آیه تبلیغ===
آیه 67 سوره مائده/5، که بنا بر روایات<ref>تفسیر قمی، ج1، ص171؛ تفسیر جوامع الجامع، ج1، ص343.</ref> و نظر برخی مفسران<ref>الدر المنثور، ج2، ص298؛ تفسیر العیاشی، ج1، ص332.</ref>، در حجةالوداع و بین راه مکه و مدینه نازل شده است، تبلیغ امری مهم و هم‌سنگ رسالت 23 ساله را بر دوش حضرت نهاده است. هرچند برخی معتقدند که مراد از این مأموریت، بیان اموری چون حکم [[قصاص]] و [[رجم]]، حکم [[ازدواج]] با همسر فرزندخوانده‌اش زید، حکم وجوب [[جهاد]] یا بیان عیوب یهود و [[قریش]] یا عیوب بت‌های مشرکان بوده است.<ref>التفسیر الکبیر، ج12، ص400-402.</ref> اما به نظر می‌رسد تأکیداتی که در این آیه وجود دارد، مؤید این است که این آیه مربوط به اعلان ولایت علی به مردم بوده است<ref>تفسیر العیاشی، ج1، ص331؛ مجمع البیان، ج3، ص334.</ref>؛ چنان‌که نظر ابن عباس، براء بن عاذب و محمد بن علی هم همین است.<ref>التفسیر الکبیر، ج12، ص401.</ref> 
===نزول آیه اکمال دین===
آیه 3 سوره مائده(5) که بعد از اتمام خطبه پیامبر نازل شد<ref>البرهان، ج2، ص227.</ref>، نشان‌دهنده ویژگی‌هایی برای این روز است: مأیوس شدن [[کافران]] از [[دین اسلام]]، کامل شدن معارف دین، تمام شدن نعمت خداوند و رضایت او به اینکه اسلام، دین نهایی مردم باشد.<ref>المیزان، ج5، ص181؛ تفسیر نمونه، ج4، ص258.</ref> این آیه، به تعبیر برخی، آخرین فریضه در اسلام را بیان کرد و بعد از آن، فریضه‌ای بیان نشد<ref>تفسیر العیاشی، ج1، ص293؛ تفسیر قمی، ج1، ص162؛ البرهان، ج2، ص240.</ref> و شریعت، بعد از آن، زیاده و نسخی نیافت.<ref>التفسیر الکبیر، ج11، ص288.</ref> پیامبر نیز، پس از نزول این آیه، حمد و سپاس خداوند را به خاطر اتمام و اکمال دین به جای آورد.<ref>تفسیر ابن کثیر، ج2، ص14؛ البرهان، ج2، ص223؛ الولایه، ص310.</ref> با توجه به اینکه در آن زمان حکمی باقی نمانده بود که بیان نشده باشد و کامل کننده دین و مأیوس‌کننده کفار باشد، اعلام ولایت حضرت علی تنها مسئله‌ای بود که تمام این خصوصیات را دارا بود.<ref>نک: المیزان، ج5، ص168-175.</ref> همان طور که در چند روایت به این مسئله اشاره شده است.<ref>تفسیر العیاشی، ج1، ص293.</ref> 

====پاسخ به یک شبهه====
عده‌ای معتقدند که این آیه، در [[روز عرفه]] و در [[عرفات|منطقه عرفات]]، نازل شده است<ref>جامع البیان، ج6، ص54.</ref>؛ علاوه بر اینکه اکمال دین، به خاطر اکمال شریعت و [[احکام دین]]<ref>جامع البیان، ج6، ص51؛ تفسیر جلالین، ج1، ص110.</ref>، با بیان احکامی بوده که احتیاج آیندگان را نیز برطرف کرده و نیازی به آمدن دین جدید نیست.<ref>التفسیر الکبیر، ج11، ص287.</ref> در جواب گفته شده مأیوس شدن کفار و اکمال دین باید به خاطر عاملی باشد که عقلاً بتواند این کار را انجام دهد و کامل شدن [[احکام]]، چه ربطی به مأیوس شدن کفار از [[ارتداد]] مسلمانان دارد؛ آن هم چیزی نمی‌تواند باشد جز اعلان ولایت و تعیین خلیفه که باعث کامل شدن دین و مأیوس شدن کفار، از نفوذ به آن، می‌شود.<ref>المیزان، ج5، ص284.</ref> به علاوه قوت ظاهری اسلام در روز [[فتح مکه]] ظاهر شد، نه در سال دهم.<ref>المیزان، ج5، ص279.</ref>