در حال ویرایش قربانی (فتاوای مراجع)

 

* آیت‌الله خامنه‌ای: کسی که حج تمتع به جا می‌آورد، باید یکی از چهارپایان سه‌گانه، یعنی شتر یا گاو یا گوسفند یا بز را قربانی کند، تفاوتی ندارد که قربانی نر باشد یا ماده و بهتر آن است که شتر باشد، اما غیر از چهارپایان مذکور، قربانی کردن سایر حیوانات کفایت نمی‌کند.

* آیت‌الله سبحانی: ذبح شتر از فضیلت بیشتری برخوردار است و پس از آن گاو و در آخر گوسفند و در میان اقسام گوسفند، قوچ و بره نر افضل است و در مرتبه بعد بز نر و در صورتی که اینها یافت نشود میش ثواب بیشتری دارد تا بز ماده.

  | گاومیش در ذبح واجب، کافی است{{توضیح مساله|۱۰۲۵|

* آیة الله خویی، آیة الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.}} لکن گفته‌اند کراهت دارد.

* آیة الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب}}برای چند نفر به شرکت، یک هدی در حال اختیار، بلکه در حال ضرورت نیز محل اشکال است و احتیاط واجب جمع بین شرکت در ذبح و روزه است که ذکر می‌شود.{{توضیح مساله|۱۰۲۱|

* آیة الله زنجانی: بلکه در حال ضرورت نیز کفایت نمی‌کند و باید به جای آن روزه بگیرند.   

* آیة الله سبحانی: هر فردی باید مستقلاً گوسفندی را قربانی کند و قربانی یک گوسفند برای دو نفر صحیح نیست بنابراین هرگاه دو نفر فقط توانایی خرید یک گوسفند داشته باشند باید به جای قربانی روزه بگیرند مگر اینکه یکی از دو نفر پول خود را به دیگری ببخشد یا قرض دهد تا او قربانی کند و خود روزه بگیرد این کار جایز است.

* آیة الله صافی: در صورت ضرورت مثل اینکه جز یک قربانی پیدا نشود و به واسطه بهای زیادی که مالک آن معین کرده هر یک نتوانند آن را بخرند یا اگر بیشتر از یک قربانی پیدا شود به واسطه گرانی قیمت نتوانند خریداری نمایند به طور شرکت خریداری نمایند و قربانی کنند و احتیاطاً بدل آن روزه بگیرند ولی اگر یک قربانی بیشتر پیدا نشود و هر یک بتوانند آن را خریداری نمایند هر کدام توانستند باید قربانی نمایند بنابراین اگر یک نفر قربانی داشته باشد نمی‌تواند دیگران را با خود شریک کند.

* آیة الله فاضل: اگرچه بعید نیست در حال ضرورت یک هدی برای چند نفر به شراکت کفایت کند و در این صورت احتیاط مستحب جمع بین شراکت در هدی و روزه است.}}

* آیة الله خامنه‌ای: بنا بر احتیاط واجب.}} و اگر گاو است بنا بر احتیاط واجب، کمتر از دو سال نباشد و داخل در سه سال شده باشد و همچنین در «بز» کمتر از سن گاو نباشد{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آیة الله زنجانی: گاو و بز یک ساله، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب، دو ساله باشند.

* آیة الله سبحانی: شتر باید داخل در شش سال و گاو و بز داخل در سه سال و گوسفند (بره و میش) وارد در دو سال شده باشد.

* آیة الله فاضل: اگر گاو داخل در سال دوم شده باشد کفایت می‌کند ولی بهتر است کمتر از دو سال نباشد و همچنین است اگر قربانی بز باشد و اگر میش باشد کمتر از یک سال هم کفایت می‌کند ولی احتیاط مستحب است که کمتر از یک سال نباشد.}}و در میش به احتیاط واجب کمتر از یک سال نباشد و داخل در سال دوم شده باشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: گوسفند بایستی هفت ماهش تمام و وارد ماه هشتم باشد و کمتر از آن کافی نیست و احتیاط این است که یک سالش تمام و در سال دوم داخل شده باشد.

