در حال ویرایش قربانی

{{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۴]]|سال=[[۱۳۹۹]]|کاربر=Kamran  }}
{{حج و عمره عمودی}}

قربانی حیوان تقدیمی به پیشگاه خداوند در حج یا عمره 

حیوانی است با شرایط خاص که ازدوران سنت [[ابراهیم(ع)|ابراهیم]] حج و پس از جایگزین شدن قوچ به جای اسماعیل ذبیح، به عنوان اثبات بندگی و پرهیزگاری حاجی در حج و عمره برای رضای خدا قربانی می شد. به آیین خاص عبادی که براساس کتب آسمانی از دوران هابیل وجود داشت و تا به امروز در ادیان ابراهیمی و نیز در ادیان دیگر وجود دارد هم گفته می شود.

==مفهوم‌شناسی و جایگاه ==
«قربان» مصدر قرب و به معناي نزديک شدن است، قرباني نيز که از همين ريشه است، موجب قرب انسان به خدا مي‌باشد.<ref>مقاييس اللغه، ج۵، ص۸۰.</ref> قرباني در حج تمتع را «هدي» مي‌گويند. قرباني که در روز عيد «اضحي» صورت مي‌گيرد «اضحيه» نامند. به قرباني ذبيحه نيز گفته مي‌شود.

قرباني از زمان آدم ابوالبشر(ع) آغاز<ref>مائده، آیه ۲۷.</ref> و در زمان حضرت ابراهيم(ع) به اوج رسيد. قرباني در همه اديان وجود داشته<ref>حج، آیه ۳۴.</ref> و در آيين يهود با فروعاتي متعدد پابرجاست. <ref>دایره المعارف کتاب مقدس،ص۶۶۸..</ref> 

پيامبراسلام(ص) اين سنت الهي را از خرافات زدود، چه آنکه در جاهليت پس از ذبح يا نحر، کعبه را به خون قرباني مي‌آلودند و قسمتي از گوشت آن را بر خانه کعبه مي‌آويختند تا خداوند آن را قبول کند. <ref>بحار الانوار، ج۶۷، ص۲۷۵.</ref>

خداوند قرباني را شعاير و نشانه‌هاي الهي<ref>مائده، آیه ۲ ؛ حج آیه ۳۶.</ref> معرفي و همانند کعبه و ماه حرام<ref>مائده آیه ۹۷.</ref>، وسيله قيام<ref>مصباح المنیر، ریشه قوم.</ref> و برپا بودن مردم شمرده است.<ref>تفسیر کبیر، ج۱۲، ص۱۰۰ ؛ تفسیر المیزان، ج۶، ص۱۴۲ ؛ تفسیر نمونه، ج۵، ص۹۰.</ref> آنچه از قرباني به حج گزار مي‌رسد، تقوا و پرهيزکاري و پاکي اعمال است<ref>حج، آیه ۳۷.</ref>، هر چند که به خوردن آن و اطعام به مستمندان قانع و فقير سفارش شده است. <ref>حج، آیه ۳۶.</ref>

قرباني در روز عيد قربان، گوئي به تاسي از ابراهيم خليل(ع) است، آنگاه که تسليم‌وار، اسماعيل يگانه فرزند را به قربانگاه فرستاد و خداوند «ذبح عظيمي را فداي او کرد.»<ref>صافات، آیه ۱۰۷.</ref>

امام صادق۷ در پاسخ به فلسفه قرباني فرمود: «هنگامي که اولين قطره خون قرباني به زمين مي‌ريزد گناهان صاحبش بخشيده مي‌شود و به وسيله قرباني معلوم مي‌شود چه کسي تقواي الهي دارد.» <ref>بحارالانوار، ج۹۶، ص۲۹۶ـ۲۹۸.</ref>

حضرت علي ۷ مي‌فرمايند: «اگر مردم مي‌دانستند چه فوايدي در قرباني است، هر آينه قرباني مي‌کردند و لو با قرض گرفتن باشد.» <ref>همان.</ref>

