در حال ویرایش زیارت‌نامه امام سجاد در بقیع

{{زیارت‌نامه‌ها و دعاهای مکه و مدینه}}
'''زیارت‌نامه امام سجاد(ع) در بقیع''' زیارت‌نامه‌ای که زائر به هنگام زیارت قبر امام سجاد در [[بقیع|قبرستان بقیع]] می خواند.<ref>راهنمای حرمین شریفین، ص۱۶۰.</ref> امام سجاد چهامین امام شیعیان است. وی در واقعه کربلا حضور داشت و به عنوان اسیر به کوفه و شام رفت. امام سجاد در کنار سه امام دیگر امام حسن، امام باقر و امام صادق مدفون است. در منابع روایی و دعایی، زیارت‌نامه مخصوصی برای امام نقل نشده است بلکه زیارت‌نامه امام در بقیع، مشترک است با [[زیارت‌نامه امامان بقیع|زیارت‌نامه سایر ائمه بقیع]]. در روایتی از امام صادق، گفته شده در کنار مرقد امام سجاد هر چه بخواهد می‌تواند بگوید.

به باور عالمان شیعه بهترین زیارت برای زیارت امامان شیعه، [[زیارت جامعه کبیره]] و [[زیارت امین الله]] است.<ref> راهنمای حرمین شریفین، ج۵، ص۱۵۹.</ref> علاوه بر این زیارت‌نامه‌‌هایی از سوی عالمان شیعه برای زیارت امام سجاد نقل شده است.<ref>راهنمای حرمین شریفین، ج۵، ص۱۶۰.</ref>

امام سجاد در حفظ پیام کربلا و بنیان‌گذاری جامعه شیعی پس از عاشورا نقش اصلی داشته است. همچنین آثار متعددی از فرهنگ شیعه میراث امام سجاد است. وجود حدود سیصد روایت، رساله حقوق، زیارت امین الله و صحیفه سجادیه گوشه‌ای از فضایل علمی و اخلاقی این امام است که در حال حاضر به عنوان هویت شیعی مطرح است.

== امام سجاد ==
{{اصلی|امام سجاد(ع)}}
علی بن الحسین، مشهور به امام سجاد و زین العابدین (۳۸- ۹۵ق)، چهارمین امام شیعیان است.<ref>الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۸.</ref> امام سجاد(ع) در [[واقعه کربلا]] حضور داشت. لشکر عمر بن سعد پس از [[شهادت امام حسین(ع)]] او را همراه [[اسیران کربلا]] به [[کوفه]] و [[شام]] بردند.<ref>تاریخ‌الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۶.</ref> به باور شیعیان، امام سجاد(ع) به دستور ولید بن عبد الملک حاکم اموی، با سمّ به شهادت رسید.<ref>الاتحاف بحب الاشراف، ۱۴۲۳ق، ص۲۷۶و۲۷۷.</ref> مدفن وی در [[بقیع|قبرستان بقیع]] کنار قبر امام حسن مجتبی(ع)، امام محمد باقر(ع) و [[امام صادق(ع)|امام جعفر صادق(ع)]] است.<ref>الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۸؛ اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۵۶.</ref>

=== آثار ===
شیخ مفید نقل کرده، عالمان اهل‌سنت علوم بسیاری از امام سجاد نقل کرده‌اند از این میان پندها، دعاها، احادیثی در فضل قرآن، حلال و حرام و ... از او بجا مانده است. برخی از میراث امام:
* '''احادیث''': حدود سیصد حدیث در کتاب‌های معتبر روایی شیعه از امام سجاد(ع) نقل شده است.<ref>منتظر القائم،‌ تاریخ امامت، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۲.</ref>
* '''رساله حقوق''': حدیثی از امام سجاد درباره پنجاه حق که بر عهده انسان است؛ همچون حق خدا، پیشوایان، اعضای بدن، خویشاوندان و اعمالی مانند نماز، روزه، حج، قربانی و صدقه.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴-۵۷۰؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۸-۶۲۵؛ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۶۸-۳۷۵.</ref>
* '''دعاى سحر''': دعایی شامل صفات خداوند، اسم اعظم، دربردارنده مفاهیمی چون دشواری‌های قبر و قیامت، سنگینی بار گناهان و لزوم اطاعت و پیروی از پیامبر اکرم(ص) و خاندان معصومش است. این دعا به دعای ابو حمزه ثمالی نیز مشهور است که بیشتر در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود.<ref> سیدبن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۱۷ق، ص۳۴۵-۳۳۴.</ref>
* [[زیارت امین الله|'''زيارت امين الله''']]: زیارت مخصوص حضرت علی(ع) در روز عید غدیر<ref> ابن قولویه، کامل الزیارات، مطبعة المقدسة الرضویه، ص۳۹.</ref> و نیز از زیارات کاملی است که نزد قبور هر یک از ائمه(ع) می‌توان خواند.<ref> قمی، مفاتیح الجنان، ذیل زیارت امین الله.</ref>
* '''صحيفه سجاديه''': شامل ۵۴ دعا در موضوعات مختلف، که پس از قرآن و نَهج‌البلاغه مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به‌شمار می‌آید.<ref> پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۲۸۱.</ref>