* آیة الله زنجانی: میش شش ماهه، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب یک ساله باشد.}}  

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط اولی این است که مریض نباشد.   

* آیة الله زنجانی، آیة الله صافی: حیوانی که مبتلا به مرضی است که گوشتش را فاسد کرده کافی نیست و مجرد کچلی حیوان، مانعی ندارد.

* آیة الله سبحانی: حیوان مریض که گوشت آن فاسد و خوردن آن موجب بیماری می‌شود مجزی نیست.

* آیة الله فاضل: بنا بر احتیاط واجب باید صحیح باشد.

* آیة الله گلپایگانی، متعرض این حکم نشده‌اند.}}حتی مثل کچلی بنا بر احتیاط.

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط اولی آن است که خیلی پیر نباشد یعنی مغز استخوانش آب نشده باشد.

* آیة الله سبحانی: بالا بودن سن قربانی مانع نیست آنچه مانع است این است که به خاطر شکستگی مغز استخوانش آب شده باشد.

* آیة الله زنجانی: به طوری که استخوانش پوک باشد.

* آیة الله فاضل، آیة الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب.}}

چهارم{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آیة الله بهجت: باید تام الاجزاء باشد پس کور و یک چشمی و لنگ و گوش بریده حتی اگر قلیلی از گوش بریده باشند و آنکه از شاخ اندرونی آن چیزی ناقص است مجزی نیست.

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: باید تام الاعضاء باشد پس کافی نیست کور (هرچند یک چشم باشد) و لنگ و گوش بریده و آنکه شاخ داخلش شکسته است و مانند آن.

* آیة الله خامنه‌ای: چهارم آنکه اعضا و اندام‌های آن، کامل باشد، بنابراین قربانی کردن حیوان ناقص، مانند حیوانی که اخته شده یا بیضه‌اش کشیده شده باشد، کافی نیست، اما اگر بیضه‌هایش کوفته شده و اخته نشده باشد، قربانی کردن آن کفایت می‌کند، و نیز قربانی کردن حیوان دم‌بریده و کور و شَل و گوش بریده و حیوانی که قسمت داخلی شاخ آن شکسته باشد، یا از ابتدا با یکی از این عیوب به دنیا آمده باشد، کافی نیست. بنابراین قربانی کردن حیوانی که فاقد یکی از اندام‌هایی باشد که در دیگر هم‌نوعان آن وجود دارد، به گونه‌ای که فقدان آن عضو یک نقص به شمار آید، کافی نیست. اما اگر بخش بیرونی شاخ آن (که مانند غلاف و پوشش بخش داخلی است) شکسته باشد، یا گوش آن شکافته یا سوراخ شده باشد، مانعی ندارد.

*آیة الله زنجانی: باید تام الاجزاء و سالم باشد پس ناقص و معیوب، کافی نیست.

* آیة الله سبحانی: نباید قربانی لنگی‌اش آشکار، کور، لوچ، دم بریده، اخته شده، گوش بریده، و یا دست و پا شکسته باشد همچنین نباید ریشه شاخ آن شکسته باشد و سر شاخ شکسته باشد اشکال ندارد.}}-باید تام الأجزاء باشد و ناقص کافی نیست. پس اگر واضح باشد کوری یا لنگی آن بنا بر اقوی کافی نیست و اگر واضح نباشد به احتیاط واجب کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آیة الله زنجانی: رعایت این احتیاط مستحب است.

* آیة الله مکارم: لنگی مختصر عیب ندارد.}} و احتیاط واجب آن است که چشمش سفید نشده باشد و باید گوش بریده{{توضیح مساله|۱۰۲۳|

* آیة الله زنجانی: اگر قسمتی از گوش حیوان بریده باشد، اشکال ندارد.}} و دم بریده و شاخ داخل آن شکسته یا بریده نباشد.