== قربانی در اقسام حج ==
===در حج تمتع===
قرباني، از واجبات غير رکني حج تمتع است<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۷۲ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۱۴-۱۱۸ ؛ سنن ابن داود، ج۲، ص۱۴۹.</ref> که در روز دهم ذي‌حجه، بعد از رمي جمره عقبه در راه خدا به عنوان يکي از اعمال حج انجام مي‌پذيرد. اصل وجوب قرباني براي متمتع در روز عيد قربان به استناد قرآن<ref>بقره، ۱۹۶.</ref> و روايات،<ref>وسائل الشیعه، ج۸، ابواب اقسام الحج، باب ۲، حدیث ۴؛ ج۱۰، باب ۱۴از ابواب رمی جمره العقبه، حدیث ۱و۷ ، باب ۱۵، حدیث ۱و۳، باب ۱۷ .</ref> مسلم بين فقيهان اماميه<ref>منتهى المطلب ، ج۱۱،ص۱۱۴؛ ریاض المسائل،ج۶، ص۳۹۵ ؛ الحدائق الناضره،ج۱۷،ص۲۵.</ref> و اهل سنت<ref>المجموع، ج۷، ص۱۹۱ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶.</ref> است.

به اجماع فقيهان اماميه<ref>ریاض المسائل،ج۶، ص۳۷۹ ؛ مستندالشیعه،ج۱۲، ص۲۹۶؛ جواهرالکلام،ج۱۹،ص۱۱۵.</ref> به پشتوانه قرآن<ref>بقره، آیه ۱۹۶.</ref> و احاديث<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰ ، باب ۱ از ابواب ذبح، حدیث ۱و ۱۱ و باب ۲ از ابواب ذبح، حدیث ۴.</ref>، در حج تمتّع- چه متمتع اهل مکه باشد و چه نباشد-، قرباني واجب است؛ چه آنکه ادله ذبح در حج تمتع، اطلاق دارد و مقيد به غير مکي نيست. فقيهان چهارگانه اهل سنت، قرباني را در حج تمتع فقط براي متمتع غير مکي واجب مي‌دانند.<ref>حاشیه ابن عابدین، ج۲، ص۵۹۲ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶ ؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>

=== در حج قران ===
شرط حج قران، همراه داشتن قربانى هنگام مُحرم شدن است<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۵۰.</ref>، و به اتفاق همه فقيهان مذاهب<ref>فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ۲۳۹.</ref>، قرباني کردن در حج قران واجب است؛ هرگاه فرد در حج قران، قرباني را هنگام احرام اشعار )شكافتن يك طرف كوهان شتر و خون‌آلود كردن آن) يا تقليد (آويختن نعل و چيزهاي ديگر بر گردن قرباني به قصد نشانه‌‌گذاري آن براي قرباني شدن (کند، قرباني در منا واجب مى‌گردد و تبديل آن جايز نيست.<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۶ ؛ جواهرالکلام،ج۱۸،ص ۵۰و ۹۶ ؛ ج۱۹، ص۱۹۲-۱۹۶؛ مهذّب الاحكام، ج۱۴، ص۲۴۶.</ref> انجام قرباني ديگري، همانند قرباني حج تمتع بر قارن واجب نبوده و فقط استحباب دارد.<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۹۶.</ref>

=== در حج افراد ===
به اتفاق همه فقيهان مذاهب اسلامي<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۹۶ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ۲۳۹؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>، قرباني در حج افراد لازم نيست و فقط قرباني کردن در حج افراد استحباب دارد. مستند اين حکم به جز اجماع، صراحت آيه ۱۹۶ بقره/۲ مي‌باشد. روايات متعدد نيز پشتوانه اين فتواي فقيهان اماميه است. <ref>وسائل الشیعه، ج۸، باب۱،۲ و ۲۱ ابواب اقسام الحج و باب ۱، ابواب ذبح.</ref>

