در حال ویرایش قربانی (فتاوای مراجع)

 

  | واجب است بر کسي که [[حج تمتع]] به جا مي‌آورد، ذبح يک [[هدي]]؛ يعني يک شتر يا يک گاو يا يک گوسفند و شتر افضل است و پس از آن گاو بهتر است.{{توضیح مساله|۱۰۲۰|

*‌ آيت‌الله خامنه‌اي: کسي که حج تمتع به جا مي‌آورد، بايد يکي از چهارپايان سه‌گانه، يعني شتر يا گاو يا گوسفند يا بز را قرباني کند، تفاوتي ندارد که قرباني نر باشد يا ماده و بهتر آن است که شتر باشد، اما غير از چهارپايان مذکور، قرباني کردن ساير حيوانات کفايت نمي‌کند.

* آیت‌الله سبحاني: ذبح شتر از فضيلت بيشتري برخوردار است و پس از آن گاو و در آخر گوسفند و در ميان اقسام گوسفند، قوچ و بره نر افضل است و در مرتبه بعد بز نر و در صورتي که اينها يافت نشود ميش ثواب بيشتري دارد تا بز ماده.

  | ساير حيوانات، غير از سه حيوان مذکور، کافي نيست.

  | گاوميش در ذبح واجب، کافي است{{توضیح مساله|۱۰۲۵|

* آية الله خويي، آية الله گلپايگاني: متعرض اين فرع نشده‌اند.}} لکن گفته‌اند کراهت دارد.

*‌ آية الله مکارم: بنا بر احتياط واجب}}برای چند نفر به شرکت، يک هدي در حال اختيار، بلکه در حال ضرورت نيز محل اشکال است و احتياط واجب جمع بين شرکت در ذبح و روزه است که ذکر مي‌شود.{{توضیح مساله|۱۰۲۱|

* آية الله زنجاني: بلکه در حال ضرورت نيز کفايت نمي‌کند و بايد به جاي آن روزه بگيرند.   

* آية الله سبحاني: هر فردي بايد مستقلاً گوسفندي را قرباني کند و قرباني يک گوسفند براي دو نفر صحيح نيست بنابراين هرگاه دو نفر فقط توانايي خريد يک گوسفند داشته باشند بايد به جاي قرباني روزه بگيرند مگر اينکه يکي از دو نفر پول خود را به ديگري ببخشد يا قرض دهد تا او قرباني کند و خود روزه بگيرد اين کار جايز است.

* آية الله صافي: در صورت ضرورت مثل اينکه جز يک قرباني پيدا نشود و به واسطه بهاي زيادي که مالک آن معين کرده هر يک نتوانند آن را بخرند يا اگر بيشتر از يک قرباني پيدا شود به واسطه گراني قيمت نتوانند خريداري نمايند به طور شرکت خريداري نمايند و قرباني کنند و احتياطاً بدل آن روزه بگيرند ولي اگر يک قرباني بيشتر پيدا نشود و هر يک بتوانند آن را خريداري نمايند هر کدام توانستند بايد قرباني نمايند بنابراين اگر يک نفر قرباني داشته باشد نمي‌تواند ديگران را با خود شريک کند.

* آية الله فاضل: اگرچه بعيد نيست در حال ضرورت يک هدي براي چند نفر به شراکت کفايت کند و در اين صورت احتياط مستحب جمع بين شراکت در هدي و روزه است.}}

  | در هدي چند چيز معتبر است و بايد مراعات شود:

*‌ آية الله خامنه‌اي: بنا بر احتياط واجب.}} و اگر گاو است بنا بر احتياط واجب، کمتر از دو سال نباشد و داخل در سه سال شده باشد و همچنين در «بز» کمتر از سن گاو نباشد{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله زنجاني: گاو و بز يک ساله، کافي است و بنا بر احتياط مستحب، دو ساله باشند.

* آية الله سبحاني: شتر بايد داخل در شش سال و گاو و بز داخل در سه سال و گوسفند (بره و ميش) وارد در دو سال شده باشد.

* آية الله فاضل: اگر گاو داخل در سال دوم شده باشد کفايت مي‌کند ولي بهتر است کمتر از دو سال نباشد و همچنين است اگر قرباني بز باشد و اگر ميش باشد کمتر از يک سال هم کفايت مي‌کند ولي احتياط مستحب است که کمتر از يک سال نباشد.}}و در ميش به احتياط واجب کمتر از يک سال نباشد و داخل در سال دوم شده باشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: گوسفند بايستي هفت ماهش تمام و وارد ماه هشتم باشد و کمتر از آن کافي نيست و احتياط اين است که يک سالش تمام و در سال دوم داخل شده باشد.

* آية الله زنجاني: ميش شش ماهه، کافي است و بنا بر احتياط مستحب يک ساله باشد.}}  

دوم ـ بايد صحيح باشد، پس حيوان مريض کافي نيست{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: احوط اولي اين است که مريض نباشد.   

* آية الله زنجاني، آية الله صافی: حيواني که مبتلا به مرضي است که گوشتش را فاسد کرده کافي نيست و مجرد کچلي حيوان، مانعي ندارد.

* آية الله سبحاني: حيوان مريض که گوشت آن فاسد و خوردن آن موجب بيماري مي‌شود مجزي نيست.

* آية الله فاضل: بنا بر احتياط واجب بايد صحيح باشد.

* آية الله گلپايگاني، متعرض اين حکم نشده‌اند.}}حتي مثل کچلي بنا بر احتياط.

سوم ـ بايد خيلي پير نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: احوط اولي آن است که خيلي پير نباشد يعني مغز استخوانش آب نشده باشد.

* آية الله سبحاني: بالا بودن سن قرباني مانع نيست آنچه مانع است اين است که به خاطر شکستگي مغز استخوانش آب شده باشد.

* آية الله زنجاني: به طوري که استخوانش پوک باشد.

* آية الله فاضل، آية الله مکارم: بنا بر احتياط واجب.}}

چهارم{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله بهجت: بايد تام الاجزاء باشد پس کور و يک چشمي و لنگ و گوش بريده حتي اگر قليلي از گوش بريده باشند و آنکه از شاخ اندروني آن چيزي ناقص است مجزي نيست.

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: بايد تام الاعضاء باشد پس کافي نيست کور (هرچند يک چشم باشد) و لنگ و گوش بريده و آنکه شاخ داخلش شکسته است و مانند آن.

* آية الله خامنه‌اي: چهارم آنکه اعضا و اندام‌هاي آن، کامل باشد، بنابراين قرباني کردن حيوان ناقص، مانند حيواني که اخته شده يا بيضه‌اش کشيده شده باشد، کافي نيست، اما اگر بيضه‌هايش کوفته شده و اخته نشده باشد، قرباني کردن آن کفايت مي‌کند، و نيز قرباني کردن حيوان دم‌بريده و کور و شَل و گوش بريده و حيواني که قسمت داخلي شاخ آن شکسته باشد، يا از ابتدا با يکي از اين عيوب به دنيا آمده باشد، کافي نيست. بنابراين قرباني کردن حيواني که فاقد يکي از اندام‌هايي باشد که در ديگر هم‌نوعان آن وجود دارد، به گونه‌اي که فقدان آن عضو يک نقص به‌ شمار آيد، کافي نيست. اما اگر بخش بيروني شاخ آن (که مانند غلاف و پوشش بخش داخلي است) شکسته باشد، يا گوش آن شکافته يا سوراخ شده باشد، مانعي ندارد.