== فضیلت زیارت امام سجاد ==
در منابع روایی و دعایی شیعه مطالب فراوانی درباره فضائل اخلاقی، معنوی و علمی امام زین‌العابدین علیه‌السلام آمده است. در باب زیارت امام سجاد به‌صورت مستقیم روایات کمتری نسبت به زیارت امامان دیگر (مانند امام حسین یا امام رضا) نقل شده، اما چند دسته روایت و نقل معتبر وجود دارد که جایگاه زیارت ایشان را نشان می‌دهد.

امام سجاد نقش اصلی در حفظ پیام کربلا و بنیان‌گذاری جامعه شیعی پس از عاشورا داشته است؛ بنابراین زیارت ایشان را زیارت استمرار راه عاشورا دانسته‌اند.

فضیلت زیارت این امام در ضمن زیارات ائمه بقیع ذکر شده است. در روایتی از امام صادق، زیارت ائمه پس از حج، خاتمه اعمال حج دانسته شده است که با این کار، اعمال حج تمام می شود.<ref> بحار الأنوار، ج97، ص139.</ref> امام صادق در سفارش به هنگام زیارت قبر امام سجاد فرمود؛ در مقابل قبر على بن الحسين هر چه خواستى بگو.<ref> بحار الأنوار، ج97، ص۲۰۶.</ref>
=== اوقات زیارت امام سجاد ===
علامه مجلسی اوقات مختلفی را ذکر کرده که مناسب است در آن ایام امام سجاد زیارت شود:
* روز ولادت در ۵ شعبان
* روز شهادت امام در ۲۵ محرم، یا ۱۲ محرم یا ۱۸ محرم
* روزی که به امامت رسید، در روز شهادت پدرش امام حسین علیه السلام<ref> تحفة‌الزائر، ص۸۰.</ref>
* روز سه‌شنبه که روز زیارتی امام سجاد، امام محمد باقر و امام جعفر صادق ذکر شده است.<ref>بحار الأنوار، ج 102، ص214.</ref>

==مضمون زیارتنامه==
زیارتنامه امام سجاد(ع) با خطاب قرار دادن آن حضرت با القابی چون ولی مسلمانان، نور دیده عارفان و وصی اوصیا آغاز می‌شود. در ادامه، ایشان به عنوان کشتی دانش، نور هدایت و دریای بخشش برای جویندگان حقیقت توصیف می‌گردند. در پایان، زائر با گواهی به حجت الله بودن امام، بر تقوای ایشان تأکید کرده و زیارت را با درخواست رحمت الهی به پایان می‌برد.<ref>راهنمای حرمین شریفین، ص۱۶۰.</ref>