==احکام قربانی در حج==
حکم تکليفي

الف. قرباني مستحب: اضحيه در عيد قربان؛ چه در منا و چه مکان‌هاي ديگر استحباب دارد. به طور کلي، قرباني کردن به اتفاق فقيهان همه مذاهب اسلامي<ref>الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۱۹۹ ؛ المغني،ج۳، ص۸۲؛ ا المجموع شرح المهذب،ج۸، ص۳۵۶، ۴۱۴.</ref>، مستحب و در روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۲۵؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۷.</ref> بسيار بر آن سفارش شده است. 

در روايات فريقين<ref>کافی، ج۴، ص۲۴۷، ح۴؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۷۲۷، ح۱۲۱۸.</ref> آمده است که پيامبر خدا۹ در حجه الوداع، يکصد شتر قرباني کردند، بنابر نقل روايات<ref>تهذیب الاحکام، ج۵، ص۲۲۷، ح۷۷۰ ؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۱۰۱، ح۴ .</ref> از اين تعداد، ۳۴ شتر براي حضرت علي۷ و ۶۶ شتر براي خود ايشان بود.

ب. قرباني واجب: قربانى در حج تمتع، قربانى جهت احصار و قرباني در کفارات واجب است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۸، ص۲۹۷ ؛ منتهى المطلب، ج۱۱، ص۲۶۳ – ۲۶۵ ؛ الدروس الشرعیه، ج۱، ص۴۴۳.</ref> 

وجوب قرباني در حج تمتع، بين قرباني و ده روز روزه، ترتيبى است. بدين سان که ابتدا قرباني واجب است و در صورت عدم امکان، ده روز روزه واجب مي‏شود. وجوب قربانى جهت تراشيدن سر و نيز صيد، تخييري است و حاجي مخير بين قربانى، صدقه و روزه است. اما، وجوب قربانى جهت احصار، تعيينى است، يعني تنها قرباني، واجب است.

فقيهان امامي،<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۲۳-۴۲۴؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۱۳؛ مستند الشيعه، ج۱۳، ص۱۴۲ .</ref> شافعي،<ref>الام، ج۲، ص۱۸۰؛ المجموع، ج۸، ص۳۰۲-۳۰۳ .</ref> حنبلي<ref>المغني، ج۳، ص۳۷۱؛ كشاف القناع، ج۲، ص۶۰۷-۶۰۸.</ref> و حنفي<ref>المبسوط، سرخسي، ج۴، ص۱۰۶.</ref> به استناد آيه ۱۹۶ بقره/۲ براي تحلّلِ محصر، قرباني‌ كردن را لازم مي‌دانند. مالكيان<ref>الموطأ، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱؛ مواهب الجليل، ج۴، ص۲۹۴؛ حاشيه الدسوقي، ج۲، ص۹۳-۹۴ .</ref> براي تحلّل محصَر قرباني را لازم نشمرده‌اند.

== شرایط قربانی ==
الف. شرايط عمومي: به اتفاق فقيهان اماميه<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۳۰۷ ؛ جواهرالکلام،ج۱۹، ص۱۳۶-۱۳۸ ؛ الحدائق الناضره ج۱۷، ص۸۸-۹۱. </ref> و اهل سنت<ref>المغني ۱۱ / ۹۹، ۱۰۰ ؛ حاشيه الدسوقي على الشرح الكبير،ج۲، ص۱۱۹ ؛ المجموع،ج۸، ص۳۹۴. </ref> بايد حيواني که به عنوان قرباني ذبح مي‌شود شرايطي داشته باشد. فقيهان فريقين،<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۳۹؛ سنن الترمذي،ج۴، ص۸۷ .</ref> در بسياري از صفات و ويژگي‌هاي قرباني، اتفاق نظر دارند، از جمله آنکه: خيلي پير، ناقص العضو و لاغر نباشد، همچنين بايد سالم بوده و سن آن کامل باشد. 