*‌آية الله زنجاني: بايد تام الاجزاء و سالم باشد پس ناقص و معيوب، کافي نيست.

* آية الله سبحاني: نبايد قرباني لنگي‌اش آشکار، کور، لوچ، دم بريده، اخته شده، گوش بريده، و يا دست و پا شکسته باشد همچنين نبايد ريشه شاخ آن شکسته باشد و سر شاخ شکسته باشد اشکال ندارد.}}-بايد تام الأجزاء باشد و ناقص کافي نيست. پس اگر واضح باشد کوري يا لنگي آن بنا بر اقوي کافي نيست و اگر واضح نباشد به احتياط واجب کافي نيست{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله زنجاني: رعايت اين احتياط مستحب است.

* آية الله مکارم: لنگي مختصر عيب ندارد.}} و احتياط واجب آن است که چشمش سفيد نشده باشد و بايد گوش بريده{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله زنجاني: اگر قسمتي از گوش حيوان بريده باشد، اشکال ندارد.}} و دم بريده و شاخ داخل آن شکسته يا بريده نباشد.

پنجم ـ بايد لاغر نباشد و اگر در گُرده او پيه باشد کافي است، و احتياط آن است که آن را در عرف لاغر نگويند.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله بهجت: بايد لاغر نباشد و مشهور کفايت بودن پيه در گرده اوست و احوط آنست که علاوه بر اين او را در عرف لاغر نگويند.  

* آية الله خويي: بايد عرفاً لاغر نباشد و پيه داشتن در گرده ملاک نيست.

* آية الله زنجاني، آية الله مکارم: بر کليه آن مقداري چربي باشد کافي است.  

* آية الله سبحاني: نبايد در عرف لاغر شمرده شود.

*آية الله سيستاني: معتبر است که قرباني عرفاً لاغر نباشد.}}

ششم ـ بايد «خصي» نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله تبريزى، آية الله فاضل: بنا بر احوط قرباني نبايد اَخته باشد.

* آية الله سبحاني: با وجود حيوان سالم نبايد قرباني از حيواناتي باشد که با شکافتن پوست، بيضه‌هايش را بيرون مي‌آورند.}} يعني بايد خصيتين آن را بيرون نياورده باشند.

هفتم ـ بايد بيضه آن را نکوبيده باشند به احتياط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله بهجت، آية الله فاضل: اين احتياط مستحب است.

*آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: احوط و اولي آن است که بيضه آن را نکوبيده باشند.

*آية الله خامنه‌اي: به ذيل شرط چهارم مراجعه شود.

*آية الله زنجاني: بنا بر احتياط مستحب، بيضه آن را نتابيده و نکوبيده و نماليده باشند.

* آية الله سبحاني: حيواني که رگ‌هاي بيضه‌هايش را کوبيده باشند و بيضه‌هايش برجا باشد حتي با وجود حيوان فاقد اين عيب، براي قرباني کافي است ولي در هر حال بهتر است با وجود حيوان سالم اين نوع حيوان را نيز قرباني نکنند.

* آية الله گلپايگاني، آية الله مکارم: جايز است کشتن حيواني که بيضه آن را کوبيده باشند.}}  

هشتم ـ بايد در اصل خلقت بي‌دم نباشد به احتياط واجب و اگر گوش يا شاخ در خلقت اصلي نداشته باشد، بعيد نيست کفايت، اگرچه خلاف احتياط است.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله بهجت: باکي نيست اگر گوش او شکافته يا سوراخ باشد اگرچه احوط ترک اين دو و ترک حيواني که شاخ يا دم از براي او در اصل خلقت نباشد و همچنين آن حيوان که عروق و بيضتين او را ماليده باشند که او را موجوء و مرضوض الخصيتين گويند اگرچه اظهر اجزاء موجوء است.   

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: احوط و اولي اين است که قرباني طوري نباشد که از اصل خلقت شاخ و دُم نداشته باشد.

*آية الله خامنه‌اي: به ذيل شرط چهارم مراجعه شود.

*آية الله زنجاني: ذبح حيواني که در اصل خلقت، گوش ندارد و همچنين حيواني که دم ندارد و عرفاً ناقص به حساب مي‌آيد کافي نيست؛ ولي اگر در اصل خلقت، شاخ نداشته باشد اشکال ندارد.

*آية الله سبحاني: اگر نداشتن دم در برخي از نژادهاي گوسفند طبيعي باشد قرباني کردن آن صحيح است؛ ولي اگر نژاد آن داراي دم باشد و يکي از آنها بي‌دم به دنيا آمده باشد، آن گوسفند براي قرباني کافي نيست. حيواني که در آفرينش فاقد گوش است يا گوش‌هاي آن را از ته بريده باشند مجزي نيست ولي اگر کمي از گوش را بريده و يا به عنوان علامت‌گذاري سوراخ کرده‌اند اشکالي ندارد با اين حال بهتر است غير آن را انتخاب کنند.

* آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: احتياط واجب آن است که حيواني را که شاخ يا گوش يا دم در اصل خلقت ندارد قرباني نکند.

*آية الله مکارم: اگر در اصل خلقت بي‌دم باشد اشکال ندارد.}}

نهم ـ در اصل خلقت بي‌بيضه نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آية الله مکارم: بنا بر احتياط.}}

  | اگر غير از خصي يافت نشود، بعيد نيست کفايت ذبح خصي، گرچه احتياط در جمع بين آن و سالم است در ماه ذي‌حجه همان سال و اگر نشد سال ديگر،{{توضیح مساله|۱۰۲۴|

* آية الله بهجت: اگر تأخير انداخت و پيدا نشد اشکال ندارد و جمع مي‌کند بين آن و روزه.

* آية الله تبريزى: و کسي که نتواند قرباني را ولو با صبر کردن تا آخر ذي‌حجه به اين شرايط تهيه کند، هرچه ممکن باشد کافي است.

* آية الله خويي: و کسي که نتواند قرباني را به اين شرايط تهيه کند، هرچه ممکنش باشد همان کافي است.

* آية الله سبحاني: اگر غير از خصي و مرضوض گوسفند يافت نشود، ذبح آن کافي است لکن اگر ناچار شد حيوان ناقصي را که نقص آن از جهت خصي بودن آن نيست، قرباني کند کفايت کرده ولي احتياط مستحب است که آن را ذبح کند و يک هدي تامّ هم در بقيه ذي‌حجه و اگر يافت نشد در سال آينده ذبح کند و احتياط بهتر آن است که بين ذبح هدي ناقص و هدي تامّ و روزه جمع کند.

* آية الله سيستاني: اگر تا روز سيزدهم ذي‌حجه به جز اخته پيدا نشود، همان کافي است.

* آية الله صافي: احتياط مستحب آنست که سه روز در حج و هفت روز پس از حج روزه بگيرد و اين حکم در مورد قرباني ناقص است چه خصي باشد و چه غير آن.

