در حال ویرایش سوغات

[[پرونده:خرید سوغات در مکه.jpg|File.png|270px|thumb|left|خرید سوغات در مکه]]
'''سوغات'''؛ هديه حاجيان از سفر حج

==سوغات در لغت==
سوغات در معناي لغوي به معناي تحفه، ره آورد و هديه در بازگشت از سفر است که فرد براي خود، آشنايان،خويشان و دوستان می‌آورد.<ref>فرهنگ معين, ج2, ص1955؛ لغتنامه، ج8، ص12207؛ فرهنگ عميد، ص770.</ref>  هديه اختصاص به هديه‌هاي مادي ندارد و هداياي معنوي بر ماديات برتري دارند.<ref>عيون أخبار الرضا7، ج‏2، ص32.</ref> 

==سوغات در روایات==
بر اساس روايات، هديه دادن عملي پسنديده است که باعث ايجاد محبت و الفت و از بين رفتن کينه‌ها مي‌شود.<ref>الخصال، ص13؛ عيون أخبار الرضا، ج ‏2، ص32'''.'''</ref>  در روايتی از [[پيامبر]] به تهيه سوغاتي توسط مسافر توصيه شده است.<ref>مکارم الاخلاق، ص 266؛ بحارالانوار، ج73، ص283.</ref> همچنین در رواياتی از [[امام صادق(ع)]]، تهيه سوغات سفر [[حج]]، توصيه شده است: «الْهَدِيةُ مِنْ نَفَقَةِ الْحَجِ<ref>الكافي، ج‏4، ص280.</ref>  يا هَدِيةُ الْحَجِّ مِنَ الْحَجِّ<ref>الكافي، ج‏4، ص280.</ref> ».  

این روايت به سه صورت تفسیر شده است: 

1. ثواب سوغات به اندازه [[نفقه]] و هزينه‌هاي حج است؛ 

2. هزينه سوغات مانند ديگر هزينه‌هاي حج (هزينه سفر، تامين آذوقه و...) بر [[مستطيع]] واجب است؛ 

3.  [[حج گزار]] به همان مقدار که نفقه دارد، سوغاتي بخرد نه بيش از آن.<ref>مرآة العقول، ج‌17، ص170.</ref>  

از اين روايت و ديگر روايات، به طور کلي، مي‌توان استحباب خريد سوغاتي را استنباط نمود ولي خريد سوغات جزء استطاعت شمرده نمي‌شود و ناتواني از خريد سوغات، مجوز ترك حج نيست.<ref>استفتاءات حج (هزار مسأله)، ص9.</ref>  

==سوغاتی‌های متداول حج==
تسبيح، جانماز، انگشتر و لباس هاي سفيد، آب [[زمزم]]، خرماي [[حجاز]]، از رايج ترين سوغاتي هاست.<ref>حج 32، روزشمار سفر به سرزمين رازها و رمزها، ص 545.</ref><ref>تاريخ الحج، ص 83</ref>  

==پیشینه سوغاتی دادن ایرانیان==
رسم خريد سوغاتي در ميان ايرانيان از دير باز رواج داشته و شواهدي بر آن در منابع دوران [[صفويه]] و [[قاجاريه]] وجود دارد.<ref>تاريخ عالم آراي عباسي، ج2، ص935؛ سفرنامه, اوژن فلاندن، ص118</ref>   در اين دوران، سوغاتي‌ها بيشتر از سفرهاي زيارتي و سفر به فرنگ وارد کشور مي‌شد. بنابر گزارشي، بادبزن‌هاي عربي، خرما و قهوه از سوغاتی‌هايی حج گزاران بوده است.<ref>سفرنامه, پولاک، ص230.</ref>   

در گذشته مردم ايران، در روز خاصي بعد از سفر، سوغاتی‌ها را توزيع می‌کردند.<ref>فرهنگ عاميانه سيرجان، ص342.</ref> امروزه زائران، سوغاتی را ميان نزديکان و کساني که به ديدن آنها می‌آيند، تقسيم می‌کنند.<ref>فرهنگ مردم سروستان، ص416؛ فرهنگ عامه اردکان، ص464،466. </ref>  

امروزه حضور ايرانيان در بازارهاي [[مکه]] و [[مدینه|مدينه]] پر رنگ است<ref>حج 26، ص 132؛ حج 27، ص509.</ref>  و سهم عمده‌اي در رونق بازار خريد سوغات دارند.<ref>فرهنگ مصرف در سفر حج، ص 42</ref>  برخي گزارش ها ميزان خريد ايرانيان را بيش از ساير کشورها دانسته‌اند.<ref>مجموعه مقالات اولين همايش اقتصاد و حج، ص 193</ref> 

==اصرار بر خرید سوغات و غافل شدن از معنویات==
با اينکه کارکردهاي اقتصادي سفر حج مورد قبول مسلمانان بوده است<ref>مجموعه مقالات اولین همایش حج و اقتصاد, ص 232-233.</ref>،  غلبه رويکرد اقتصادي بر جنبه معنوي زيارت، و اصالت دادن به آن از آسيب هاي سفر حج به شمار آمده است.

