در حال ویرایش عبدالمطلب

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]

{{جعبه اطلاعات اشخاص|نام کامل=عبدالمطلب فرزند هاشم|نسب/قبیله=قریش|شهر تولد=مدینه|تاریخ تولد=34 سال پیش از عام الفیل|فرزندان=۱۰ پسر از جمله عبدالله پدر پیامبر و شش دختر|مناصب=آبرسانی و پذیرایی از حاجیان|دین=موحد و پیرو آیین ابراهیم(ع)|محل زندگی=|محل دفن=قبرستان حُجون نزدیک مسجدالحرام|تاریخ درگذشت=۴۸ سال پس از عام الفیل|نقش‌های برجسته=متولی حج و کعبه|هجرت به=مکه|دیگر فعالیت‌ها=احیا و حفر مجدد چاه زمزم}}
''' عَبدالمُطَلِّب''' جد پیامبر(ص)، رئیس قبیله [[قریش]] در عصر خود بود که مناصبی در مکه چون [[سقایت|سِقایت]] و [[رفادت|رِفادت]] را نیز بر عهده داشت. نام وی با [[چاه زمزم]] گره خورده زیرا او احیاء کننده این چاه بود. ماجرای [[اصحاب فیل]] که به عذاب [[ابابیل]] گرفتار شدند نیز در عصر زعامت وی بر [[مکه]] صورت گرفت. او جایگاه ویژه‌ای نزد قبیله قریش داشت و بر آیین [[ابراهیم(ع)]] بود و هرگز بتی نپرستید تا در 82 سالگی از دنیا رفت.

== معرفی عبدالمطلب ==
عبدالمطلب فرزند [[هاشم بن عبد مناف]] و جدّ [[پیامبر اسلام|پیامبر اسلام(ص)]] و [[امام علی(ع)]] بود. او در [[مدینه]] از مادری به نام سَلمی، زاده شد. پدرش هاشم در سفر تجاری به شام درگذشت و فرزندش را ندید.<ref>الطبقات الکبری،ج1 ص64؛ انساب الاشراف، ج1 ص64.</ref> نام اصلی او شیبه بود<ref>السیره النبویه،ج1 ص1؛ الطبقات الکبری،ج1 ص65.</ref>، اما زمانی که عمویش مطلب بن عبد مناف او را از مدینه به مکه آورد، مردم گمان کردند او بردهٔ مطلب است و از آن پس به عبدالمطلب (برده مطلب) شهرت یافت.<ref>الطبقات الکبری،ج1، ص67؛ المعارف، ص71و72.</ref> برخی روایات نیز این نام را به سبب درخشش «نور نبوت» در چهره‌اش دانسته‌اند که عمویش برای حفظ جان او از قتل یهود، وی را «عبد» خود معرفی کرد.<ref>بحار الانوار، ج15، ص58 – 64.</ref>

== فرزندان و داستان قربانی ==
از عبدالمطلب ۱۰ پسر و شش دختر باقی ماند.<ref>المعارف، ص72.</ref> عبدالمطلب هنگامی که با تنها  پسر خود حارث تصمیم بر حفر [[زمزم]] گرفت، با مخالفت‌های [[قریش]] روبرو شد. نقل است که عبدالمطلب نذر کرد اگر خداوند ده پسر به او عطا کند، یکی را در راه خدا قربانی سازد. پس از آنکه شمار پسرانش به ده رسید و آنان را از نذر باخبر کرد، همگی فرمانبرداری نشان دادند و موضوع با قرعه‌کشی روشن شد؛ قرعه به نام [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]]، کوچک‌ترین و محبوب‌ترین فرزندش افتاد. تلاش قریش و فرزندان عبدالمطلب سبب شد تا قربانی‌کردن عبدالله با پیشنهاد دیه‌گذاری میان او و شتران جایگزین شود. سرانجام پس از تکرار قرعه، قربانی‌کردن عبدالله با نحر صد شتر جایگزین شد؛ واقعه‌ای که بعدها به تعیین دیه انسان به «صد شتر» انجامید و جایگاه عبدالله و دیگر فرزندان عبدالمطلب را در روایت‌های تاریخی برجسته ساخت.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص151–155؛  الطبقات الکبری، ج1، ص71و72و ص68و69.</ref>

== جایگاه و فضائل ==

=== در میان قریش ===
عبدالمطلب پس از مرگ عمویش مطلب بن عبد مناف، مناصب مهم [[سقایت]] و [[رفادت]] (آبرسانی و پذیرایی از حاجیان) را با وجود مشکل‌هایی کسب کرد<ref>المنمق، ص83 – 85؛ انساب الاشراف، ج1، ص69و70.</ref> و به سید و بزرگ قریش بدل شد.<ref>الطبقات الکبری، ج1، ص67.</ref> او در میان [[قریش]] از چنان جایگاهی برخوردار بود<ref>الطبقات الکبری،ج1، ص69.</ref> که تنها نوه‌اش [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] می‌توانست در کنار او بر فرش مخصوص کنار [[کعبه]] بنشیند.<ref>اصول کافی، ج1،ص448، ح26؛ بحار الانوار، ج15، ص144؛ کمال الدین، ج1، ص171و173.</ref> قریش او را به سبب شرافت و خرد، «ابراهیم ثانی» می‌خواندند<ref>تاریخ الیعقوبی،ج2، ص11.</ref> و پس از مرگ نیز او را تکریم کردند.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج2، ص13.</ref>