* آية الله گلپايگاني: بنا بر احتياط ناقص را ذبح کند و در سال بعد نيز خودش و يا نايبش بايد حيوان ديگري را که واجد شرايط است قرباني کند.

* آية الله مکارم: اين احتياط واجب نيست.}}يا جمع بين ناقص و روزه.

  | اگر حيوان، شاخ خارجش شکسته يا بريده باشد اشکال ندارد و شاخ خارج؛ شاخ سخت سياهي است که به منزله غلاف است از براي شاخ داخل که آن شاخ سفيد است.{{توضیح مساله|۱۰۲۶|

* آية الله سبحاني: حيواني که شاخ برون و درون آن هر دو شکسته باشد، براي قرباني کفايت نمي‌کند اما اگر شاخ بيرون آن شکسته ولي شاخ درون و به اصطلاح ريشه سالم باشد در صورتي که اين شکستگي عرفاً نقص و عيب محسوب نمي‌شود کفايت مي‌کند، بنابراين شکسته شدن سر شاخ گوسفند اشکال ندارد.}}

* آية الله سبحاني: شکاف گوش يا سوراخ کردن آن اگر براي علامت‌گذاري انجام گرفته باشد مانع ندارد ولي بهتر است غير آن را انتخاب کنند.}} و احتياط آن است که چنين نباشد.

  | يک گوسفند، کمتر چيزي است که کافي است براي ذبح، لکن هرچه بيشتر ذبح کند افضل است و در روايت است که رسول خدا(ص) صد شتر همراه آوردند، سي و چهار تاي آنها را براي حضرت اميرالمؤمنين(ع) نحر کردند و شصت و شش تاي آنها را براي خودشان.

  | اگر هدي يافت نشود{{توضیح مساله|۱۰۳۰|

* آية الله بهجت: در ادامه اين فرع مي‌فرمايد: و احوط آن است که در صورت تأخير از ذي‌حجه همان سال، جمع کند بين آن و صوم ده روز.

* آية الله زنجاني: و نتواند تا فراهم شدن قرباني، در مکه بماند... .

* آية الله سيستاني: اگر تا روز سيزدهم يافت نشود بعيد نيست کفايت روزه (که در بخش بعد، مسئله 1051 خواهد آمد) ولي احتياط مستحب اين است که جمع کند بين روزه و ذبح در بقيه ذي‌حجه اگر ممکن باشد هرچند با سپردن به شخص امين.}} قيمت آن را پيش شخص اميني بگذارد که در بقيه ذي‌حجه بگيرد و در منا ذبح کند و اگر در اين سال ممکن نشود، سال بعد اين کار را بکند.

  | اگر هدي ناقص يافت شود (از غير جهت خصي بودن که گذشت) احتياط واجب آن است که آن را ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۱|

* آيات عظام بهجت، صافی، گلپايگانی: به ذيل مسئله 1024 مراجعه شود.

* آية الله تبريزی، آية الله خويي: اگر تا آخر ذي‌حجه هدي تام پيدا مي‌کند بايد صبر کند ولي اگر فعلا متمکن نيست و احتمال مي‌دهد تا آخر ادامه پيدا کند مي‌تواند هدي ناقص ذبح کند ولي اگر اتفاقاً کشف خلاف شد بايد اعاده کند.

* آية الله زنجاني: هدي ناقص کافي نيست، بلکه بايد تا آخر ذي‌حجه صبر کند و هدي تام، قرباني کند و پس از آن حلق و تقصير کرده اعمال بعدي را انجام دهد، البته در صورتي که اين تأخير، حرجي است يا مجبور است به وطن برگردد بدون قرباني، اعمال بعدي را انجام مي‌دهد و در باقيمانده ذي‌حجه و اگر نشد در سال بعد، قرباني مي‌کند و در هر حال، وظيفه او روزه گرفتن نيست.

* آية الله سبحاني: در مورد خصي در مسائل قبل متعرض شده‌ايم لکن اگر ناچار شد حيوان ناقصي را که نقص آن به‌ خاطر خصي بودن نباشد بلکه از جهات ديگر ناقص باشد را قرباني کند کفايت مي‌کند و آن‌چه در متن به عنوان احتياط واجب آمده احتياط مستحب است.

* آية الله سيستاني: احتياط اين است که بين ذبح ناقص و روزه اگر در ايام تشريق يافت نشد جمع نمايد. و اگر در بقيه ذي‌حجه هدي تام يافت شود به احتياط واجب آن را نيز اضافه کنند و همچنين است اگر پول هدي واجد شرايط را ندارد.

* آية الله فاضل: و بعيد نيست اکتفا به همين هدي.

* آية الله مکارم: هرگاه صحيح يافت نشود ناقص کافي است و احتياط مزبور لازم نيست.}} و يک هدي تام هم در بقيه ذي‌حجه و اگر نشد در سال آينده ذبح کند، و احتياط بهتر آن است که جمع کند بين هدي ناقص و هدي تام؛ به طوري که گفته شد و روزه به نحوي که ذکر شد.

  | بايد ذبح را بعد از رمي جمره عقبه بکند به احتياط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۸|

* آيات عظام تبريزي، خويي، زنجاني، سبحاني، صافي، گلپايگاني: واجب است قرباني پس از رمي باشد.

* آية الله فاضل: بنا بر اقوي بعد از رمي قرباني کند.}}

  | احتياط واجب آن است که ذبح هدي را از روز عيد تأخير نيندازد.{{توضیح مساله|۱۰۳۲|

* آية الله بهجت: واجب است ذبح هدي در روز عيد، و اما بعد از عيد پس مجزي است در بقيه ذي‌حجه اگرچه خلاف احتياط است تکليفاً تأخير از آن بدون عذر خصوصاً تأخير از ايام تشريق سه‌گانه.

* آية الله زنجاني: اختياراً مي‌تواند ذبح را تا روز دوازدهم به تأخير بيندازد و در صورت عذر، تأخير آن تا زماني که بتواند بعد از قرباني، حلق و تقصير کرده و اعمال مکه آخر را در ذي‌حجه به جا آورد، مانعي ندارد ولي در هر حال بايد ترتيب بين اعمال روز عيد و همچنين بين حلق يا تقصير و اعمال مکه رعايت شود، هرچند شرطيت ترتيب بين اعمال منا مخصوص عالم عامد است.

* آية الله سيستاني: اين احتياط مستحب است و مي‌تواند در روزهاي تشريق هم قرباني کند.  

* آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: بنا بر احتياط اختياراً جايز نيست ذبح هدي را از روز عيد تأخير بيندازد اگرچه اقوي جواز آن است.

* آية الله مکارم: تا روز سيزدهم جايز است.}}

== دیگر موضوعات ==

  | اگر به واسطه عذري مثل فراموشي يا غير آن، ذبح را در روز عيد نکرد، احتياط واجب آن است که در ايام «تشريق» ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۳|

* آية الله بهجت: حکم آن در مسئله قبل بيان شد.

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: بلکه بدون ترديد لازم است.

* آية الله زنجاني: به ذيل مسئله قبل مراجعه شود.

