در حال ویرایش ستون‌های مسجدالنبی

[[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، تعداد زيادى ستون دارد که برخی از آنها،  مانند [[ستون توبه]]، [[ستون تهجد|تهجد]]، [[ستون حرس|حَرس]]، [[ستون حنانه|حَنّانه]]، [[ستون مخلقه|مُخَلّقه]]، در بنای اولیه مسجد در عصر [[حضرت محمد (ص)|رسول‌الله]](ص) نیز وجود داشته و  به همين دليل، مورد توجه مسلمانان است.  هر چند مسجدالنبى چندين بار بازسازى شده اما جای این ستون‌ها در [[بازسازی مسجدالنبی|بازسازی‌های مسجدالنبی]] تغییر نکرده است. این ستون‌ها آخرين بار، در دوره عبدالمجید اول، سلطان [[عثمانی (حکومت)|عثمانی]]، بازسازی و با تغییر رنگ، از ديگر ستون‌های مسجد، متمایز شد.
==تاریخچه ستون‌ها==
در ابتدا، شش ستون از تنه درخت خرما، سقف [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] را که از شاخ و برگ نخل ساخته شده بود، نگه می‌داشت.<ref>حرمین شریفین، ص۱۲۹.</ref><ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۶۷؛ موسوعه مکه المکرمه، ج۱، ص۲۴۶.</ref> در بازسازی سال دوم، ستون‌ها افزایش یافت و به دو یا سه ردیف و در هر ردیف شش ستون رسید.<ref>موسوعه مکه المکرمه، ج۲، ص۳۴۶</ref> در بازسازی سال هفتم نیز مسجد گسترش یافت و بر شمار ستون‌ها افزوده شد و ستون‌های هر ردیف از شش، به نُه عدد رسید.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=54 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 54]</ref> در گسترش‌های بعد نیز، ستون‌های مسجد افزايش يافت. در توسعه‌های اخیر، ستون‌های اين مسجد به ۲۱۰۴ ستون رسیده است.<ref>موسوعه مکه المکرمه، ج۲، ص۳۵۳.</ref>
=== بازسازی ستون‌ها ===
در [[بازسازی مسجدالنبی|توسعه‌های مسجد]]، اصل بر آن بود که با تغییر جنس ستون، مکان آن تغییر نکند.<ref>التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 169؛ حرمین شریفین، ص۱۳۱.</ref> از زمان ملک ظاهر، سلطان مملوکی مصر، با ساخت [[ضریح رسول الله|ضریح پیامبر]] برخی از ستون‌ها در فضای داخل ضریح یا در میان دیواره مشبک ضریح قرار گرفتند.<ref>نک: وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۶۸.</ref> آخرین بار این ستون‌ها در دوره سلطان عبدالمجید اول عثمانی بازسازی شد و از آن وقت تا به امروز، به همراه سایر اجزای بخش جنوبی مسجد، تغییر نکرده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=68 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 68]</ref> 
==ستون‌های بافضيلت و متبرک مسجدالنبى ==
چند ستون قدیمی که در شمارشان اختلاف است، به سبب رویداد یا خاطره‌ای از دوران پيامبر(ص)، نزد مسلمانان، جايگاه متمايزى از ديگر ستون‌ها دارند  و نماز خواندن در کنار هر یک از این ستون‌ها را پر فضیلت می‌شمارند.

===ستون امام علی (حَرَس)===
{{اصلی|ستون حرس}}
این ستون که آن را ستون حرس یا محرس نیز می‌خوانند، امروزه در دیوار [[ضریح رسول الله|ضریح پیامبر]] قرار گرفته است. این ستون در برابر درِ خانه [[عایشه]] قرار داشت.نام‌گذاری آن به حرس، از آن‌روست که [[امام علی(ع)]] در کنار این ستون می‌نشست و شب‌ها از پیامبر(ص) نگاهبانی می‌کرد. همچنین گزارش شده که امام علی(ع) نمازهایش را در این مکان می‌خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=185 وفاءالوفا، ج2، ص 185]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=72 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 72]؛ التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 182</ref>  

=== ستون توبه ===
{{اصلی|ستون توبه}}
چهارمین ستون از [[منبر پیامبر|منبر]] و دومین ستون از [[قبر پیامبر|قبر]]، سومین ستون از قبله است. این ستون مربوط به ماجرای توبه [[ابولبابه انصاری|ابولبابه]] در ماجرای [[جنگ بنی‌قریظه|نبرد بنی‌قریظه]] است و از این رو ستون توبه یا ستون ابولبابه نام گرفته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=179 وفاءالوفا، ج2، ص 179]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=70 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 70]</ref> 
بنا بر روايتی، پيامبر بيشترين [[نمازنافله|نمازهاى نافله]] خود را كنار اين ستون بجا می‌آورد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=180 وفاء الوفاء، ج2، ص180]</ref> مستحب است زائر از چهارشنبه تا جمعه در مدينه روزه بگيرد و روز چهارشنبه نمازش را کنار ستون توبه به‌جا آورد .<ref>السرائر، ج1، ص652.</ref> همچنين نماز<ref>المزار، ص65.</ref>، عبادت و دعا<ref>من لا يحضره الفقيه، ج2، ص572.</ref> و تبرک کنار اين ستون، مستحب است.<ref>الغدير، ج5، ص124.</ref>

