در حال ویرایش عرفات (بخش)

=== نشانه‌ها (عَلَم‌ها) ===
در گذشته حدود حرم مکه از سمت عرفه با چندین عَلَم یا نشانه‌هایی مشخص شده بود که یک سمت آن (از سمت مکه) جزو «حرم»، و سمت دیگر آن (از سمت عرفات) «حِلّ» (خارج از حرم) به شمار می‌آمد. در دوره‌های متأخر، در مرز عرفات و حرم، چهار نشانه وجود داشته که دو نشانه غربی، حدود حرم و دو نشانه شرقی، حدود عرفه و محدوده شرعی موقف (محل وقوف) را نشان می‌داد.

«عُرَنه» یا «بطن عُرَنه» را منطبق بر حدّ فاصل میان دو نشانه شرقی و غربی دانسته‌اند. اما درباره اینکه جزو زمین عرفه یا جزو حرم به شمار می‌آمده، اختلاف نظر وجود داشته است؛ چنان‌که [[ابن حبیب مالکی]] (درگذشته 238ق) آن را بخشی از حرم، و برخی نیز آن را جزو عرفه دانسته‌اند؛ اما در [[فقه شافعی]] خارج از عرفه به شمار آمده است. (الغازی، ج2، ص94-93).

همچنین در روایاتی که از پیامبرخدا (ص)، چه در منابع اهل سنت به واسطه [[صحابه]]<ref>المعجم الصغیر، طبرانی، سلیمان بن احمد، ج1، ص59.</ref> و چه در منابع روایی شیعه به واسطه امام صادق (ع) روایت شده<ref>الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص463.</ref> از وقوف در بطن عرنه نهی شده است. ازاین‌رو، شماری از فقهای شیعه آن را خارج از موقف (و در واقع خارج از محدوده عرفه) دانسته‌اند که وقوف در آنجا، مُجزی از وقوف در عرفه نیست.<ref>الخلاف، طوسی، محمد بن الحسن، 1415ق، ج2، ص336؛ المؤتلف من المختلف بین ائمه السلف، طبرسی، فضل بن حسن، 1410ق، ج1، ص386.</ref>

برخی نویسندگان کهن، همچون [[ابن جبیر]]، تنها از وجود دو علم در حدّ عرفات سخن گفته‌اند که در فاصله دو میل از جبل‌الرحمه قرار داشت<ref>رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص151.</ref> عَلَم‌های حدّ عرفات در شمال [[مسجد نمره]]، در فاصله نسبتاً کمی از آن قرار داشته‌اند و ابراهیم رفعت پاشا، ارتفاع آنها را 5 و عرض آنها را 3 متر تعیین کرده است.<ref>مرآه الحرمین، رفعت پاشا، ابراهیم، 1344ق، ج1، ص336.</ref>

[[تقی‌الدین فاسی]] اشاره کرده است که در این محل، در اصل سه علم وجود داشته که در زمان وی، یکی از آنها فرو افتاده بود. کنار هریک از این علم‌ها، سنگ‌نوشته‌ای وجود داشت که بر اساس متن کتیبه آنها، این سه علم به دستور [[مظفرالدین کوکبوری]]، حاکم اربل، در سال 605ق. ساخته شده بود. در کتیبه دو عَلَم دیگر نیز آمده بود که این دو عَلَم، در سال 634ق. به دستور [[المستنصر بالله عباسی]] (خلافت: 640 ـ 623) ساخته شده بود<ref>شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، فاسی، محمد بن احمد، ج1، صص566-562.</ref>