* آية الله سبحانی: افراد معذور تا غروب روز سيزدهم ذي‌حجه فرصت دارند قرباني کنند و اگر امکان نپذيرفت، تا آخر ماه مي‌توانند وظيفه قرباني را انجام دهند ولي رمي خود را در روز يازدهم و دوازدهم انجام دهند هرچند قرباني به تأخير افتاده باشد.  

* آية الله سيستاني: اقوي آن است که مي‌تواند در روزهاي تشريق قرباني کند.

* آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: اين احتياط واجب نيست اگرچه مطلوب اسـت ولکن اگر در غير ايـام نحر (روز عيد و سه روز بعـد از آن) بـود بنا بر احتيـاط قصد ادا و قضـا نکند، بلکه به قصد ما في الذمه ذبـح کند.

* آية الله مکارم: تا روز سيزدهم در هر حال جايز است ذبح کند.}} و اگر نشد در بقيه ماه ذي‌حجه و در تأخير عمدي نيز همين حکم است.{{توضیح مساله|۱۰۳۳|

* آية الله سيستاني: اگر عمداً ذبح را از ايام تشريق تأخير بيندازد حجش باطل است و اگر معذور باشد بايد روزه بگيرد و احتياط مستحب اين است که ذبح در بقيه ذي‌حجه را نيز انجام دهد.}}

  | اگر حيواني را به گمان آنکه صحيح و سالم است ذبح کرد بعد معلوم شد که مريض يا ناقص بوده، کافي نيست و بايد دوباره ذبح کند.{{توضیح مساله|۱۰۳۴|

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني، مکارم: چنانچه قرباني را به عقيده اينکه سالم است خريداري نمود و قيمتش را پرداخت و بعد معلوم شد که عيبي دارد، ظاهر اين است که مي‌تواند به آن اکتفا نمايد و لازم نيست قرباني ديگري بنمايد.

* آية الله خامنه‌اي: در صورت تمکن مالي.}}

  | اگر حيواني را به گمان چاقي ذبح کرد بعد معلوم شد لاغر است، کافي است.{{توضیح مساله|۱۰۳۵|

* آية الله سيستاني: اگر حيواني را به گمان چاقي خريد سپس معلوم شد لاغر است کافي است چه قبل از ذبح معلوم شود چه بعد از آن، ولي اگر خودش گوسفندي داشت و آن را به گمان چاقي ذبح کرد سپس معلوم شد لاغر است به احتياط واجب کافي نيست.

* آية الله مکارم: هرگاه حيواني را که به ظاهر چاق است، خريداري کند و بعد از ذبح کردن يا پس از خريدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شود لاغر است، کافي است.}}

  | {اگر حيواني را به گمان لاغري خريد و به اميد آنکه چاق درآيد، براي اطاعت خدا رجائاً ذبح کرد و بعد معلوم شد چاق است، کافي است.

  | اگر احتمال نمي‌داد که حيوان چاق است يا احتمال مي‌داد لکن از روي بي‌مبالاتي ذبح کرد نه به اميد موافقت امر خداوند، کافي نيست{{توضیح مساله|۱۰۳۷|

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني، مکارم: اگر اجمالاً قصد اطاعت امر الهي داشته است کافي است.

* آية الله سبحاني: اگر معلوم شد گوسفند لاغر نبوده کفايت مي‌کند ولي اگر لاغر بوده بايد مجدداً  

* قرباني کند.}}

  | اگر لاغري آن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، براي اطاعت خداوند ذبح کرد، بعد معلوم شد چاق است، احتياط واجب در اعاده است.{{توضیح مساله|۱۰۳۸|

* آيات عظام بهجت، تبريزي، خويي، زنجاني، سبحانی، سيستاني، صافی، گلپايگانی: در فرض مزبور کفايت مي‌کند.

* آية الله فاضل: بهتر است اعاده کند.

* آية الله نوري: ظاهراً کافي است.}}

  | اگر ناقص بودن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، براي اطاعت خداوند ذبح کرد و بعد معلوم شد صحيح است ظاهراً کافي باشد.

}}{{سخ}}

  | احتياط آن است که ذبيحه را سه قسمت کنند، يک قسمت را هديه بدهند و يک قسمت را صدقه بدهند و قدري هم از ذبيحه بخورند و صدقه را به مؤمنين بدهند ولکن هيچ‌يک از اين احتياط‌ها واجب نيست{{توضیح مساله|۱۰۴۰|

* آية الله بهجت: احوط آنست که قدري از ذبيحه بخورند و قدري هديه دهند و قدري صدقه دهند و لازم نيست بنا بر اظهر که مقدار هر يک از هديه و صدقه ثلث ذبيحه باشد و نيز در خصوص سهم صدقه احوط آن است که بر مؤمنين بوده باشد و اگر به اختيار خود به غير مؤمن بدهد احوط ضمان اوست يعني قيمت قدري از آن را به عنوان صدقه به فقير مي‌دهد و همين احتياط در سهم هديه به مثل اتلاف و بيع جاريست و عمل به احتياط به مثل توسيط فقير يا استيکال او ممکن است، و در صورت عدم امکان، اين تکليف ساقط است. 

*  آية الله تبريزى، آية الله خويي: اين احتياط واجب است ولي نسبت به صدقه انسان مي‌تواند از فقير مؤمن و نسبت به هديه از مؤمن ديگري ولو از شهر خودش وکالت در قبول و اعراض بگيرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول و قبض کرده و بعد اعراض نمايد و در صورتي که در منا متمکن از تقسيم نيست اخذ وکالت مزبور لازم است و اگر اين عمل را با فرض تمکن انجام ندهد بنا بر احتياط واجب ضامن است.

* آية الله زنجاني: ولي واجب است حداقل ثلث قرباني را به فقيري که در حرم حضور دارد ـ هرچند زائر باشد ـ صدقه بدهد و براي اين کار کافي است از فقير وکالت بگيرد و از طرف فقير، سهم او را تحويل بگيرد.

* آية الله سبحاني: به احتياط واجب قسمت فقرا به آنها داده شود و چون عمل به اين قسمت در شرايط فعلي امکان‌پذير نيست مي‌تواند از فقيري در شهر خود يا نقطه ديگر وکالت بگيرد که در غياب او به وي تمليک کند و سپس آن را رها کند و اگر اين کار را هم نتواند انجام دهد اذن فقير ساقط است.

* آية الله سيستاني: در دو قسم اول با متن موافق هستند و اما در قسم سوم مي‌فرمايند: بنا بر احتياط واجب آن را به فقراي مسلمانان صدقه دهد. و اگر صدقه دادن ممکن نباشد يا موجب مشقت و زحمت زيادي شود وجوب آن ساقط مي‌شود و رساندن آن به خود فقير لازم نيست بلکه کفايت مي‌کند به وکيل او داده شود اگرچه وکيل خود قرباني‌کننده باشد آن‌گاه وکيل بر حسب اجازه موکل در آن تصرف مي‌کند به هديه دادن يا فروش يا اعراض از آن و يا غير اينها.

* آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: احتياط واجب آن است که قدري از قرباني را خودش بخورد و قدري را هديه دهد و مقداري را به فقير مؤمن صدقه بدهد، و احتياط آن است که هديه را هم به مؤمن بدهد و اينکه هر يک از صدقه و هديه کمتر از ثلث قرباني نباشد و در هديه فقر شرط نيست.

* آية الله مکارم: تقسيم ذبيحه برای کسی که متمکن است به سه قسمت واجب است ولی وکالت گرفتن از فقیر لازم نیست.}} و اگر صدقه را به فقراي کفار بدهد يا آنکه تمام ذبيحه را به آنها بدهد اشکال ندارد و ضامن حصه فقراء نيست{{توضیح مساله|۱۰۳۹|

* آية الله سيستاني: بلکه به احتياط واجب ضامن حصّه فقرا است مگر اينکه قرباني ارزش مالي خود را به دليل فراواني بيش از حد از دست بدهد.}} ليکن احتياط؛ خصوصاً در خوردنِ قدري از ذبيحه، خيلي مطلوب است.

  | جايز است که ذبح را کسي ديگر به نيابت انجام دهد و نيت را نايب کند و احتياطاً خود شخص هم نيت کند. {{توضیح مساله|۱۰۴۱|

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: بايد نيت از صاحب قرباني تا هنگام کشتن مستمر باشد و کشنده لازم نيست نيت کند هرچند احوط و اولي نيت نمودن اوست.

* آية الله زنجاني: در ذبح قرباني و کفارات، مباشرت، معتبر نيست، پس حاجي مي‌تواند از کسي بخواهد يا به او اجازه دهد برايش ذبح کند، بلکه مي‌تواند ديگري را در اين کار، نايب خود قرار دهد و در صورت اول ـ که متعارف موارد است ـ هنگام ذبح بايد خود حاجي، قصد داشته باشد که «براي حج تمتع قرباني مي‌کنم قربة الي الله» و کافي است اين قصد به‌ طور اجمال در ذهن او باشد و لازم نيست ذابح، قصد قربت يا نيت انجام قرباني براي حج داشته باشد؛ بلکه همين که حيوان او را ذبح مي‌کند کافي است، هرچند اصلاً کسي را نيت نکرده باشد و چون کار ذابح، نيابت نيست، بدون ترديد، ايمان در او معتبر نمي‌باشد و حکمي که در متن مناسک آمده است مربوط به صورت دوم يعني صورت نيابت است که به ندرت پيش مي‌آيد.

* آية الله سبحاني: هرگاه انسان ديگري را براي قرباني نايب بگيرد، در اين صورت خود شخص فقط قصد قربت کند ولي نايب بايد عمل را آگاهانه و با تعيين نوع عمل (اينکه قرباني براي حج تمتع است و اينکه براي خود است يا نيابتا و فردي که حج را براي او انجام مي‌دهد و يا نايب در ذبح است) انجام دهد، اما هرگاه فقط ذبح را به ديگري واگذار مي‌کند، در اين صورت اعمال مربوط به نيت (آگاهانه بودن- تعيين نوع عمل- کار براي خدا انجام شود) مربوط به خود اوست. پس در شق اول حج‌گزار فقط قصد قربت کند و بقيه بر عهده نايب است و در شق دوم فقط ذبح به ديگري واگذار مي‌شود و اعمال مربوط به نيت بر عهده حج‌گزار است، بنابراين آنچه امروز بيشتر مرسوم است که نايب بدون واسطه و يا با اذن در توکيل به غير، به قربانگاه مي‌رود و پس از صورت برداري از اسامي افراد مختلف به ترتيب نام يک يک افراد را در نظر مي‌آورد و قصد مي‌کند آنچه بر ذمه فلاني است، انجام مي‌دهم خواه حجة الاسلام يا نيابتي يا مستحبي باشد، کافي است و ذبح کلي از طرف موکلين کافي نيست و بايد به هنگام ذبح تک تک افراد را مشخص کند.

* آية الله صافي: و احوط آن است که علاوه بر نايب خودش هم اگر در وقت ذبح حاضر باشد نيت کند و اگر حاضر نيست موقعي که نايب يا وکيلي را که از طرف او براي ذبح نايب مي‌گيرد مي‌فرستد نيت کند و نيت را تا وقت ذبح مستمر بدارد.

* آية الله گلپايگاني: علاوه بر خودش ذابح نيز بايد نيت کند.

* آية الله مکارم: نيت را حاجي مي‌کند.}}

  | احتياط واجب آن است که ذابح مؤمن باشد{{توضیح مساله|۱۰۴۲|

* آية الله بهجت: ايمان شرط نيست ولي شرايط ديگر را بايد دارا باشد.

* آيات عظام تبريزي، خويي، زنجاني، سبحاني، سيستاني، صافي، گلپايگاني: اگر مسلمان باشد کفايت مي‌کند و شيعه بودن ذابح لزومي ندارد.

* آية الله خامنه‌اي: بنا بر احتياط واجب ذبح‌کننده بايد شيعه اثني عشري باشد اما اگر نيت را خودش انجام دهد و فقط براي اجراي آن نايب بگيرد در اين صورت بعيد نيست که شيعه بودن ذبح‌کننده شرط نباشد.

* آية الله فاضل، آية الله نوري: در صورتي که ذابح را در انجام قرباني نايب کرده باشد و اما اگر از او خصوص ذبح را خواسته باشد لازم نيست مؤمن باشد و خودش بايد قصد قرباني و قربت را انجام دهد.  

* آية الله مکارم: تمام مسلمانان که ذبيحه آنان پاک و حلال است مي‌توانند ذبح کنند.}} بلکه خالي از قوت نيست و همين طور در ذبح کفارات.

  | در صورتي که قرباني به دست غير مؤمن انجام گيرد، کفايت نمي‌کند و بايد دو مرتبه قرباني کند، هرچند در وقت قرباني متوجه نشود که ذابح مؤمن نيست يا جاهل به مسئله باشد.{{توضیح مساله|۱۰۴۳|

* نظر آيات عظام از مسئله قبل معلوم مي‌شود.}}

  | ذبح هم از عبادات است و در آن نيت خالص و قصد اطاعت خداوند لازم است.

  | احتياط آن است که اگر احتمال نقص يا مرض در گوسفند بدهند، آن را معاينه کنند، اگرچه اقوي در احتمال آنکه عيبي حادث شده باشد، مثل آنکه احتمال بدهد گوش يا دمش را بريده‌اند يا آن را خصي کرده‌اند، عدم لزوم معاينه است و احتياط در عيب‌هايي که محتمل است از حال تولد داشته و مادرزاد بوده، ترک نشود.{{توضیح مساله|۱۰۴۵|

* آية الله تبريزى: در موارد احتمال نقص و مرض مطلقاً فحص لازم نيست.

* آية الله خويي: فحص لازم نيست.

* آية الله زنجاني: اگر احتمال عقلايي عيب يا مرض مادرزادي، داده شود فحص، واجب است.

* آية الله سيستاني: فحص مطلقاً لازم نيست، گرچه احتياط مستحب آن است که فحص کند مخصوصاً اگر احتمال نقص از هنگام ولادت در ميان باشد.