===ستون وفود===
{{اصلی|ستون وفود}}
این ستون، پشت ستون حرس، از سمت شمال، قرار داشت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=72 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 72]</ref> <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=185 وفاءالوفا، ج2، ص 185]</ref>و محلی بود که رسول خدا(ص) در آنجا با نمایندگان قبایل دیدار می‌کرد. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=185 وفاءالوفا، ج2، ص 185]</ref>

===ستون سریر===
{{اصلی|ستون سریر}}
ستون سریر در دیواره ضریح قرار دارد و در شرق [[ستون توبه]] قرارگرفته و به پنجره مشرف بر [[روضةالنبی|روضه شریفه]] متصل است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=71 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 71]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=184 وفاءالوفا، ج2، ص 184]</ref>این ستون محلی بود که رسول خدا(ص) ایام [[اعتکاف]] را در آنجا بسر می‌برد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=184 وفاءالوفا، ج2، ص 184]</ref> <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=71 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 71]</ref> بنابر برخى روايات، تبرک به اين ستون، مستحب است.<ref>الغدير، ج۵، ص۱۲۴.</ref>

===ستون قرعه (عایشه، مهاجرین)===
{{اصلی|ستون قرعه}}
ستون قرعه، سومین ستون از منبر و سومین ستون از قبر و نیز سومین ستون از قبله است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=176 وفاءالوفا، ج2، ص 176]</ref> <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=69 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 69]</ref> و در وسط [[روضةالنبی|روضه شریفه]] قرار گرفته است.<ref>التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 173</ref> روایتی از پیامبر به واسطه عایشه نقل شده که نشانه فضیلت مکان این ستون است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=176 وفاءالوفا، ج2، ص 176]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=70 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 70]</ref> این ستون را همچنین به دلیل اجتماع مهاجران در کنار آن، ستون «مهاجرین» نامیدند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=176 وفاءالوفا، ج2، ص 176]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=70 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 70]</ref>
بنابر رواياتی، دعا نزد اين ستون مستجاب می‌شود.<ref>الدره الثمينه، ص۲۹؛ التعريف بما آنست الهجره، ص۹۱.</ref> گفته شده برخی صحابه کنار آن نماز می‌گزاردند.<ref>الغدير، ج۵، ص۱۲۴.</ref> برخی از خلفا و نيز [[عبدالله بن زبیر|ابن‌زبير]] و فرزندش عامر نيز کنار آن نماز ‌گزارده‌اند.<ref>اخبار المدينه، ص۱۰۱.</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=176 وفاءالوفا، ج2، ص 176]</ref>

===ستون مُربّعه القبر (مقام جبرئیل)===
{{اصلی|ستون مربعة القبر}}
این ستون در جایی که دیوار غربی به سمت شمال منحرف می‌شود در صف ستون وفود<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=72 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 72]</ref> و حرس قرار دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=186 وفاءالوفا، ج2، ص186]</ref>از این جهت به آن مربعه القبر گفته شده که داخل دیواری که اطراف [[قبر پیامبر|قبر نبوی]] کشیده شده، قرار دارد و به همین خاطر امکان زیارت آن وجود ندارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=72 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 72]</ref>این مکان را محل نزول جبرئیل به پیامبر دانسته‌اند. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=186 وفاءالوفا، ج2، ص 186]</ref>
روایاتی در فضیلت این ستون نقل شده و به نماز گزاردن<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=187 . وفاء الوفاء، ج2، ص187.]</ref> در این مکان توصیه شده و تبرک جستن به آن مستحب دانسته شده است.<ref>. الغدير، ج5، ص124.</ref>

===ستون تهجد===
{{اصلی|ستون تهجد}}
ستون تهجد پشت [[خانه فاطمه(س)|خانه فاطمه زهرا(س)]] قرار دارد<ref>التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف، ص 198</ref> و جایی بود که پیامبر در آنجا شب‌زنده‌داری می‌کرد و نماز شب می‌خواند. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=188 وفاءالوفا، ج2، ص 188]</ref>
درباره  فضیلت برپايى نماز کنار این ستون، از جمله حديثى از [[محمد بن حنفیه]]، روایت‌هایی وارد شده است. <ref>الدره الثمینه، ص۲۵۷</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=73 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 73]</ref>