* آیة الله بهجت: باید لاغر نباشد و مشهور کفایت بودن پیه در گرده اوست و احوط آنست که علاوه بر این او را در عرف لاغر نگویند.  

* آیة الله خویی: باید عرفاً لاغر نباشد و پیه داشتن در گرده ملاک نیست.

* آیة الله زنجانی، آیة الله مکارم: بر کلیه آن مقداری چربی باشد کافی است.  

* آیة الله سبحانی: نباید در عرف لاغر شمرده شود.

*آیة الله سیستانی: معتبر است که قربانی عرفاً لاغر نباشد.}}

* آیة الله تبریزی، آیة الله فاضل: بنا بر احوط قربانی نباید اَخته باشد.

* آیة الله سبحانی: با وجود حیوان سالم نباید قربانی از حیواناتی باشد که با شکافتن پوست، بیضه‌هایش را بیرون می‌آورند.}} یعنی باید خصیتین آن را بیرون نیاورده باشند.

* آیة الله بهجت، آیة الله فاضل: این احتیاط مستحب است.

*آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط و اولی آن است که بیضه آن را نکوبیده باشند.

*آیة الله خامنه‌ای: به ذیل شرط چهارم مراجعه شود.

*آیة الله زنجانی: بنا بر احتیاط مستحب، بیضه آن را نتابیده و نکوبیده و نمالیده باشند.

* آیة الله سبحانی: حیوانی که رگ‌های بیضه‌هایش را کوبیده باشند و بیضه‌هایش برجا باشد حتی با وجود حیوان فاقد این عیب، برای قربانی کافی است ولی در هر حال بهتر است با وجود حیوان سالم این نوع حیوان را نیز قربانی نکنند.

* آیة الله گلپایگانی، آیة الله مکارم: جایز است کشتن حیوانی که بیضه آن را کوبیده باشند.}}  

* آیة الله بهجت: باکی نیست اگر گوش او شکافته یا سوراخ باشد اگرچه احوط ترک این دو و ترک حیوانی که شاخ یا دم از برای او در اصل خلقت نباشد و همچنین آن حیوان که عروق و بیضتین او را مالیده باشند که او را موجوء و مرضوض الخصیتین گویند اگرچه اظهر اجزاء موجوء است.   

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط و اولی این است که قربانی طوری نباشد که از اصل خلقت شاخ و دُم نداشته باشد.

*آیة الله خامنه‌ای: به ذیل شرط چهارم مراجعه شود.

*آیة الله زنجانی: ذبح حیوانی که در اصل خلقت، گوش ندارد و همچنین حیوانی که دم ندارد و عرفاً ناقص به حساب می‌آید کافی نیست؛ ولی اگر در اصل خلقت، شاخ نداشته باشد اشکال ندارد.

*آیة الله سبحانی: اگر نداشتن دم در برخی از نژادهای گوسفند طبیعی باشد قربانی کردن آن صحیح است؛ ولی اگر نژاد آن دارای دم باشد و یکی از آنها بی‌دم به دنیا آمده باشد، آن گوسفند برای قربانی کافی نیست. حیوانی که در آفرینش فاقد گوش است یا گوش‌های آن را از ته بریده باشند مجزی نیست ولی اگر کمی از گوش را بریده و یا به عنوان علامت‌گذاری سوراخ کرده‌اند اشکالی ندارد با این حال بهتر است غیر آن را انتخاب کنند.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که حیوانی را که شاخ یا گوش یا دم در اصل خلقت ندارد قربانی نکند.