نهي کردن حاجيان از خريد کالاهاي تجملي و گذراندن زمان در بازارها از جمله توصيه هايي است که در راهنماهاي حج از سوي کارشناسان مذهبي مطرح شده است.<ref>حج، قرائتي، ص 276-277</ref>

رهبران مذهبي مانند [[امام خميني]]<ref>صحيفه امام، ج‏19، ص 344.</ref>  و [[آيت الله خامنه‌ای]]<ref>ابعاد اخلاقی حج در پیامها و سخنان رهبری، ص 146-148</ref>  نيز زائران را از افراط در توجه به سوغاتي باز می‌دارند. همچنين کارشناسان بر سوغات معنوي سفر حج که تقويت جنبه های  عبادي و اخلاق اسلامي زائر است، تاکيد کرده اند.<ref>اخلاق و آداب در حج و زیارت، ص90؛ آداب سفر حج، ص228.</ref>

==خارج شدن ارز با خرید سوغات از عربستان==
خارج شدن ارز از کشورهاي مبدأ  از ديگر آسيب هاي خريد سوغات در مکه و مدينه است.<ref>حج 28، ص 62؛ حج 29، ص 190.</ref>  گفته شده بخش عمده کالاهاي موجود در بازارهاي [[حرمين]] ساخت کشورهاي غير اسلامي است؛ از اين رو، برخي از لزوم تشکيل بازارهاي مشترک اسلامي سخن گفته‌اند تا بتوان با اين راهکار، هزينه خريد سوغاتي صرف کالاهايي توليد شده مسلمانان و صرف رشد اقتصادي کشورهاي مسلمان شود.<ref>مجموعه مقالات اولين همايش حج و اقتصاد، ص 242-245.</ref>  برخي از نويسندگان ايراني گفته اند حاجيان سوغات ها را از داخل ايران خريداري کنند تا به اقتصاد داخلي کمک کنند.<ref>مجموعه مقالات همايش حج و اقتصاد، ص43.</ref> 

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}

*'''ابعاد اخلاقی حج در پیامها و سخنان رهبری'''، داوود حسینی، تهران، مشعر، 1393ش.

*'''اخلاق‌ معا‌شرت‌'''، جواد محدثي‌، قم‌، بوستا‌ن‌ کتا‌ب‌، ۱۳۸۸ش.

*'''اخلاق و آداب در حج و زیارت'''، محمد تقی رهبر، تهران، مشعر، 1383ش.

*'''آداب سفر حج'''، علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، 1382ش.

*'''استفتائات حج (هزار مساله)'''، لطف الله صافي گلپايگاني، قم، حضرت معصومه، 1422ق.

*'''اشعار عاميانه ايران در عصر قاجاري'''، والنتين آلكسي يويچ ژوكوفسكي، تهران، اساطير، 1388ش.

*'''آئين ها و باورداشت هاي گيل و ديلم'''، محمود پاينده، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1377ش.

*'''بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار'''، محمد باقر المجلسي (م.1111ق.)، تصحيح محمد باقر بهبودي و سيد ابراهيم ميانجي و سيد محمد مهدي موسوي خرسان، بيروت، دار احياء التراث العربي و مؤسسة الوفاء، 1403ق.

*'''تا‌ريخ‌ الحج‌ من‌ خلال‌ الحجا‌ج‌ المعمرين‌(دراسه‌ تا‌ريخيه‌ - صيدانيه‌)'''، سليما‌ن‌ عبدالغني‌ ما‌لکي‌، سعدالدين‌ اونا‌ک‌، مکه‌، وزاره‌ التعليم‌ العا‌لي‌ جا‌معه‌ ام‌ القري.

*'''تاريخ عالم آراي عباسي'''، اسكندر بيگ منشي، تصحيح محمد اسماعيل رضواني، تهران، دنياي کتاب، 1390ش.

*'''تاريخ فرهنگ و هنر ترکمان'''، اسد الله معطوفي، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، 1383ش.