===ستون حنانه===
{{اصلی|ستون حنانه}}
ستونى که جايگاه سخنرانى‌هاى پيامبر(ص) در مسجدالنبى بود. <ref>دلائل النبوه، ج2، ص563-564؛ عيون الاثر، ج1، ص278؛ السيرة الحلبيه، ج2، ص366.</ref> اين ستون از ستون‌های روضه مطهر و پس از ستون توبه، دومين ستون به طرف روضه و ميان منبر و محراب است. <ref>المعالم الاثيره، ص44.</ref> نماز‌ گزاردن در کنار آن<ref>مستدرک الوسائل، ج3، ص426؛ جامع احاديث الشيعه، ج4، ص515.</ref> و تبرک بدان سفارش شده است.<ref>الغدير، ج5، ص124.</ref>

===ستون مُخَلَّقه===
{{اصلی|ستون مُخَلَّقه}}
خلوق به معنای عطر و مخلقه به معنای معطر است. این ستون مکانی بوده که عود بر آن می‌گذاشتند تا فضای مسجد را معطر کند.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 229</ref> این ستون را عَلم رسول‌الله نیز نامیده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=174 وفاءالوفا، ج2، ص 174]</ref> یکی از مکان‌های استجابت دعا، کنار ستون مخلقه دانسته شده است.<ref>سبل الهدی، ج۳، ص۳۲۲.</ref> بر پایه گزارشی برخی صحابه می‌کوشیدند به پیروی از پیامبر(ص)، نمازشان را کنار این ستون به‌جا آورند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=174 وفاءالوفا، ج2، ص 174]</ref>

بنابر روایات شیعه، [[امام رضا(ع)]] در سفر [[عمره]] نزد [[قبر پیامبر]] آمد و کنار ستون مخلقه شش یا هشت رکعت [[نماز]] گزارد.<ref>وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۶۱؛ ج۱۴، ص۳۵۹.</ref> تبرک جستن به این ستون مستحب شمرده شده است.<ref>الغدیر، ج۵، ص۱۲۴.</ref>

==نقشه ستون‌های مسجدالنبی==
[[پرونده:نقشه حجره و ستون های مسجدالنبی.jpg|وسط|بی‌قاب|700x700px|جایگزین=]]

==گالری تصاویر==
<gallery>
پرونده:ستون حرس و ستون وفود.webp|ستون حرس و ستون وفود
پرونده:ستون ابولبابه و ستون سریر.webp|ستون توبه و ستون سریر
پرونده:ستون عایشه2.webp|ستون قرعه یا عایشه
پرونده:ستون جبرئیل کنار قبر پیامبر.jpg|ستون جبرئیل
پرونده:ستون تهجد.jpg|ستون تهجد
پرونده:ستون مخلقه.jpg|ستون مخلقه

</gallery>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}

*'''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1381.

*'''اخبار المدينه'''، ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش صلاح عبدالعزيز، مرکز بحوث و دراسات المدينه، ۱۴۲۴ق؛ 

*'''التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف'''، سید ضیاء بن محمد بن مقبول عطار، جده، کنوزالمعرفه، 2011م. 

*'''التعريف بما آنست الهجره من معالم دار الهجره'''، محمد المطري (م.۷۴۱ق.)، به کوشش محمد عبدالمحسن، مدينه، دار الهجره، ۱۴۲۶ق؛ 

*'''جامع احاديث الشيعه'''، اسماعيل معزي ملايري، قم، المطبعه العلميه، ۱۳۹۹ق؛ 

*'''حرمین شریفین'''، حسین قره‌چانلو، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۲ش؛ 

*'''الدره الثمينه في اخبار المدينه'''، محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدين، مرکز بحوث و دراسات المدينه، ۱۴۲۷ق؛ 

*'''دلائل النبوه'''، البيهقى (م.۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطي، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۰۵ق؛ 

*'''السيره الحلبيه'''، الحلبي (م.۱۰۴۴ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛ 

*'''سبل الهدی و الرشاد'''، محمد بن یوسف الصالحی (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛ 

* '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.

*'''عماره و توسعه المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، محمد حسن نادی، المدینه المنوره، ۱۴۱۶ق؛

*'''عيون الاثر'''، ابن سيد الناس (م.۷۳۴ق.)‏، بيروت، دار القلم‏، ۱۴۱۴ق؛ 

*'''الغدير'''، الاميني (م.۱۳۹۲ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي‌، ۱۳۸۷ق؛ 

*'''المعالم الاثيره'''، محمد محمد حسن شراب، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش؛ 

*'''مستدرک الوسائل'''، النوري (م.۱۳۲۰ق.)، بيروت، آل البيت:، ۱۴۰۸ق؛ 

*'''موسوعه مکه المکرمه و المدینه المنوره'''، احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۸ق؛

*'''وسائل الشیعه'''، الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت:، ۱۴۱۴ق

*'''وفاء الوفاء'''، السمهودی (م.۹۱۱ق.)‏، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.


[[رده:ستون‌های مسجدالنبی]]

[[ar:أساطين المسجد النبوي]]
[[en: The Pillars of Masjid al-Nabi]]