== صلوات بر امام سجاد ==
مرحوم شیخ عباس قمی در مقام سوم در بخشی که اختصاص داده به ذکر صلوات بر هر کدام از ائمه، ذکر صلواتی را نیز برای امام سجاد نقل کرده است:<ref>مفاتیح الجنان، المقام الثالث، في ذكر الصلوات على الحجج الطاهرين عليهم‌السلام.</ref>
{{نقل قول دوقلو
| تیتر= ذکر صلوات بر امام سجاد
| اللّهُمَّ صَلِّ عَلى عَلِيِّ بْنِ الحُسَيْنِ سَيِّدِ العابِدِينَ الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ وَجَعَلْتَ مِنْهُ أَئِمَّةَ الهُدى الَّذِينَ يَهْدُونَ بِالحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ، 
| خدایا! درود فرست بر علی بن الحسین، سرور عبادت‌کنندگان، کسی که او را برای خودت برگزیدی و از او ائمه هدایت ساختی، کسانی که با حق هدایت می‌کنند و به وسیله آن عدالت برقرار می‌سازند.
| اخْتَرْتَهُ لِنَفْسِكَ وَطَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ وَاصْطَفَيْتَهُ وَجَعَلْتَهُ هادِياً مَهْدِيّاً، 
| او را برای خودت برگزیدی، از هر پلیدی پاکش کردی، و برگزیدش و هدایتگری مهدی قرارش دادی.
| اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَيْهِ أَفْضَلَ ما صَلَّيْتَ عَلى أَحَدٍ مِنْ ذُرِّيَّةِ أَنْبِيائِكَ حَتى تَبْلُغَ بِهِ ما تَقَرُّ بِهِ عَيْنُهُ فِي الدُّنْيا وَالآخِرةِ إِنَّكَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
| خدایا! بر او درود فرست، بهترین درودی که بر هیچ‌یک از نسل پیامبران خود نفرستاده‌ای، تا از این طریق به آنچه چشمش در دنیا و آخرت خشنود می‌گردد، برسد. همانا تو توانا و حکیمی.
}}

== زیارت نامه اول ==
علامه مجلسی در بحار الانوار در باب زیارت ائمه در ایام هفته زیارت‌نامه‌ای برای امام سجاد ذکر کرده است:
<ref>بحار الأنوار، ج 102، ص222.</ref>
{{نقل قول دوقلو
| تیتر= زیارت نامه امام سجاد در بحار الانوار
| السَّلامُ عَلَى زَيْنِ العابِدِينَ، وَقُرَّةِ عَيْنِ النَّاظِرِينَ، عَلِيِّ بْنِ الحُسَيْنِ، الإِمامِ المَرْضِيِّ، وَابْنِ الأَئِمَّةِ المَرْضِيِّينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا سَيِّدِي وَمَوْلايَ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ.
| سلام بر زینت عبادت‌کنندگان، و روشنی چشم بینندگان، علی بن الحسین، امام پسندیده، و فرزند امامان پسندیده. سلام بر تو ای سرور و مولای من، و رحمت و برکات خدا بر تو باد.
| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الإِمامِ العَدْلِ الأَمِينِ، عَلِيِّ بْنِ الحُسَيْنِ، إِمامِ المُتَّقِينَ، وَوَلِيِّ المُؤْمِنِينَ، وَوَصِيِّ الوَصِيِّينَ، وَخازِنِ وَصايا المُرْسَلِينَ، وَوارِثِ عِلْمِ النَّبِيِّينَ، وَحُجَّةِ اللَّهِ العُلْيَا، وَمَثَلِ اللَّهِ الأَعْلَى، وَكَلِمَةِ الوُثْقَى.
| خدایا! بر امام دادگر و امین، علی بن الحسین، امام پرهیزکاران، سرپرست مؤمنان، وصیِّ اوصیا، نگاهبان وصیت‌های پیامبران، وارث علم پیامبران، حجّت برتر الهی، مَثَل والای خدا، و کلمه استوار حق درود فرست.
| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، وَاخْصُصْهُ بَيْنَ أَوْلِيائِكَ مِنْ شَرائِفِ صَلَواتِكَ، وَكَرامِ تَحِيَّاتِكَ، فَقَدْ ناصَحَ فِي عِبادِكَ، وَنَصَحَ فِي عِبادَتِكَ، وَنَصَحَ فِي طاعَتِكَ، وَسارَعَ فِي رِضْوانِكَ، وَانْتَصَبَ لِأَعْدائِكَ، وَبَشَّرَ أَوْلِياءَكَ بِالعَظِيمِ مِنْ جَزائِكَ، وَعَبَدَكَ حَقًّا، انْقَضَتْ دَوْلَتُهُ، وَفَنِيَتْ مُدَّتُهُ، وَأَزِفَتْ مَنِيَّتُهُ، 
| خدایا! بر محمد و خاندان محمد درود فرست، و این امام را از میان اولیایت به شریف‌ترین درودها و ارزشمندترین تحیت‌ها برگزین؛ که او در میان بندگانت خیرخواهی کرد، و در عبادت تو خیرخواه بود، و در اطاعت تو خیرخواه بود، و در دستیابی به رضای تو شتاب نمود، و در برابر دشمنانت ایستاد، و دوستداران تو را به پاداش بزرگت بشارت داد. و او بنده تو بود که حق بندگی را به‌جا آورد؛ دوران حکومتش سپری شد، مدت زندگی‌اش پایان یافت، و هنگام مرگش فرا رسید.
| وَكانَ رَؤُوفًا بِشِيعَتِهِ، رَحِيمًا بِرَعِيَّتِهِ، مُفْزِعًا لِأَهْلِ الهُدَى، وَمُنْقِذًا لَهُمْ مِنْ جَمِيعِ الرَّدَى، وَدَلِيلًا لِأَهْلِ الإِسْلامِ عَلَى الحَلالِ وَالحَرامِ، وَعِمادَ الدِّينِ، وَمَنارَ المُسْلِمِينَ، وَحُجَّةَ اللَّهِ عَلَى العالَمِينَ.
| او نسبت به شیعیانش مهربان، و نسبت به رعیت خویش رحیم بود؛ پناه اهل هدایت بود، و آنان را از هر تباهی نجات می‌داد؛ و برای اهل اسلام راهنمای حلال و حرام بود؛ ستون دین، و چراغ روشنگر مسلمانان، و حجّت الهی بر جهانیان بود.
| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، وَأَبْلِغْهُ مِنَّا التَّحِيَّةَ، وَارْدُدْ عَلَيْنا مِنْهُ التَّحِيَّةَ وَالسَّلامَ، وَالسَّلامُ عَلَيْهِ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ.
| خدایا! بر محمد و خاندان محمد درود فرست، و سلام ما را به او برسان، و سلام و تحیت او را به ما بازگردان. و سلام و رحمت و برکات خدا بر او باد.