*'''ترانه هاي روستايي خراسان'''، ابراهيم شكورزاده، مشهد، نشر نيما، 1369ش.

*'''حج 25: گزارشي از حج گزاري سال 1425ق. برابر با سال 1383ش'''، رضا مختاري، تهران، مشعر، 1384ش. 

*'''حج ۲۶: (گزارش حج سال ۱۳۸۴ شمسي)'''، محمد حسين رجبي، تهران، مشعر، 1386ش.

*'''حج ۲۷: گزارش حج‌گزاري ايرانيان در موسم حج سال ۱۴۲۷ق.'''، آذر و دي ۱۳۸۵ش.، حسن مهدويان، تهران، مشعر، 1386ش.

*'''حج 28 (گزارشي از حج‌گزاري سال 1428ق.)'''، رضا بابايي و علي اکبر جوانفکر، تهران، مشعر، 1387ش. 
 
*'''حج 29: گزارش حج سال ۱۴۲9ق'''، حجت الله بيات و سيد حسين اسحاقي، تهران، مشعر، 1388ش.

*'''حج‌'''، محسن‌ قرائتي‌، قم‌، انتشا‌رات‌ الاسلامي، 1365ش. 

*'''الخصال المحمودة و المذمومه'''، محمد بن علي بن بابويه (شيخ صدوق) (م.381ق.)، تحقيق علي‌اکبر غفاري، قم، انتشارات الاسلامي، 1410ق. 

*'''در حريم كعبه'''، محمد باقر حجتي، تهران، مشعر، 1380ش.

*'''دو سال با بوميان جزيره كيش'''، رجبعلي مختارپور، تهران، ورجاوند، 1387ش.

راهبرد اجتماعي فرهنگي(فصلنامه)،  علي اکبر ولايتي، تهران، مرکز تحقيقات استراتژيک، 1393ش.  

*'''سفرنامه اوژن فلاندن به ايران در سالهاي 1840 – 1841'''، اوژن فلاندن، مترجم حسين نورصادقي، تهران، چاپخانه روزنامه نقش جهان، 1324ش.

*'''سفرنامه پولاك "ايران و ايرانيان "'''، ياكوب ادوارد پولاك، مترجم كيكاووس جهانداري، تهران، خوارزمي، 1361ش.

*'''صحيفه امام'''، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره)، 1379ش. 

*'''عيون اخبار الرضا'''، محمد بن علي بن بابويه(شيخ صدوق) (م.381ق.)، تحقيق حسين اعلمي، بيروت، الاعلمي، 1404ق.

*'''فرهنگ باستاني خوانسار "آداب و رسوم و بازيها و...'''، هوشنگ اميري خوانساري، تهران،دل آگاه، 1381ش.

*'''فرهنگ بزرگ ضرب المثل هاي فارسي'''، حسن ذوالفقاري، تهران، معين، 1388ش.
*'''فرهنگ عامه اردكان'''، محمود طباطبايي اردکاني، تهران، شوراي فرهنگ عمومي استان يزد، 1381ش.
*'''فرهنگ عاميانه سيرجان'''، مهري مويد محسني، کرمان، مرکز کرمان شناسي، 1386ش.

*'''فرهنگ‌ مردم‌ سروستا‌ن‌'''، صا‌دق هما‌يوني‌، تهران‌، به‌نشر، ۱۳۷۱ش.

*'''فرهنگ مردم کرمان'''، د،ل،لريمر،تحقيق فريدون وهمن، تهران، بنياد فرهنگ ايران، 1353ش.

*'''فرهنگ‌ مصرف‌ در سفر حج'''، داود رجبي‌نيا‌، ‌تهران‌، مشعر، ۱۳۹۰ش.
 
*'''فرهنگ معين'''، محمد معين، تهران، سپهر، 1357.

*'''الکافي'''، محمد بن يعقوب الکليني (م.329ق.)، تحقيق علي‌اکبر غفاري، تهران، دار الکتب اسلاميه، 1363ش. 

*'''لغت نامه'''، دهخدا (م.1334ش.) زير نظر محمد معين و سيد جعفر شهيدي، تهران، مؤسسه لغت نامه و دانشگاه تهران، 1373ش. 

*'''مجموعه مقالات اولين همايش حج و اقتصاد'''، پژوهشکده حج و زيارت، قم.

*'''مجموعه مقالات اولين همايش حج و اقتصاد'''، پژوهشکده حج و زيارت، قم.