*آیة الله مکارم: اگر در اصل خلقت بی‌دم باشد اشکال ندارد.}}

* آیة الله مکارم: بنا بر احتیاط.}}

  | اگر غیر از خصی یافت نشود، بعید نیست کفایت ذبح خصی، گرچه احتیاط در جمع بین آن و سالم است در ماه ذی‌حجه همان سال و اگر نشد سال دیگر،{{توضیح مساله|۱۰۲۴|

* آیة الله بهجت: اگر تأخیر انداخت و پیدا نشد اشکال ندارد و جمع می‌کند بین آن و روزه.

* آیة الله تبریزی: و کسی که نتواند قربانی را ولو با صبر کردن تا آخر ذی‌حجه به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکن باشد کافی است.

* آیة الله خویی: و کسی که نتواند قربانی را به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکنش باشد همان کافی است.

* آیة الله سبحانی: اگر غیر از خصی و مرضوض گوسفند یافت نشود، ذبح آن کافی است لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن از جهت خصی بودن آن نیست، قربانی کند کفایت کرده ولی احتیاط مستحب است که آن را ذبح کند و یک هدی تامّ هم در بقیه ذی‌حجه و اگر یافت نشد در سال آینده ذبح کند و احتیاط بهتر آن است که بین ذبح هدی ناقص و هدی تامّ و روزه جمع کند.

* آیة الله سیستانی: اگر تا روز سیزدهم ذی‌حجه به جز اخته پیدا نشود، همان کافی است.

* آیة الله صافی: احتیاط مستحب آنست که سه روز در حج و هفت روز پس از حج روزه بگیرد و این حکم در مورد قربانی ناقص است چه خصی باشد و چه غیر آن.

* آیة الله گلپایگانی: بنا بر احتیاط ناقص را ذبح کند و در سال بعد نیز خودش و یا نایبش باید حیوان دیگری را که واجد شرایط است قربانی کند.

* آیة الله مکارم: این احتیاط واجب نیست.}}یا جمع بین ناقص و روزه.

* آیة الله سبحانی: حیوانی که شاخ برون و درون آن هر دو شکسته باشد، برای قربانی کفایت نمی‌کند اما اگر شاخ بیرون آن شکسته ولی شاخ درون و به اصطلاح ریشه سالم باشد در صورتی که این شکستگی عرفاً نقص و عیب محسوب نمی‌شود کفایت می‌کند، بنابراین شکسته شدن سر شاخ گوسفند اشکال ندارد.}}

* آیة الله سبحانی: شکاف گوش یا سوراخ کردن آن اگر برای علامت‌گذاری انجام گرفته باشد مانع ندارد ولی بهتر است غیر آن را انتخاب کنند.}} و احتیاط آن است که چنین نباشد.

  | یک گوسفند، کمتر چیزی است که کافی است برای ذبح، لکن هرچه بیشتر ذبح کند افضل است و در روایت است که رسول خدا(ص) صد شتر همراه آوردند، سی و چهار تای آنها را برای حضرت امیرالمؤمنین(ع) نحر کردند و شصت و شش تای آنها را برای خودشان.

* آیة الله بهجت: در ادامه این فرع می‌فرماید: و احوط آن است که در صورت تأخیر از ذی‌حجه همان سال، جمع کند بین آن و صوم ده روز.

* آیة الله زنجانی: و نتواند تا فراهم شدن قربانی، در مکه بماند... .

* آیة الله سیستانی: اگر تا روز سیزدهم یافت نشود بعید نیست کفایت روزه (که در بخش بعد، مسئله ۱۰۵۱ خواهد آمد) ولی احتیاط مستحب این است که جمع کند بین روزه و ذبح در بقیه ذی‌حجه اگر ممکن باشد هرچند با سپردن به شخص امین.}} قیمت آن را پیش شخص امینی بگذارد که در بقیه ذی‌حجه بگیرد و در منا ذبح کند و اگر در این سال ممکن نشود، سال بعد این کار را بکند.

* آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی: به ذیل مسئله ۱۰۲۴ مراجعه شود.