رسول خدا۹ فرمود: حيواني که قرباني مي‌شود نبايد لنگ، لاغر، کچل، گوش‌بريده، دم‌بريده و شاخ شکسته باشد. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۱۲۰.</ref> آنچه به عنوان قاعده کلي از پاسخ امام موسي بن جعفر۷ در صحيح علي بن جعفر فهميده مي‌شود، آن است که قرباني نبايد ناقص باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب۲۱ از ابواب ذبح، ح ۱.</ref> به‌نظر فقيهان اماميه<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۳۱۰- ۳۱۶.</ref>، به استناد صحيح عبدالرحمن بن الحجاج<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۱۲ از ابواب ذبح، ح ۳ و ۴.</ref> قرباني حيواني که در اصل خلقت بي بيضه است، يا بيضه‌هايش را بيرون کشيده و يا کوبيده باشند، کفايت نمي‌کند. <ref>مناسک حج(مراجع)، مساله ۱۰۲۳.</ref> فقهاي اهل سنّت قرباني کردن حيوان خصي را در حج تمتع تجويز کرده‌اند. <ref>الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج۱۹، ص۱۲۵_۱۲۶ .</ref> 

قرباني حيوان صمعاء –در اصل خلقت فاقد گوش و يا داراي گوش کوچک و غير طبيعي- به جهت اختلاف در برداشت روايت بزنطي<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۲۳ از ابواب ذبح، ح ۱.</ref> و صحيح حلبي<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۲۳ از ابواب ذبح، ۲.</ref>، در اينکه مصداق حيوان ناقص است يا تام، اختلاف است. <ref>الدروس الشرعیه، ج۱، ص۴۳۷ ؛ مدارک الاحکام، ج۸، ص۳۳ ؛ ذخیره المعاد، ج۳، ص۶۶۷.</ref>

ب.شرايط اختصاصي: به استناد روايت صحيح عيص بن القاسم<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۱ از ابواب ذبح، ح۱.</ref> اگر قرباني شتر، گاو يا بز است، بايد «ثني» باشد. همان‌گونه که لغويون<ref>الصحاح، ج۶، ص۱۴۱؛ اللسان، ج۲، ماده ثنی؛ النهایه، ج۱، ص۲۲۶.</ref> گفته‌اند و بنابر قول مشهور فقيهان شيعه<ref>المبسوط ج۱، ص۳۸۷؛ مدارک الاحکام ج۵، ص۹۴ ؛ جواهر الکلام ج۱۵، ص۱۳۲ ؛ ج۱۹، ص۱۳۶. </ref> ثني در شتر، زماني است که از نظر سن، سال پنجم را تمام و داخل سال ششم شده باشد؛ گاو و گوسفند(بز) نيز کمتر از دو ساله نباشند و گوسفند(ميش) نيز به احتياط واجب کمتر از يک سال نباشد.

زمان و مکان قرباني:

زمان قرباني: برخي از روايات قرباني حج تمتع را تا سه روز،<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۶ ، ابواب ذبح، ح ۴، ۵، ۶، ۷.</ref> برخي چهار روز،<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۶ ، ابواب ذبح، ح۱، ۲ ، ۳.</ref> برخي تا آخر ذي‌حجه<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۹ ، ابواب ذبح، ح۵؛ باب ۴۴، ح۱ و ۲؛ باب ۴۵، ح۲.</ref> و برخي قرباني را فقط در روز عيد مي‌دانند. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۹، ابواب ذبح، ح۱ و ۲.</ref> مطابق ديدگاه مشهور فقيهان اماميه<ref>مدارک الاحکام، ج۸، ص۲۷ ؛ مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۹؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref> جمع بين روايات بدين گونه است که قرباني در روز عيد، واجب تکليفي است و اگر بي دليل تاخير انداخت گناه کرده و تا آخر ذي‌حجه صحيح است. پس اگر کسي عمدا يا به‌واسطه عذري روز عيد قرباني نکرد واجب است آن را در ايام تشريق، يعني يازده و دوازده و سيزده ذي‌حجه ذبح کند و در صورت عدم امکان در بقيه ماه ذي‌حجه قرباني نمايد.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۷۶ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۹ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref> 