*'''مرآة العقول في شرح اخبار آل الرسول'''، محمد باقر المجلسي (م.1111ق.)، سيد محسن الحسيني الاميني، تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1406ق.

*'''مکارم الاخلاق'''، الفضل بن الحسن الطبرسي (م. قرن6ق.)، قم، شريف الرضي، 1392ق.

*'''نهج‌ الفصا‌حه‌'''، مجموعه‌ کلما‌ت‌ قصا‌ر حضرت‌ رسول‌ اکرم‌، مترجم‌ و فراهم‌آورنده‌ ابوالقا‌سم‌ پا‌ينده‌، تهران‌، جا‌ويدان‌، 1369ش.

*'''هديه و سوغات در سفرهاي زيارتي'''، محمد احساني، تهران، مشعر، 1390ش.

*'''يك سال در ميان ايرانيان'''، ادواردگرانويل براون ، مترجم ماني صالحي علامه، تهران، اختران،1387ش.
@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 [[پرونده:خرید سوغات در مکه.jpg|File.png|270px|thumb|left|خرید سوغات در مکه]]
-'''سوغات'''؛ هديه‌ای است که حاجيان از سفر حج برای نزدیکان خود به همراه می‌آورند.
+'''سوغات'''؛ هديه حاجيان از سفر حج
-سوغات و هدیه [[حج]] در روایاتی از [[پیامبر]] و [[امام صادق(ع)|امام صادق]] مطرح و خرید آن توصیه شده است، به‌طوری‌که در روایتی از امام صادق خرید سوغات، [[نفقه]] حج بشمار آمده‌است.
-سوغات حج در بین ایرانیان جایگاه خاصی داشته و در منابع [[دوره صفویه]] و [[قاجاریان|قاجار]] می‌توان نمونه‌های آن را یافت.
-توجه بیش از حد به خرید سوغات باعث شده تا بزرگان دین  همواره توصیه کنند که خرید سوغات نباید توجه به معنویات حج را تحت شعاع قرار دهد.
-از نظر اقتصادی برای خرید کالا، پیشنهاد بازار مشترک اسلامی مطرح شده تا ارز در کشورهای اسلامی در گردش باشد و نصیب کشورهای غیرمسلمان نشود. در داخل ایران نیز برخی بر این باورند که بهتر است سوغات از داخل کشور تهیه شود تا ارز از کشور خارج نشود.
 ==سوغات در لغت==
@@ خط ۴۴: / خط ۳۶: @@
 ==خارج شدن ارز با خرید سوغات از عربستان==
-خارج شدن ارز از کشورهاي مبدأ  از ديگر آسيب هاي خريد سوغات در مکه و مدينه است.<ref>حج 28، ص 62؛ حج 29، ص 190.</ref>  گفته شده بخش عمده کالاهاي موجود در بازارهاي [[حرمين]] ساخت کشورهای غير اسلامی است؛ از اين رو، برخي از لزوم تشکيل بازارهای مشترک اسلامي سخن گفته‌اند تا بتوان با اين راهکار، هزينه خريد سوغاتی صرف کالاهایی توليد شده مسلمانان و صرف رشد اقتصادي کشورهاي مسلمان شود.<ref>مجموعه مقالات اولين همايش حج و اقتصاد، ص 242-245.</ref>  برخي از نويسندگان ايرانی گفته‌اند حاجيان سوغات ها را از داخل ايران خريداري کنند تا به اقتصاد داخلی کمک کنند.<ref>مجموعه مقالات همايش حج و اقتصاد، ص43.</ref>
+خارج شدن ارز از کشورهاي مبدأ  از ديگر آسيب هاي خريد سوغات در مکه و مدينه است.<ref>حج 28، ص 62؛ حج 29، ص 190.</ref>  گفته شده بخش عمده کالاهاي موجود در بازارهاي [[حرمين]] ساخت کشورهاي غير اسلامي است؛ از اين رو، برخي از لزوم تشکيل بازارهاي مشترک اسلامي سخن گفته‌اند تا بتوان با اين راهکار، هزينه خريد سوغاتي صرف کالاهايي توليد شده مسلمانان و صرف رشد اقتصادي کشورهاي مسلمان شود.<ref>مجموعه مقالات اولين همايش حج و اقتصاد، ص 242-245.</ref>  برخي از نويسندگان ايراني گفته اند حاجيان سوغات ها را از داخل ايران خريداري کنند تا به اقتصاد داخلي کمک کنند.<ref>مجموعه مقالات همايش حج و اقتصاد، ص43.</ref>
 ==پانویس==