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: اگر تا آخر ذی‌حجه هدی تام پیدا می‌کند باید صبر کند ولی اگر فعلا متمکن نیست و احتمال می‌دهد تا آخر ادامه پیدا کند می‌تواند هدی ناقص ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد باید اعاده کند.

* آیة الله زنجانی: هدی ناقص کافی نیست، بلکه باید تا آخر ذی‌حجه صبر کند و هدی تام، قربانی کند و پس از آن حلق و تقصیر کرده اعمال بعدی را انجام دهد، البته در صورتی که این تأخیر، حرجی است یا مجبور است به وطن برگردد بدون قربانی، اعمال بعدی را انجام می‌دهد و در باقیمانده ذی‌حجه و اگر نشد در سال بعد، قربانی می‌کند و در هر حال، وظیفه او روزه گرفتن نیست.

* آیة الله سبحانی: در مورد خصی در مسائل قبل متعرض شده‌ایم لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن به خاطر خصی بودن نباشد بلکه از جهات دیگر ناقص باشد را قربانی کند کفایت می‌کند و آن‌چه در متن به عنوان احتیاط واجب آمده احتیاط مستحب است.

* آیة الله سیستانی: احتیاط این است که بین ذبح ناقص و روزه اگر در ایام تشریق یافت نشد جمع نماید. و اگر در بقیه ذی‌حجه هدی تام یافت شود به احتیاط واجب آن را نیز اضافه کنند و همچنین است اگر پول هدی واجد شرایط را ندارد.

* آیة الله فاضل: و بعید نیست اکتفا به همین هدی.

* آیة الله مکارم: هرگاه صحیح یافت نشود ناقص کافی است و احتیاط مزبور لازم نیست.}} و یک هدی تام هم در بقیه ذی‌حجه و اگر نشد در سال آینده ذبح کند، و احتیاط بهتر آن است که جمع کند بین هدی ناقص و هدی تام؛ به طوری که گفته شد و روزه به نحوی که ذکر شد.

  | باید ذبح را بعد از رمی جمره عقبه بکند به احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۸|

* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، صافی، گلپایگانی: واجب است قربانی پس از رمی باشد.

* آیة الله فاضل: بنا بر اقوی بعد از رمی قربانی کند.}}

  | احتیاط واجب آن است که ذبح هدی را از روز عید تأخیر نیندازد.{{توضیح مساله|۱۰۳۲|

* آیة الله بهجت: واجب است ذبح هدی در روز عید، و اما بعد از عید پس مجزی است در بقیه ذی‌حجه اگرچه خلاف احتیاط است تکلیفاً تأخیر از آن بدون عذر خصوصاً تأخیر از ایام تشریق سه‌گانه.

* آیة الله زنجانی: اختیاراً می‌تواند ذبح را تا روز دوازدهم به تأخیر بیندازد و در صورت عذر، تأخیر آن تا زمانی که بتواند بعد از قربانی، حلق و تقصیر کرده و اعمال مکه آخر را در ذی‌حجه به جا آورد، مانعی ندارد ولی در هر حال باید ترتیب بین اعمال روز عید و همچنین بین حلق یا تقصیر و اعمال مکه رعایت شود، هرچند شرطیت ترتیب بین اعمال منا مخصوص عالم عامد است.

* آیة الله سیستانی: این احتیاط مستحب است و می‌تواند در روزهای تشریق هم قربانی کند.  

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: بنا بر احتیاط اختیاراً جایز نیست ذبح هدی را از روز عید تأخیر بیندازد اگرچه اقوی جواز آن است.

* آیة الله مکارم: تا روز سیزدهم جایز است.}}

  | اگر به واسطه عذری مثل فراموشی یا غیر آن، ذبح را در روز عید نکرد، احتیاط واجب آن است که در ایام «تشریق» ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۳|

* آیة الله بهجت: حکم آن در مسئله قبل بیان شد.