}}

==زیارت‌نامه دوم==
زیارت‌نامه دیگری به هنگام زیارت امام سجاد خوانده می شود:<ref>قلائد الدرر فی مناسک من حج و اعتمر، ج۱، ص۱۱۲.</ref>
{{نقل قول دوقلو
| تیتر= زیارت امام سجاد(ع)
|«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا زَیْنَ الْعابِدِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا زَیْنَ الْمُتَهَجِّدِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اِمامَ الْمُتَّقِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وَلِیَّ الْمُسْلِمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا قُرَّةَ عَیْنِ النّاظِرِینَ الْعارِفِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وَصِیَّ الْوَصِیِّینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خازِنَ وَصایَا الْمُرْسَلِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ضَوْءَ الْمُسْتَوْحِشِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا نُورَ الْمُجْتَهِدِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا سِراجَ الْمُرْتاضِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ذَخِیرَةَ الْمُتَعَبِّدِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مِصْباحَ الْعالَمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا سَفِینَةَ الْعِلْمِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا سَکِینَةَ الْحِلْمِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مِیزانَ الْقِصاصِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا سَفِینَةَ الْخَلاصِ
| سلام بر تو ای زینت عابدان، سلام بر تو ای زینت شب زنده داران، سلام بر تو ای پیشوای پرهیزکاران، سلام بر تو ای ولی مسلمانان، سلام بر تو ای نور دیده عارفان، سلام بر تو ای وصی اوصیا، سلام بر تو ای خزانه دار وصایای فرستادگان الهی، سلام بر تو ای نور بیمناکان، سلام بر تو ای نور کوشندگان عابد، سلام بر تو ای چراغ روشنایی بخش ریاضت کشان، سلام بر تو ای زاد و ذخیره عابدان، سلام بر توی ای چراغ فروزان جهانیان، سلام بر تو ای کشتی دانش، سلام بر تو ای آرامش بخش و بردبار و حلیم، سلام بر تو ای مشخص کننده قصاص، سلام بر تو ای کشتی اخلاص
|اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَحْرَ النَّدی، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَدْرَ الدُّجی، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْاَوّاهُ الْحَلِیمُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الصّابِرُ الْحَکِیمُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا رَئِیسَ الْبَکّائِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یامِصْباحَ الْمُؤْمِنِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَوْلایَ یا أَبا مُحَمَّد، أَشْهَدُ أَنَّکَ حُجَّةُ اللهِ وَابْنُ حُجَّتِهِ وَأَبُو حُجَجِهِ، وَابْنُ أَمِینِهِ وَابْنُ اُمَنائِهِ، وَأَنَّکَ ناصَحْتَ فِی عِبادَةِ رَبِّکَ، وَسارَعْتَ فِی مَرْضاتِهِ، وَخَیَّبْتَ أَعْداءَهُ، وَسَرَرْتَ أَوْلِیاءَهُ، أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ عَبَدْتَ اللهَ حَقَّ عِبادَتِهِ، وَاتَّقَیْتَهُ حَقَّ تُقاتِهِ، وَأَطَعْتَهُ حَقَّ طاعَتِهِ، حَتّی اَتیکَ الْیَقِینُ، فَعَلَیْکَ یا مَوْلایَ یَاابْنَ رَسُولِ اللهِ أَفْضَلَ التَّحِیَّةِ، وَالسَّلامُ عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَکاتُهُ.
| اخلاص، سلام بر تو ای دریای بخشش، سلام بر تو ای ماه تابان شب تار سلام بر تو ای مرد دعا و بردباری سلام بر تو ای شکیبای حکیم، سلام بر تو ای سرور گریه کنندگان، سلام بر تو ای چراغ هدایت مؤمنان، سلام بر تو ای مولایم ای ابا محمّد، گواهی می‌دهم که تویی حجت خدا و فرزند و پسر حجت خدا و پسر امین او و فرزند امنای الهی، تو در عبادت پروردگارت خالصانه کوشیدی و برای جلب خوشنودیش شتافتی و دشمنانش را مأیوس و اولیائش را مسرور ساختی، گواهی می‌دهم که تو حق عبادت الهی گزاردی، و حق تقوا و اطاعتش را بجای آوردی تا آنگاه که درگذشتی، پس بر تو باد ای مولای من ای فرزند رسول خدا برترین درود و سلام و رحمت و برکات الهی.
}}