گفته شده عظمت او چندان بود که بر هیچ امیر و حاکمی وارد نمی‌شد مگر اینکه او را اکرام و احترام می‌کرد.<ref>الطبقات الکبری،ج1، ص69.</ref> حتی [[ابرهه]] که برای ویران کردن [[کعبه]] آمده بود تحت تاثیر او قرار گرفت.<ref>اصول کافی،ج1، ص447؛ بحار الانوار، ج15، ص140و158.</ref> گفته‌اند ابرهه انتظار داشت عبدالمطلب از او بخواهد که به کعبه حمله نکند اما عبدالمطلب گفت: این خانه  صاحبی دارد که خود از آن دفاع خواهد کرد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص50؛ تاریخ الطبری،ج2، ص134.</ref> در برخی کتب روایی آمده که عبدالمطلب در روز قیامت در چهره پیامبران و ویژگی پادشاهان مبعوث خواهد شد.<ref>اصول کافی،ج1، ص446و447.</ref>

== عبدالمطلب و اسلام ==
عبدالمطلب موحد و پیرو آیین [[ابراهیم(ع)]] بود و هرگز بتی نپرستید<ref>مروج الذهب، ج2، ص103و108؛ بحار الانوار، ج15، ص144.</ref>و بشارت [[بعثت پیامبر(ص)]] را به مردم می‌داد.<ref>الاصابه، ج5، ص191.</ref> عبدالمطلب برخی از احکام مانند دیه صد شتر، تحریم شراب و زنا، و [[طواف کعبه|طواف هفت‌باره کعبه]] را پایه‌گذاری کرد که بعدها در [[اسلام]] تایید شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص10و11؛ الخصال، باب الخمسه، ج1، ص472.</ref>[[پرونده:حجون عبدالمطلب.jpg|بندانگشتی|تصویر قدیمی قبرستان حجون]]

== خدمات به حج ==
عبدالمطلب با حفر دوباره [[زمزم|چاه زمزم]]، حاجیان را از آب آن سیراب می‌کرد.<ref>مروج الذهب،ج2، ص103.</ref> و خدمات گسترده‌ای به زائران [[بیت‌الله]] داشت.<ref>الطبقات الکبری، ج1، ص67؛ مروج الذهب، ج2، ص103.</ref> عبدالمطلب نخستین کسی بود که درِ کعبه را طلاکاری<ref>مروج الذهب، ج2، ص103و104.</ref> و برای آن قفل و کلید زرین ساخت.<ref>الطبقات الکبری، ج1، ص69.</ref>
== وفات عبدالمطلب ==
عبدالمطلب به روایتی در سن ۸۲ سالگی در حالی که [[رسول خدا]] هشت ساله بود در [[مکه]] از دنیا رفت و در [[قبرستان حجون|قبرستان حُجون]] نزدیک [[مسجدالحرام]] دفن شد.<ref>الطبقات الکبری،ج1، ص95؛ انساب الاشراف،ج1، ص84.</ref> گفته شده چون وقت احتضار عبدالمطلب فرا رسید، [[ابوطالب]] و زبیر که با عبدالله پدر رسول خدا(ص) از یک مادر بودند همه را جمع کرد و سفارش حضرت محمد(ص) را به آنها کرد و به روایتی کفالت آن حضرت را به ابوطالب واگذار کرد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص85؛ الطبقات الکبری، ج1، ص95.</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[زیارت‌نامه عبدالمطلب]]

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
*'''الاصابة فی تمیز الصحابه'''، احمد بن علی ابن حجر، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
*'''اصول کافی'''، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، اسلامیه، ۱۳۶۲ش.
*'''الامالی'''، محمد بن نعمان شیخ مفید، تحقیق حسین ولی و علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ق.
*'''انساب الاشراف'''، احمد بن یحیی بلاذری، تحقیق سهیل زکّار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
*'''بحارالانوار'''، محمدباقر مجلسی، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
*'''تاریخ الطبری'''، محمد بن جریر طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۹۶۷م.
*'''تاریخ الیعقوبی'''، احمد بن اسحاق یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
*'''الخصال'''، محمد بن علی بن بابویه شیخ صدوق، ترجمه هادی خلیلی، قم، انتشارات تهذیب، ۱۳۹۲ش.
*'''السیرة النبویه'''، عبدالملک ابن هشام، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
*'''الطبقات الکبری'''، محمد ابن سعد، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
*'''کمال الدین و تمام النعمه'''، محمد بن علی بن بابویه شیخ صدوق، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ش.
*'''مروج الذهب و معادن الجوهر'''، علی بن الحسین مسعودی، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
*'''المعارف'''، محمد بن مسلم ابن قتیبه، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامه للکتاب، ۱۹۹۲م.
*'''معانی الاخبار'''، محمد بن علی بن بابویه شیخ صدوق، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*'''المنمق فی اخبار قریش'''، محمد ابن حبیب بغدادی، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۱۵ق.{{پایان}}
[[رده:متولیان کعبه]]
[[رده:بنی‌هاشم]]