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: بلکه بدون تردید لازم است.

* آیة الله زنجانی: به ذیل مسئله قبل مراجعه شود.

* آیة الله سبحانی: افراد معذور تا غروب روز سیزدهم ذی‌حجه فرصت دارند قربانی کنند و اگر امکان نپذیرفت، تا آخر ماه می‌توانند وظیفه قربانی را انجام دهند ولی رمی خود را در روز یازدهم و دوازدهم انجام دهند هرچند قربانی به تأخیر افتاده باشد.  

* آیة الله سیستانی: اقوی آن است که می‌تواند در روزهای تشریق قربانی کند.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: این احتیاط واجب نیست اگرچه مطلوب اسـت ولکن اگر در غیر ایـام نحر (روز عید و سه روز بعـد از آن) بـود بنا بر احتیـاط قصد ادا و قضـا نکند، بلکه به قصد ما فی الذمه ذبـح کند.

* آیة الله مکارم: تا روز سیزدهم در هر حال جایز است ذبح کند.}} و اگر نشد در بقیه ماه ذی‌حجه و در تأخیر عمدی نیز همین حکم است.{{توضیح مساله|۱۰۳۳|

* آیة الله سیستانی: اگر عمداً ذبح را از ایام تشریق تأخیر بیندازد حجش باطل است و اگر معذور باشد باید روزه بگیرد و احتیاط مستحب این است که ذبح در بقیه ذی‌حجه را نیز انجام دهد.}}

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم: چنانچه قربانی را به عقیده اینکه سالم است خریداری نمود و قیمتش را پرداخت و بعد معلوم شد که عیبی دارد، ظاهر این است که می‌تواند به آن اکتفا نماید و لازم نیست قربانی دیگری بنماید.

* آیة الله خامنه‌ای: در صورت تمکن مالی.}}

* آیة الله سیستانی: اگر حیوانی را به گمان چاقی خرید سپس معلوم شد لاغر است کافی است چه قبل از ذبح معلوم شود چه بعد از آن، ولی اگر خودش گوسفندی داشت و آن را به گمان چاقی ذبح کرد سپس معلوم شد لاغر است به احتیاط واجب کافی نیست.

* آیة الله مکارم: هرگاه حیوانی را که به ظاهر چاق است، خریداری کند و بعد از ذبح کردن یا پس از خریدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شود لاغر است، کافی است.}}

  | {اگر حیوانی را به گمان لاغری خرید و به امید آنکه چاق درآید، برای اطاعت خدا رجائاً ذبح کرد و بعد معلوم شد چاق است، کافی است.

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم: اگر اجمالاً قصد اطاعت امر الهی داشته است کافی است.

* آیة الله سبحانی: اگر معلوم شد گوسفند لاغر نبوده کفایت می‌کند ولی اگر لاغر بوده باید مجدداً  

* قربانی کند.}}

* آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی: در فرض مزبور کفایت می‌کند.

* آیة الله فاضل: بهتر است اعاده کند.

* آیة الله نوری: ظاهراً کافی است.}}

  | احتیاط آن است که ذبیحه را سه قسمت کنند، یک قسمت را هدیه بدهند و یک قسمت را صدقه بدهند و قدری هم از ذبیحه بخورند و صدقه را به مؤمنین بدهند ولکن هیچ‌یک از این احتیاط‌ها واجب نیست{{توضیح مساله|۱۰۴۰|

* آیة الله بهجت: احوط آنست که قدری از ذبیحه بخورند و قدری هدیه دهند و قدری صدقه دهند و لازم نیست بنا بر اظهر که مقدار هر یک از هدیه و صدقه ثلث ذبیحه باشد و نیز در خصوص سهم صدقه احوط آن است که بر مؤمنین بوده باشد و اگر به اختیار خود به غیر مؤمن بدهد احوط ضمان اوست یعنی قیمت قدری از آن را به عنوان صدقه به فقیر می‌دهد و همین احتیاط در سهم هدیه به مثل اتلاف و بیع جاریست و عمل به احتیاط به مثل توسیط فقیر یا استیکال او ممکن است، و در صورت عدم امکان، این تکلیف ساقط است. 