برخي اساسا قرباني در روز عيد را افضل دانسته و آن را در تمام ايام ذي‌حجه جايز دانسته‏اند. <ref>جواهر الکلام ج۱۹، ص۱۳۳-۱۳۴ ؛ جامع المدارک ج۲، ص۴۵۴-۴۵۵ ؛ براهین الحج ج۳، ص۲۹۴-۲۹۶.</ref>

به باور فقيهان حنفي، مالکي و حنبلي قرباني بايد در ايام نحر- روزهاي دهم و يازدهم و دوازدهم ذي‌حجه – صورت پذيرد ولي فقيهان شافعي زمان خاصي را تعيين نکرده‌اند، هرچند افضل را روز عيد قربان دانسته‌اند.<ref>الموسوعه الفقهيه الكويتيه، ج۴۲، ص۲۴۹.</ref> حنابله و حنفيان تقديم قرباني حج واجب قبل از عيد را جايز نمي‌دانند و در صورت ذبح قبل از عيد، حکم به تجديد آن در عيد کرده‌اند. <ref>بدایه المجتهد،ج۱، ص۳۷۸ ؛ المجموع فی شرح المهذب، ج۸، ص۳۸۱؛ المغنی ، ج۳، ص۴۶۴.</ref>

به اعتقاد فقيهان اماميه و شافعيان، زمان قرباني «مستحب» براي کسي که در منا است، روز عيد و سه روز پس از آن و به باور فقيهان حنفيان، مالکيان و حنابله، ايام قرباني مستحبي در منا روز عيد و دو روز پس از آن است. به اتفاق همه فقيهان اسلامي، وقت قرباني استحبابي براي کسي که در منا نيست، روز عيد و دو روز پس از آن است. <ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۵۸۷ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ص۲۳۸.</ref>

مکان قرباني : مطابق ديدگاه فقيهان اماميه<ref>تذکره الفقهاء ، ج۸، ص۲۵۲ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۲۰ .</ref> به پشتوانه احاديث فراوان<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۲۸ از ابواب ذبح، ح۲ ؛ باب ۴ از ابواب ذبح، ح۱ و ۵و۶ و ۷.</ref> و صحيح، قرباني بايد در سرزمين منا انجام پذيرد، البته در حالت ضرورت قرباني خارج از منا اشکال ندارد. فقيهان حنفي، شافعي و حنبلي بر اين باورند که در تمامي منطقه حرم مي‌توان قرباني انجام داد ولي فقيهان مالکي معتقدند قرباني را با شرايطي در منا و در غير اين صورت بايد در مکه ذبح کرد.<ref>بَدَائِع الصَّنَائِع،ج۲، ص۱۷۹؛ مغني الْمُحْتَاج،ج۱، ص۵۳۱ ؛ مواهب الْجَلِيل، ج۳، ص۱۸۶.</ref>

عمره گزاري که قرباني همراه خود آورده يا قرباني- به جهت کفاره صيد و غير آن- بر عهده‌اش آمده، واجب است قرباني را در مکه ذبح يا نحر کند. <ref>کشف اللثام، ج۶، ص۲۰۶ ؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۳۲۸ ؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۹۶-۱۹۷.</ref>

