در حال ویرایش زمزم (بخش)

==زمزم در گذر تاریخ==
[[پرونده:زمزم (تاریخی).jpg|بندانگشتی|ساختمان چاه زمزم در دوره‌ای که درونِ [[مطاف]] قرار داشت<ref>«[https://english.alarabiya.net/features/2017/03/25/The-story-of-Zamzam-Well-water-that-has-been-flowing-for-more-than-5000-years All you need to know about Zamzam well]»، Al Arabiya.</ref> (۱۳۴۶ق).<ref>«[https://twitter.com/3bdullah62/status/755883642048614400/photo/1 وأزیلت عام 1346هـ]»، صفحه عبدالله الرشید در توییتر.</ref>|جایگزین=]]گزارشات گوناگونی از پیشینه تاریخی و بازسازی‌ها و تعمیرات صورت گرفته بر روی چاه زمزم در ادوار مختلف تاریخی وجود دارد و سفرنامه‌نویسان به توصیف ویژگی‌های آن پرداخته‌اند.
===ساخت و سازها===
نخستین کسی که زمین و دیواره‌های زمزم را با سنگ مرمر پوشاند، [[ابوجعفر منصور عباسی|منصور عباسی]] (حکومت: ۱۳۶-۱۵۸ق) بود. وی این کار را در دوران خلافت خویش آغاز و سپس [[مهدی عباسی]] (حکومت: ۱۵۸-۱۶۹ق) آن را به پایان برد. پس از آن تا دوران حکومت [[معتصم عباسی|معتصم]] (حکومت: ۲۱۸-۲۲۷ق) در سال ٢٢٠ق، چاه در فضای باز بوده و فقط گنبد کوچکی بر دهانه آن قرار داشت. [[عمر بن فرج رخجیٖ|عمر بن فرج رُخجی]] که از نویسندگان و دبیران دربار معتصم بوده، آن را تغییر داد و برای تمام زمزم، سقفی از چوب ساج فراهم کرد و از آن زنجیرهایی آویزان کرده، چراغ‌هایی به آنها آویخته بودند که شبها در [[ایام الحج|موسم حج]] آنها را روشن می‌کردند.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص6١.</ref>

در سال ١٠٢٠ق به دستور سلطان احمد خان پنجره‌ای آهنی با فاصله یک متری از سطح آب، قرار دادند، زیرا برخی دیوانگان! به تصور فدا نمودن، خود را بدرون زمزم می‌انداختند و می‌مردند، این پنجره تا سال ١٣١٨ق بوده است. بر روی پنجره شمالی از ناحیه در زمزم به سال ١٢٠١ق به دستور سلطان عبدالحمیدخان نوشته شده بود: «ماء زمزم شفاء من کل داء» و «آیة ما بیننا و بین المنافقین انهم لایتضلعون من ماء زمزم».<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص۱۸۴-۱۸۵.</ref>[[پرونده:چاه زمزم (تاریخی)۲.jpeg|بندانگشتی|ورودی چاه زمزم که در سال ۱۳۸۳ق. ساخته شد و تا توسعه بعدی [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] در سال ۱۴۲۴ق باقی ماند.<ref name=":0">«[https://gph.gov.sa/index.php/ar/about-the-two-holy-mosques-ar/grand-mosque-ar/2020-05-28-11-13-30 بئر زمزم]»، تطویر وتشغیل الادارة العامة لتقنیة المعلومات بالرئاسة العامة لشؤون المسجد الحرام والمسجد النبوی.</ref>|جایگزین=]]در دوران [[آل سعود|سعودی]] در سال ۱۳۸۳ق ساختمانی که روی چاه زمزم بود خراب شد. بنای جدیدی در زیر زمین ساخته شد و ورودی به زیرزمین ایجاد شد که حاجیان از آب چاه استفاده می‌کردند. در سال ۱۴۲۴ق، ورودی را پر ساخته و در اطراف صحن مسجدالحرام به‌وسیله لوله‌کشی، آب را به شیرها هدایت کرده‌اند تا زائران از آن‌ها بنوشند و دایره [[مطاف]] وسیعتر شود.<ref name=":0" />

به نوشته منابع عربستانی، آب زمزم از طریق خطوط انتقال آب به طول چهار کیلومتر پمپاژ شده و در مخزن پنج هزار مکعبی ذخیره می‌شود. پس از آن آب، تصفیه و استریل شده و بطری‌های آب زمزم پنج لیتری، تولید می‌شود. همچنین به آبخوری‌های زمزم در مسجدالحرام پمپاژ می‌شود. آب زمزم برای مصرف زائران در مسجدالنبی، به مدینه نیز منتقل می‌شود.<ref>«[https://akhbarna.net/article/151543 رحلة ماء زمزم من البئر الی ان یروی ظمأ المعتمرین]»، خبرگزاری اخبارنا.</ref>

===زمزم در سفرنامه‌ها===
درباره زمزم در سفرنامه‌های سده‌های مختلف، به مطالبی مانند فاصله آن با کعبه، اندازه دهانه چاه، فاصله‌اش تا حجرالاسود،<ref>ره آورد سفر (گزیده سفرنامه ناصر خسرو)، ص۱۲۲؛ محمد بن احمد بن جبیر، سفرنامه ابن جُبَیر، ص١٢۶؛ ابن‌بطوطه، سفرنامه، ج١، ص١٨٩.</ref> جایگاهی برای وضو گرفتن حاجیان،<ref>ابن‌بطوطه، سفرنامه، ج١، ص١٨٩.</ref> حوض‌های اطراف زمزم و درست کردن سایه‌بانی نزدیک چاه زمزم برای مؤذنان، اشاره شده است.<ref>نگاه کنید به: حج در اندیشه اسلامی، ص۱۸۰-۱۸۵.</ref>