در حال ویرایش رباط ابن منده

{{در دست ویرایش|ماه=[[دی]]|روز=[[۱۵]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=A sharefat  }}
{{جعبه اطلاعات بنای تاریخی
| عنوان            =رباط ابن منده
| تصویر            =
| اندازه تصویر     =
| توضیح تصویر      =
| بنيانگذار        =محمد بن اسحاق بن مندة اصفهانی
| تأسیس            =قبل از سال 395 هجری 
| کاربری           =وقف برای اقامت هر حاجی اصفهانی و هر مسلمان نیازمند بدون سرپناه
| مکان             =موازی سردر شمالی مسجد و دقیقاً مجاور دارالندوه‌ که در قرن سوم توسط عباسیان به حرم اضافه شد
| نام‌های دیگر      =رباط برهان طبری
| وقایع مرتبط      =
| ظرفیت            =
| وضعیت            =
| مساحت            =
| امکانات          =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          =
| وبگاه            = 
}}
'''رباط ابن منده'''، قدیمی‌ترین رباطی که اطلاعات آن در منابع تاریخی مضبوط است، توسط [[محمد بن اسحاق بن مندة اصفهانی]]، در زمانی پیش از سال 395 ساخته شده است.

اساس شکل‌گیری نهاد اسلامی «[[رباط]]» در قرن دوم هجری، از سواحل جنوبی دریای مدیترانه در شمال آفریقا برخاسته است.

رباط‌ها در مرحله نخستِ رونق و گسترشِ خود، اساساً دژهایی نظامی بودند که در نقاط سوق الجیشی مرز سرزمین‌های مسلمین ساخته می‌شدند، اما از قرن چهارم به بعد یک رباط، نهادی عام‌المنفعه بود که توسط انسانی خیّر ساخته شده بود تا وسایل آسایش و راحتی را برای مسافران مسلمان، فقرا و در راه ماندگانی فراهم کند که عموماً صوفی بودند.

این رباط موازی سردر شمالی [[مسجدالحرام]] و دقیقاً مجاور دارالندوه‌ای که در قرن سوم توسط عباسیان به حرم اضافه شد، قرار داشته است.

==پیشینه رباط‌ها==

[[شهر مکه]] در قلب جهان اسلام، پایگاه وحدت و یکپارچگی تمام اقوام و گروه‌های مسلمانی بود که از اقصی نقاط قلمرو گسترده جهان اسلام به این دیار پای می‌نهادند. اداره و تسلط بر اوضاع مکه همیشه برای سلسله‌های حکومتگر در تاریخ اسلام اهمیت داشته و گاه محل نزاع نیز بوده است. در این میان به نظر می‌رسد اداره شهر، رسیدگی به امور اجتماعی و اقتصادی ساکنان و مدیریت رویداد عظیم حج در طول تاریخ، مستقل از رقابت‌های سیاسی انجام می‌شده است.

ماهیت و اساس شکل‌گیری نهاد اسلامی «[[رباط]]» در [[قرن]] دوم هجری، از سواحل جنوبی دریای مدیترانه در [[شمال آفریقا]] برخاسته است؛ جایی که امروز سرزمین [[تونس]] نام دارد.

رباط‌ها در مرحله نخستِ رونق و گسترشِ خود، اساساً دژهایی نظامی بودند که در نقاط سوق الجیشی مرز سرزمین‌های مسلمین ساخته می‌شدند تا مجاهدان از جان گذشته از مرزهای جهان اسلام در مقابل کفار دفاع کنند.

اما برخلاف مرزهای غربی قلمرو اسلام، رباط‌های مشرق‌زمین از قرن چهارم به بعد دچار تغییرات اساسی شدند. از آن زمان به بعد، یک رباط، نهادی عام‌المنفعه بود که توسط انسانی خیّر ساخته شده بود تا وسایل آسایش و راحتی را برای مسافران مسلمان، فقرا و در راه ماندگانی فراهم کند که عموماً صوفی بودند.