==جستار وابسته==
* [[زیارت‌نامه‌های مدینه]]
* [[زیارت‌نامه‌های بقیع]]

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
* '''الإتحاف بحب الأشراف'''، شبراوی، عبدالله بن محمد، تصحیح سامی غریری، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
* '''الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد'''، شیخ مفید، محمد بن محمد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
* '''إعلام الوری بأعلام الهدی'''، طبرسی، فضل بن حسن، تهران، اسلامیه،‌ چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.
* '''تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)'''، طبری، محمد بن جریر، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۹۶۷م.
* '''راهنمای حرمین شریفین'''، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، ۱۳۷۰ش.
{{پایان}}

{{ناوبری دعاها}}

[[رده:زیارت‌نامه‌های مدینه]]
[[رده:زیارت‌نامه امامان شیعه]]
[[رده:زیارت]]
@@ خط ۸۸: / خط ۸۸: @@
 * '''تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)'''، طبری، محمد بن جریر، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۹۶۷م.
 * '''راهنمای حرمین شریفین'''، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، ۱۳۷۰ش.
-* '''تاریخ امامت'''، قم، منتظر القائم، اصغر، دفتر نشر معارف، چاپ پانزدهم، ۱۳۹۰ش.
-* '''الخصال'''، صدوق، محمد بن علی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
-* '''من لایحضره الفقیه'''، صدوق، محمد بن علی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
-* '''الامالی'''، صدوق، محمد بن علی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
-* '''اقبال الاعمال'''، سید ابن طاووس، علی بن موسی، بیروت، انتشارات الاعلمی، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
-* '''کامل الزیارات'''، ابن قولویه، جعفر بن محمد، نجف اشرف، مطبعة المقدسة الرضویه، بی‌تا.
-* '''مفاتیح الجنان'''، قمی، شیخ عباس، قم، آیینه دانش، ۱۳۸۴ش.
-* '''سیره پیشوایان'''، پیشوایی، مهدی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۳۹۷ش.
-* '''بحار الأنوار'''، مجلسی، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
-* '''قلائد الدرر فی مناسک من حج و اعتمر'''، كاشف الغطاء، احمد، مؤسسة كاشف الغطاء، نجف اشرف‌، 1367ق‌.
 {{پایان}}