* آية الله مکارم: و بعيد نيست قول فروشنده در مورد سن حيوان و يا اخته نبودن يا ساير عيوب پنهاني که خريدار نمي‌داند مقبول باشد.}}  

  | اگر بعد از ذبح کردن، احتمال داد ناقص بودن يا نداشتن ساير شرايط را، اعتنا نکند.{{توضیح مساله|۱۰۴۶|

* آيات عظام تبريزی، خويي، زنجاني، فاضل: در صورتي که احتمال بدهد که در حال ذبح احراز شرايط کرده بوده.

* آية الله سبحاني: به شرطي که هنگام ذبح آن را وارسي کرده باشد.

* آية الله سيستاني: و همچنين اگر شک در اين باشد که محل ذبح منا بوده يا جاي ديگر.}}

  | اگر به کسي نيابت داد براي خريداري کردن و ذبح، و نايب انجام داد، و بعد از آن شخص محرم احتمال داد که نايب به شرايط عمل نکرده باشد، به اين احتمال اعتنا نکند و ذبح کافي است.}}{{سخ}}

  | اگر کسي را نايب کرد براي خريداري و ذبح، بايد علم پيدا کند يا اطمينان{{توضیح مساله|۱۰۴۸|

* آية الله بهجت: احتياطاً اطمينان لازم است.

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: اگر نايب ثقه باشد و خبر دهد از ذبح کافي است.

* آية الله زنجاني: يا حجت شرعيه ديگري مانند شهادت دو عادل يا اخبار کسي که گفته او در اين مورد  

* براي حاجي يا متعارف مردم، اطمينان آور است وجود داشته باشد. بلکه اگر نايب ثقه باشد و خبر از ذبح دهد کافي است.

* آية الله سبحاني: چناچه وکيل يا نايب در ذبح مورد وثوق بود وگفت که حيوان را خريداري کرده و ذبح نموده، کفايت مي‌کند.

* آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: اگر بگويد قرباني کرده‌ام، در صورتي که متهم به کذب نباشد، مي‌توان سخن او را پذيرفت.}} به اينکه عمل کرده است و گمان کفايت نمي‌کند.

  |اگر نايب عمداً بر خلاف دستور شرع، در اوصاف ذبيحه يا در کشتن آن، عمل کرد ضامن است و بايد غرامت آن را بدهد و بايد دو مرتبه ذبح کنند.}}

  | اگر نايب از روي اشتباه يا جهل، بر خلاف دستور عمل کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۰|

* آية الله صافي: اين فرع مجمل است و تفصيلي دارد.

* آية الله گلپايگاني: متعرض اين فرع نشده‌اند.}} اگر براي عمل اجرت گرفته است ضامن است والاّ معلوم نيست ضامن باشد{{توضیح مساله|۱۰۵۰|

* آية الله بهجت: اگر خلاف موجب عدم اجزاء شود در هر صورت ضامن است و اعاده لازم است.

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: مطلقاً مورد ضمان است.

* آية الله زنجاني: در هر دو صورت ضامن است، مگر شرط عدم ضمان کرده باشد ـ ولو ارتکازاً ـ.

* آية الله سبحاني: چون اتلاف صورت گرفته ضامن است چه براي اين کار اجرت گرفته باشد يا اينکه تبرعا انجام داده باشد ولي بهتر است در مورد تبرع رعايت انصاف شده و مصالحه گردد ولي در هر صورت بايد

* آية الله سيستاني: در هر دو صورت ضامن است.

* آية الله فاضل: و نيز اگر تلف مستند به ذابح باشد بنا بر احتياط ضامن است اگرچه عمل را تبرعاً انجام  

* آية الله مکارم: اگر مقصر بوده ضامن است.}}

  | اگر قادر نباشد بر ذبح، بايد سه روز در حج و هفت روز پس از مراجعت از حج روزه بگيرد.}}{{سخ}}

  | مراد از اينکه قادر بر ذبح نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۵۲|

* آية الله سبحاني: مراد از عدم قدرت در ذبحي که به روزه بدل مي‌شود، عبارت است از اينکه پول خريدن آن را نداشته باشد و يا نتواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و يا اينکه ما به ازاي قرض را جهت ادا در مکه يا وطن نداشته باشد و اما اگر پول خريدن قرباني را دارد ولي به هر دليل مثل نبودن گوسفند و يا امر ديگر نتوانست تا غروب روز سيزدهم قرباني کند، حلق يا تقصير را انجام دهد و در مورد قرباني اگر مي‌تواند تا آخر ذي‌حجه انجام دهد و در غير اين صورت سال بعد قرباني را ولو با استنابه در منا انجام دهد و در آن صورت که به خاطر عدم توانايي مالي، نمي‌تواند قرباني تهيه کند، اگر از اول مي‌داند بايد سه روز قبل از عيد و هفت روز بعد از برگشتن روزه بگيرد و اگر نتوانست بايد تا آخر ذي‌حجه سه روز را در مکه و بقيه را در محل بماند، و باز هم اگر نتوانست به عللي در مکه بماند، سه روز را در راه و هفت روز را در محل و باز هم اگر نشد سه روز را در محل و با فاصله هفت روز بعدي را نيز در محل بگيرد.}} آن است که نه هدي را داشته باشد و نه پولش را.

  | اگر مي‌تواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و در ازاي قرض چيزي که ادا کند داشته باشد بايد قرض کند و ذبح کند. {{توضیح مساله|۱۰۵۳|

* آية الله زنجاني: واجب نيست پول قرباني را قرض کند، ولي اگر قرض کرد بايد قرباني کند.}}

  | اگر مي‌تواند بدون مشقت چيزي که زايد از مؤونه سفر است بفروشد، بايد بفروشد، و هدي بخرد، لکن لباس را هرچه باشد لازم نيست بفروشد{{توضیح مساله|۱۰۵۴|

* آية الله بهجت، آية الله صافي: فرق بين لباس و غير آن در صورتي که زائد بر مؤونه باشد نيست.

* آيات عظام تبريزي، خويي، زنجاني: فرقي بين لباس و غير لباس نيست.

* آية الله سبحاني: ولي در لباسي که به آن حاجت دارد اگر بفروشد و قرباني تهيه نمايد احتياط آن است که روزه هم بگيرد.

* آية الله سيستاني: اگر لباس مورد حاجت او نباشد بنا بر احتياط واجب بايد آن را بفروشد و قرباني تهيه کند.

* آية الله گلپايگاني: متعرض اين فرع نشده‌اند.

* آية الله مکارم: لباسي که مورد حاجت است.}}

  | لازم نيست کسب کند و پول هدي را تهيه کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۵|

* آية الله بهجت: اگر مناسب باشد و عسر و حرج نباشد لازم است کسب نمايد.}} ليکن اگر کسب کرد و تهيه کرد، بايد ذبح کند.

  | اگرچه لباس را لازم نيست بفروشد لکن اگر لباس زايد داشت و فروخت، ظاهراً بايد ذبح کند و احتياط آن است که روزه هم بگيرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۶|

* آية الله بهجت: گذشت که لباس زائد را بفروشد و ذبح کند و روزه لازم نيست.