==محل سکونت==

ذکر این نکته حایز اهمیت است که با وجود تاثیرات فرهنگی ممالیک بر شبه جزیره و حرمین شریفین، هیچ سند و مدرک روشنی دال بر وجود خانقاه، پیش از تسلط دولت عثمانی، در مکه وجود ندارد. حال آنکه رباط‌هایی همچون رباط «رامشت» از سال 529، همزمان با حکومت فاطمیان، با هدف سکونت صوفیان در مکه تاسیس شده است. مخارج هر رباط در سند وقفیّه‌اش درج شده بود که برای زمانی محدود یا نامحدود در نظر گرفته شده بود.
از آن جهت که رباط مسکن عابدان و صوفیان و زاهدان بوده است، دور از ذهن نیست که نزدیک‌ترین نقاط به [[خانه خدا]] در شهر مکه، در اولویت ساخت رباط‌ها قرار داشته باشند. اما با توجه به وضعیت جغرافیایی شهر مکه و کمبود اراضی خالی در اطراف خانه خدا، احداث رباط‌ها با فاصله قابل توجهی از خانه خدا انجام شده است.
اسناد و شواهد متعددی حاکی از آن است که خرابه‌هایی از این ابنیه، تا میانة قرن بیستم میلادی در مکه وجود داشته است، اما در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار برجا مانده از این بناها از بین رفته است.
==کهن‌ترین رباط==
قدیمی‌ترین رباطی که اطلاعات آن در منابع تاریخی مضبوط است، توسط [[محمد بن اسحاق بن مندة اصفهانی]]، در زمانی پیش از سال 395 ساخته شده است.

ابن منده حافظ، مفسر و نگارندة آثار زیادی در تفسیر قرآن بود که سفرهای متعددی به اقصی نقاط جهان اسلام داشت و در طول عمر خویش با 1600 تن از علمای اسلامی ملاقات کرد.<ref>ذهبی، العبر فی‏ خبر من غبر، ج3، ص59.</ref><ref>صفدی، الوافی‏ بالوفیات، ج2، ص190.</ref>

==موقعیت جغرافیایی==

این رباط موازی سردر شمالی مسجد و دقیقاً مجاور دارالندوه‌ای که در قرن سوم توسط [[عباسیان]] به حرم اضافه شد، قرار داشته است. درِ رباط کنار درِ [[دارالندوه]] بود که روبه‌روی [[بازار سویقه]] قرار داشت. بازاری که در امتداد خیابانی به همین نام، در شمال حرم، بسط یافته بود.<ref>فاسی، شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، ج1، ص528؛ تحصیل المرام من تاریخ بلد الحرام، ج2، ص625.</ref>

==وقف‌نامه==
کتیبة وقفیه‌ای بر بالای آستانه در آن قرار داشته و  در این کتیبه ذکر شده بود که این بنا برای اقامت هر حاجی اصفهانی، به مدت چهل روز در هر سال، و در طول 10 ماه دیگر سال، برای هر مسلمان نیازمند بدون سرپناه، به مدت 20 روز رایگان است.

==تغییر نام==

بر مبنای اطلاعات فاسی، این بنا پس از قرن نهم به «رباط برهان طبری» تغییر نام داده و شهرت [[ابراهیم بن یعقوب طبری|ابراهیم بن یعقوب]] بن ابی‌بکر طبری مکی، که محدث و فقیهی مشهور در مکه بود، بر این بنا نهاده شده است.<ref>فاسی، العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الأمین، ج3، ص275.</ref> اما دلیل این امر روشن نیست.

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

| آدرس = http://miqat.hajj.ir/article_80531.html

| عنوان = رباط ابن منده

| نویسنده = محمدحسین رفیعی

}}

* '''الوافی‏ بالوفیات''': ص‍ف‍دی‌، خ‍ل‍ی‍ل‌ ب‍ن‌ ای‍ب‍ک‌، 1949، استانبول.

* '''العبر فی‏ خبر من غبر''': ذهبی، شمس الدین، 1960، کویت.

* '''العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الأمین''': فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1959م، قاهره.

* '''شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام''': فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1985م، بیروت.

* '''تحصیل المرام من تاریخ بلد الحرام''': فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 2013م، ریاض.

{{پایان}}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:اماکن مکه]]