در حال ویرایش دعا

دعا: از مستحبات در حج و حرمین

دعا در لغت به معنای صدا زدن، متمایل شدن،<ref>لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۷((دعا)).</ref> کمک خواستن،<ref>لسان العرب ج۱۴، ص۲۵۷، تاج العروس ج۱۹، ص۴۰۵((دعا)).</ref>حاجت طلبیدن وگاه مطلق خواندن آمده است.<ref>قاموس قرآن: ج۲، ص۳۴۴، لسان العرب ج۱۴، ص۲۵۷ ((دعا)).</ref> در اصطلاح به درخواست خیر از خداوند گفته می‌شود.<ref>المصباح المنیر ج۱، ص۱۹۴–۱۹۵.</ref>

تشویق به دعا و اشاره به جایگاه و اهمیت آن در قرآن آمده است. گاه مؤمنان به دعای آشکار و نهان توصیه شده‌اند.<ref>اعراف، آیه ۵۵.</ref> گاه<ref>غافر: آیه ۶۰.</ref> دعا به عنوان عبادت و ترک دعا به عنوان تکبر و استکبار در برابر خدا معرفی شده و به تارک دعا، وعدهٔ عذاب ابدی داده شده است.<ref>الکافی ج۲، ص۴۶۶؛ دعائم الاسلام ج۱، ص۱۶۶</ref> در پاره ای از آیات، دعا ارزش دهنده به انسان بیان شده است.<ref>فرقان آیه ۷۷.</ref> در آیات متعدد، استجابت دعا تضمین شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به بقره: آیه ۱۸۶؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۵۲۶.</ref>  

در احادیث نیز در بیان اهمیت و جایگاه دعا، تعابیر بسیاری به کار رفته است از جمله گاه دعا به اصل عبادت تعبیر شده است.<ref>الدعوات، ص۱۸؛ ارشاد القلوب، ج۱، ص۱۴۸؛ وسائل الشیعه، ج۷، ص۲۷.</ref>

افزون بر این، طبق روایات، دعا در برخی مکانهای حرمین استجابت می‌یابد از این رو شماری از نویسندگان، آثاری در این خصوص نوشته‌اند. از جمله این افراد، عبدالملک بن حسین عصامی شافعی(۱۰۴۹–۱۱۱۱ق) است که رساله ای با عنوان منظومه فی الاماکن آلتی یستجاب فیها الدعاء بمکه و حوالیها نوشته است و برخی دیگر، منظومه او را شرح کرده و افزون بر آن، مکان‌های دیگری از حرمین را یاد کرده‌اند.<ref>التاریخ و المورخون بمکه ص۳۶۶–۳۶۷؛ تهنئه اهل الاسلام بتجدید بیت الله الحرام ص۳۱۰</ref> نام بردن از مکان‌های استجابت دعا یکی از مباحث مورد توجه نویسندگان کتب زیارت و منابع تاریخی درباره حرمین است.<ref>نک: اثاره الترغیب ج۱ ص۱۷۹؛ التاریخ القویم ج۱ ص۳۷۸؛ بقیع الغرقد ص۷۴، ۲۹۱</ref>