* آيات عظام تبريزي، زنجاني، مکارم: در اين صورت روزه لازم نيست.

* آية الله گلپايگاني: متعرض اين فرع نشده‌اند.}}  

  | اين سه روز روزه را بايد در ماه ذي‌حجه بگيرد و احتياط واجب آن است  که از هفتم تا نهم بگيرد و جلوتر نگيرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۷|

* آيات عظام بهجت، تبريزي، خويي: و سه روز اول را مي‌تواند پس از شروع به اعمال عمره تمتع از اول ماه ذي‌حجه بگيرد.

* آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: بايد اين سه روز يا کاملاً قبل از عيد قربان قرار گيرد هفتم و هشتم و نهم. و يا پس از بازگشت از منا و تا آخر ذي‌حجه.

* آية الله سبحاني: ليکن اگر قبل از ايام منا يعني روز هشتم و نهم را روزه گرفت مي‌تواند يک روز را بعد از ايام تشريق روزه بگيرد کما اينکه اين سه روز را مي‌تواند از اول ذي‌حجه روزه بگيرد.}}

  | بايد اين سه روز دنبال هم باشد.}}{{سخ}}

  | اگر روز هفتم نتوانست روزه بگيرد، روز هشتم و نهم بگيرد و يک روز ديگر بعد از مراجعت از منا بگيرد و احتياط آن است که بعد از ايام تشريق، که يازدهم و دوازدهم و سيزدهم است، بگيرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۹|

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: کسي که بايد در حج روزه بگيرد چنانچه نتواند روز هفتم را روزه بگيرد هشتم و نهم را روزه گرفته و روز ديگر را پس از بازگشت از منا روزه بگيرد.

* آية الله زنجاني: و بايد بعد از روز سيزدهم بگيرد، مگر به جهت ضرورت.

* آية الله سبحاني: روزه در ايام تشريق براي کسي که در منا است جايز نيست چه حج‌گزار باشد و چه غير آن لذا اگر قبل از ايام منا روزه نگرفت بايد بعد از ايام تشريق سه روز در مکه روزه بگيرد و هفت روز در محل خود و اگر در مکه نشد در راه بازگشت و اگر آن هم ممکن نشد در محل سه روز و بعد فاصله انداخته و هفت روز را روزه بگيرد و به احتياط واجب هفت روز روزه که بايد در محل بگيرد متوالياً بگيرد.

* آية الله سيستاني: مکلفي که بايد سه روز در حج روزه بگيرد اگر موفق نشود همه سه روز را پيش از روز عيد به جا آورد، بنا بر احتياط کفايت نمي‌کند آنها را در روز هشتم و نهم و يک روز ديگر پس از برگشت از منا بگيرد، و افضل اين است که پس از سپري شدن روزهاي تشريق اين سه روز را روزه بگيرد، اگرچه جايز است که از روز سيزدهم شروع کند، در صورتي که قبل از آن از منا برگشته باشد، بلکه بنا بر اظهر اگرچه در خود روز سيزدهم برگشته باشد.}}  

 

  | اين سه روز روزه را در ايام تشريق، در منا، جايز نيست بگيرد،{{توضیح مساله|۱۰۶۰|

* آية الله زنجاني: مگر براي ضرورتي باشد ـ مثلاً روز چهاردهم، مجبور است مراجعت کند ـ در اين صورت روز سيزدهم را روزه مي‌گيرد.}} بلکه در ايام تشريق در منا روزه براي همه کس حرام است،{{توضیح مساله|۱۰۶۰|

* آية الله بهجت: نسبت به غير ناسک خالي از تأمّل نيست.

* آية الله مکارم: بنا بر احتياط واجب.}} چه حج به جا بياورد يا نه.

  | احتياط مستحب براي کسي که روز هفتم را روزه نگرفته و هشتم و نهم را گرفته، آن است که بعد از مراجعت از منا، سه روز روزه بگيرد ـ که اول آن، روز کوچ کردن است؛ يعني سيزدهم{{توضیح مساله|۱۰۶۱|

* آية الله زنجاني: و اول آن روز چهاردهم است.

* آية الله صافي: و احتياط آنست که اول آن روز چهاردهم باشد.

* آية الله سيستاني: به ذيل مسئله 1059رجوع شود.

* آية الله فاضل: مشروط بر اينکه روز سيزدهم در منا نباشد والاّ بايد از روز چهاردهم شروع کند.}}ـ و متوالي بگيرد و قصدش آن باشد که سه روز از پنج روز براي اداي روزه واجب باشد.

  | اگر روز هشتم را روزه نگرفت، روز نهم را هم نگيرد و بعد از مراجعت از منا{{توضیح مساله|۱۰۶۲|

* آية الله زنجاني، آية الله سبحانی: و گذشتن روز سيزدهم.}}

سه روز دنبال هم بگيرد.

  | جايز است اگر از هشتم روزه تعويق افتاد، تا آخر ذي‌حجه هر وقت بخواهد اين سه روز را روزه بگيرد، اگرچه احتياط آن است که بعد از ايام تشريق فوراً بگيرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۳|

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: احتياط اين است که پس از بازگشت هرچه زودتر روزه‌ها را بگيرد و بدون عذر تأخير ننمايد.

* آية الله مکارم: اين احتياط ترک نشود.}}

  | اين سه روز را در سفر مي‌تواند روزه بگيرد و لازم نيست در مکه قصد اقامت کند، بلکه اگر براي ماندن سه روز در مکه مهلت نيست بين راه هم جايز است بگيرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۴|

* آية الله سبحاني: به حاشيه مسئله 1059 مراجعه شود.}}

  | اگر سه روز روزه را گرفت و بعد از آن متمکن شد از هدي، لازم نيست ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۵|

* آية الله بهجت: اگرچه ذبح کردن افضل و احوط است خصوصاً در صورت وجدان هدي قبل از خروج از منا.

* آية الله تبريزی: اگر تا آخر ايام تشريق متمکن شد، بنا بر احتياط واجب بايد قرباني کند؛ در غير اين صورت روزه کفايت مي¬کند.  

* آيات عظام خويي، صافي، گلپايگاني: احتياط واجب آن است که قرباني کند.

* آية الله زنجاني: اگر در روز دهم تا دوازدهم، متمکن از هدي شد لازم است قرباني کند و نمي‌تواند به روزه، اکتفا کند و اگر بعد از آن متمکن شد لازم نيست.

* آية الله سبحاني: اگر تا آخر ايام تشريق متمکن شد بايد ذبح کند و در غير اين صورت، روزه کفايت مي‌کند.

* آية الله سيستاني: بنا بر احتياط قرباني بر او واجب خواهد شد اگر تمکن قبل از گذشت ايام تشريق باشد والاّ روزه کفايت مي‌کند.

* آية الله مکارم: بنا بر احتياط واجب قرباني کند.}} ليکن اگر قبل از تمام شدن سه روز متمکن شد بايد ذبح کند.

  | اگر اين سه روز روزه را نگرفت تا ماه ذي‌حجه تمام شد بايد هدي را خودش يا نايبش در منا ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۶|

آيات عظام بهجت، تبريزي، خويي، سبحاني، سيستاني، صافي، فاضل، مکارم: در ذي‌حجه

سال آينده.