==مصرف قربانی==
مشهور فقيهان اماميه<ref>النهایه، ص۲۶۱ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۲۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۵۷ .</ref> به استناد آيه ۲۸ حج/۲۲ معتقدند، استحباب دارد حاجي ذبيحه را سه قسمت؛ بخشي را هديه و بخش ديگر را صدقه و قدري را هم بخورد. امام صادق۷ فرمود: «امام زين العابدين۷ و امام باقر۷ يک ثلث قرباني را به همسايگان و ثلث ديگر را به فقيران و ثلث آخر را به مصرف اهل بيت خودشان مي‌رسانيدند.» <ref>علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۸.</ref>
	
فقيهان مالکي، حنبلي و حنفي معتقدند<ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، الشرح الْكَبِير، ج۲، ص۸۹ .</ref> حاجي مي‌تواند گوشت قرباني حج تمتع و قران را بخورد ولي فقيهان شافعي برعدم جواز خوردن گوشت هدي واجب اعتقاد دارند. <ref>مُغْنِي الْمُحْتَاج، ج۱، ص۵۳۱.</ref> همگي بر خوردن گوشت قرباني مستحب اتفاق دارند، مگر آنکه فقيهان مالکي گفته‌اند در صورتي اکل گوشت قرباني جايز است که هدي معين نبوده باشد. <ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، المغني،ج۳، ص۵۴۱، الشرح الْكَبِير، ج۲، ص۸۹ .</ref> 

فقيهان شافعي و حنبلي معتقدند تقسيم گوشت هر قرباني‌اي که ذبحش در حرم واجب باشد، بين مساکين حرم واجب است ولي فقيهان حنفي حکم به جواز تقسيم گوشت قرباني در حرم و غير حرم کرده‌اند. <ref>سنن الترمذی، ج۳، ص۲۰۶؛ مختصر تفسیمر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۵ ؛ بدایه المجتهد، ج۱، ص۳۰۳.</ref>

==فلسفه قربانی==
قربانی کردن، رمز گذشت از همه چیز در راه معبود است، قربانی کردن مظهری است برای تهی نمودن قلب از غیر یاد خداوند و هنگامی می‌توان از این مناسک بهره تربیتی کافی گرفت که تمام صحنه ذبح اسماعیل علیه السلام و روحیات این پدر و پسر به هنگام قربانی در نظر مجسم شود و آن روحیات در وجود انسان پرتو افکن شود.

==اِشعار و تقلید==
{{اصلی|اشعار و تقلید}}

==قربانگاه مُعَیصم==
{{اصلی|قربانگاه معیصم}}‍

== مستحبات قربانی ==
* به استناد روايت صحيح زراره از امام باقر۷ افضل در قرباني شتر و پس از آن گاو و در پايان گوسفند است. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۰ از ابواب ذبح، ح۵.</ref> 
* فقيهان اماميه<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۱؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ۱۳۶. </ref> به استناد روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۹ از ابواب ذبح.</ref> برآنند ذکوريت در هدي شرط نيست، وليکن اگر شتر يا گاو بود، ماده آن بهتر است ولي در گوسفند و بز، نر بودن بهتر است. فقيهان اهل سنت<ref>المبسوط(سرخسی)، ج۱، ص۳۸۷؛ مختصر تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۴.</ref>، ذبيحه نر و ماده را يکسان مي‌دانند. 
* به استناد روايات مستحب است قرباني بسيار فربه باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۳ از ابواب ذبح.</ref>	 
* به استناد روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۶ از ابواب ذبح.</ref> مستحب<ref>جواهرالکلام،ج ۱۹، ص۱۱۸ ؛ نهايه المحتاج، ج۸، ص۱۲۵.</ref> است حاجي خودش قرباني را ذبح يا نحر کند، و اگر نتواند دست خود را بالاي دست کسي که ذبح مي‌کند، بگذارد.	 
* بهترين اوقات قرباني کردن، پس از طلوع آفتاب روز عيد، به گونه‌اي است که بتوان نماز عيد و دو خطبه آن را ادا کرد. <ref>مسالک الافهام،ج۲، ص۳۱۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۱۹؛ سنن الترمذی، ج۳، ص۲۴۱.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:مناسک منا]]