دعا به عنوان فعلی مستحب، در زمان‌ها و مکان‌های خاص انجام می‌گیرد و در برخی جاها و وقت هاارزش بیشتری دارد و استحبابش افزونتر است. در مناسک حج و عمره، خواندن برخی دعاها مستحب است. از جمله به این موارد می‌توان اشاره کرد: هنگام پوشیدن لباس احرام،<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۲۷؛ مناسک الحج، ص۱۹۳.</ref>هنگام ورود به حرم،<ref>لوامع صاحبقرانی، ج۸، ص۳۸۵.</ref> هنگام ورود به مسجد الحرام،<ref>المقنعه، ص۳۹۹، تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۰۰.</ref> هنگام ایستادن روبروی کعبه،<ref>الکافی، ج۴، ص۴۰۱؛ المقنعه، ص۴۰۰.</ref> وقت ایستادن در محاذات حجر الاسود،<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۳۱؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۰۲.</ref> در حال طواف،<ref>مصباح المتهجد، ص۶۸۰؛ مناسک حج، محشی، ص۳۵۹.</ref> هنگام واقع شدن بین رکن یمانی و حجرالاسود،<ref>الکافی، ج۴، ص۴۰۷؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۳۲</ref> هنگام قرار گرفتن در مقابل ناودان کعبه،<ref>المقنع، ص۲۵۶–۲۵۷؛ مناسک حج، محشی، ص۳۶۰.</ref>در شوط هفتم هنگام رسیدن به مستجار،<ref>لوامع صاحبقرانی، ج۸، ص۴۰۱.</ref> بعد از نماز طواف در پشت مقام،<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۳۴؛ روضه المتقین، ج۵، ص۲۵۴.</ref> بعد از نماز طواف،<ref>مناهج الاخیار، ج۳، ص۴۹۶؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۴۳۹.</ref> قبل از سعی،<ref>المحاسن، ج۲، ص۵۷۴؛ الکافی، ج۴، ص۴۳۵.</ref> به هنگام پایین آمدن از پله چهارم صفا،<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۳۶؛ روضه المتقین، ج۵، ص۲۶۲–۲۶۳.</ref>هنگام رسیدن به میانه مسعی،<ref>روضه المتقین، ج۵، ص۲۶۲–۲۶۳.</ref> بعد از عبور از بازار عطاران (پایان چراغ سبز) و قطع هروله،<ref>المقنع، ص۲۵۹؛ مناسک حج، محشی، ص۴۴۵.</ref>در مروه،<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۳۶؛ المقنع، ص۲۵۹.</ref> در روز ترویه،<ref>الکافی، ج۴، ص۴۵۴؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۷۷.</ref> بعد از احرام در مکه و حرکت بسوی منی،<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۳۹؛ المقنعه، ص۴۰۷.</ref> هنگام ورود به منی،<ref>المقنعه، ص۴۰۷، مناسک حج، محشی، ص۴۳۶.</ref>در شب عرفه در منی،<ref>اقبال الاعمال ج۲، ص۴۹؛ زاد المعاد، ج۲، ص۲۳۶–۲۳۸.</ref> روز عرفه<ref>المقنعه، ص۴۱۱؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۸۲.</ref>و در عصر روز عرفه<ref>صحیح ابن خزیمه، ج۴، ص۲۶۴.</ref> که از دعاهای مشهور این روز، دعای امام حسین(ع)<ref>اقبال الاعمال، ج۲، ص۷۴؛ بلد الامین، ص۲۵۱.</ref> و دعای ۴۷ صحیفه سجادیه است.<ref>اقبال جدید ج۲، ص۸۸؛ المصباح کفعمی، ص۶۷۱.</ref> بعد از غروب آفتاب وقت افاضه از عرفات،<ref>تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۸۷؛ هدایه الامه، ج۵، ص۳۶۳.</ref> هنگام ورود به مشعر،<ref>تبیین الحقایق، ج۲، ص۲۷؛ مجمع الانهر، ج۱، ص۴۱۰.</ref> بعد از نماز صبح در مشعر،<ref>الکافی، ج۴، ص۴۶۹؛ المقنعه، ص۴۱۶؛ المهذب، ج۱، ص۲۵۳.</ref> هنگام عبور از وادی محسر،<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۶۸؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۹۳؛ مصباح المتهجد، ص۷۰۰.</ref> هنگام رمی جمره عقبه،<ref>فقه الرضا، ص۲۲۵؛ الکافی، ج۴، ص۴۷۹؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۴۸.</ref> هنگام برگشت به محل استقرار خود (چادرهای منی)،<ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۸۸۶؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۹۸؛ منتهی المطلب، ج۱۱، ص۱۳۰.</ref> هنگام قربانی،<ref>فقه الرضا، ص۲۲۴؛ الکافی، ج۴، ص۴۹۸؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۰۴.</ref> هنگام حلق،<ref>السرائر الحاوی، ج۱، ص۶۰۱؛ منتهی المطلب، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>هنگام طواف وداع،<ref>الکافی، ج۴، ص۵۳۱؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۲۸۰؛ المهذب ابن البراج، ج۱، ص۲۶۵.</ref> هنگام وداع با خانه خدا در ملتزم.<ref>السنن الصغری، ج۲، ص۲۰۵؛ سنن الکبری البیهقی، ج۵، ص۲۶۸، روضه الطالبین، ج۲، ص۳۹۵</ref>