آية الله زنجاني: بايد در سال آينده، خودش يا نايبش در منا ذبح کند و اگر تأخير روزه از روي علم و عمد و اختيار بوده بايد يک گوسفند کفاره بدهد، بلي چنانچه به جهت ضرورتي نتوانسته در ذي‌حجه روزه بگيرد بايد بعد از ذي‌حجه روزه بگيرد و قرباني کفايت نمي‌کند.

آية الله گلپايگاني: و در ذبح نيت ما في‌ الذمه از هدي يا کفاره بکند و سپس بنا بر احتياط هفت روز پي‌درپي نزد اهلش روزه بگيرد.}} و روزه فايده ندارد.

  | بايد اين سه روز روزه را، بعد از احرام به عمره به جا آورد و قبل از  

آن نمي‌تواند.{{توضیح مساله|۱۰۶۷|

* آية الله زنجاني: بايد بعد از محرم شدن به احرام حج بگيرد.

* آية الله فاضل: يعني تا زماني که محرم به احرام عمره تمتع نشده نمي‌تواند اين سه روز را بگيرد اما بعد از احرام عمره تمتع اگرچه محل هم باشد مي‌تواند به تفصيلي که در مسئله 1057 گذشت روزه بگيرد.}}

  | هفت روز بقيه را بايد بعد از مراجعت از سفر حج، روزه بگيرد.}}{{سخ}}

  | احتياط واجب آن است که پي‌درپي به جا آورد{{توضیح مساله|۱۰۶۹|

* آية الله بهجت: اظهر عدم وجوب توالي است.

* آية الله زنجاني: سه روز روزه و همچنين هفت روز روزه بايد پي‌درپي باشد، مگر در مواردي که ذکر شده است.

* آيات عظام سيستاني، صافي، فاضل، گلپايگاني، مکارم: بنا بر احتياط مستحب....}}

  | جايز نيست اين هفت روز را در مکه يا در راه روزه بگيرد، مگر آنکه بناي اقامت در مکه داشته باشد،  {{توضیح مساله|۱۰۷۰|

* آيات عظام تبريزی، خويي، سيستاني: در اين صورت بايد صبر کند تا همراهان او به وطن مراجعت کنند يا يک ماه بگذرد و سپس روزه بگيرد.

* آية الله صافی، آية الله گلپايگاني: متعرض اين مسئله و مسائل بعد تا مسئله 1076 نشده‌اند.}} در اين صورت اگر مدتي بگذرد که در آن مدت مي‌توانست به وطن خود مراجعت کند، جايز است به جا آورد و همچنين جايز است اگر يک ماه بماند.

  | در اين ايام که با هواپيما مراجعت مي‌کنند، بعيد نيست براي کسي که در مکه اقامت کرده جايز باشد به همان مقداري که هواپيما اشخاص را به محل مي‌رساند صبر کند و روزه بگيرد ليکن احتياط خلاف آن است{{توضیح مساله|۱۰۷۱|

* آية الله زنجاني: بايد به همان مقداري که ـ مثلاً ـ بايد به فرودگاه برود و با هواپيما به محل بازگردد صبر کند و سپس روزه بگيرد و نبايد بين 3 روز و 7 روز جمع نمايد.

* آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني: به ذيل مسئله قبلی مراجعه شود.

* آية الله مکارم: اين احتياط لازم نيست.}} و به احتياط واجب جمع بين سه روز و هفت روز را نکند.{{توضیح مساله|۱۰۷۱|

* آية الله بهجت: فاصله لازم نيست.

* آيات عظام تبريزي، خويي، صافي، گلپايگاني: نبايد بين 3 روز و 7 روز جمع نمايند.

* آية الله سيستانی: احتياط مستحب عدم جمع است.}}

  | اگر در غير مکه؛ چه در راه يا در بلدي غير از وطن خودش، اقامت کرد ظاهراً نتواند هفت روز روزه را در آنجا بگيرد{{توضیح مساله|۱۰۷۲|

* ية الله بهجت: مانعي ندارد در بلد ديگر روزه بگيرد، البته آنقدر که مي‌توانست به وطن برسد صبر کند.

* آية الله خويي: متعرض اين مسئله نشده‌اند.}} اگرچه به مقداري صبر کند که اگر راه مي‌پيمود به وطن مي‌رسيد.

  | ابتداي ماهي را که اگر بماند در مکه جايز است روزه را بگيرد و همين طور ابتداي حساب موقع رسيدن به وطن را ظاهراً بايد از وقتي که بناي مجاورت يا اقامت به مکه کرد حساب کند.{{توضیح مساله|۱۰۷۳|

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: بلکه ملاک اين است که همسفرهايش که در مکه اقامت نکرده‌اند  

* آية الله زنجاني: مبدأ اين دو مدت پس از انقضاء ايام تشريق و پايان مناسک حج (يعني انجام طواف نساء) و سه روز روزه گرفتن است.

* آية الله سبحاني: ابتداي ماه از ما بعد ايام تشريق يعني روز چهاردهم حساب مي‌شود.

* آية الله سيستاني: ابتدا آن زماني است که اگر قصد اقامت در مکه نداشت معمولاً از آنجا خارج مي‌شد.

* آية الله مکارم: بلکه ملاک آن است که همسفران او به وطن برسند ولي در يک ماه احتياط واجب محاسبه بعد از قصد اقامت در مکه است.}}

  | اگر متمکن از روزه گرفتن شد و قبل از آنکه روزه بگيرد مرد، واجب است ولي او سه روز را قضا کند بنا بر اقوي، و هفت روز ديگر را بنا بر احتياط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۷۴|

* آية الله بهجت، آية الله زنجاني: واجب است بگيرد.

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: متعرض اين مسئله نشده‌‌اند.

* آية الله سبحاني: اگر سه روز را روزه گرفته قضاي بقيه واجب نيست ولي اگر هيچ روزه نگرفته بايد همه را قضا کند.

* آية الله سيستاني: هيچ‌کدام واجب نيست.

* آية الله فاضل: بر ولي واجب است سه روز را قضا کند و هفت روز ديگر را بنا بر احتياط مستحب قضا کند.}}

  | لازم نيست بعد از برگشتن به بلد خود، در همان جا روزه بگيرد، پس اگر در جاي ديگر قصد اقامت کرد مي‌تواند بگيرد.}}{{سخ}}

  | اگر متمکن از سه روز روزه نشد، در مکه و برگشت به محل خود، در صورتي که ماه ذي‌حجه باقي است مي‌تواند در محل بگيرد، ليکن با هفت روز روزه فاصله بدهد{{توضیح مساله|۱۰۷۶|

* آية الله بهجت: فاصله لازم نيست.

* آية الله سيستاني: احتياط مستحب عدم جمع است.}} و اگر ماه گذشته باشد بايد در منی هدي ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۷۶|

* آية الله زنجاني: و بايد روزه بگيرد هرچند ماه ذي‌حجه گذشته باشد و ذبح هدي، لازم نيست.  

* آية الله سيستاني: البته در سال آينده.}} اگرچه به وسيله شخص اميني باشد.}}