*  آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: این احتیاط واجب است ولی نسبت به صدقه انسان می‌تواند از فقیر مؤمن و نسبت به هدیه از مؤمن دیگری ولو از شهر خودش وکالت در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول و قبض کرده و بعد اعراض نماید و در صورتی که در منا متمکن از تقسیم نیست اخذ وکالت مزبور لازم است و اگر این عمل را با فرض تمکن انجام ندهد بنا بر احتیاط واجب ضامن است.

* آیة الله زنجانی: ولی واجب است حداقل ثلث قربانی را به فقیری که در حرم حضور دارد ـ هرچند زائر باشد ـ صدقه بدهد و برای این کار کافی است از فقیر وکالت بگیرد و از طرف فقیر، سهم او را تحویل بگیرد.

* آیة الله سبحانی: به احتیاط واجب قسمت فقرا به آنها داده شود و چون عمل به این قسمت در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست می‌تواند از فقیری در شهر خود یا نقطه دیگر وکالت بگیرد که در غیاب او به وی تملیک کند و سپس آن را رها کند و اگر این کار را هم نتواند انجام دهد اذن فقیر ساقط است.

* آیة الله سیستانی: در دو قسم اول با متن موافق هستند و اما در قسم سوم می‌فرمایند: بنا بر احتیاط واجب آن را به فقرای مسلمانان صدقه دهد. و اگر صدقه دادن ممکن نباشد یا موجب مشقت و زحمت زیادی شود وجوب آن ساقط می‌شود و رساندن آن به خود فقیر لازم نیست بلکه کفایت می‌کند به وکیل او داده شود اگرچه وکیل خود قربانی‌کننده باشد آن‌گاه وکیل بر حسب اجازه موکل در آن تصرف می‌کند به هدیه دادن یا فروش یا اعراض از آن و یا غیر اینها.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که قدری از قربانی را خودش بخورد و قدری را هدیه دهد و مقداری را به فقیر مؤمن صدقه بدهد، و احتیاط آن است که هدیه را هم به مؤمن بدهد و اینکه هر یک از صدقه و هدیه کمتر از ثلث قربانی نباشد و در هدیه فقر شرط نیست.

* آیة الله مکارم: تقسیم ذبیحه برای کسی که متمکن است به سه قسمت واجب است ولی وکالت گرفتن از فقیر لازم نیست.}} و اگر صدقه را به فقرای کفار بدهد یا آنکه تمام ذبیحه را به آنها بدهد اشکال ندارد و ضامن حصه فقراء نیست{{توضیح مساله|۱۰۴۰|

* آیة الله سیستانی: بلکه به احتیاط واجب ضامن حصّه فقرا است مگر اینکه قربانی ارزش مالی خود را به دلیل فراوانی بیش از حد از دست بدهد.}} لیکن احتیاط؛ خصوصاً در خوردنِ قدری از ذبیحه، خیلی مطلوب است.

  | جایز است که ذبح را کسی دیگر به نیابت انجام دهد و نیت را نایب کند و احتیاطاً خود شخص هم نیت کند. {{توضیح مساله|۱۰۴۱|

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: باید نیت از صاحب قربانی تا هنگام کشتن مستمر باشد و کشنده لازم نیست نیت کند هرچند احوط و اولی نیت نمودن اوست.

* آیة الله زنجانی: در ذبح قربانی و کفارات، مباشرت، معتبر نیست، پس حاجی می‌تواند از کسی بخواهد یا به او اجازه دهد برایش ذبح کند، بلکه می‌تواند دیگری را در این کار، نایب خود قرار دهد و در صورت اول ـ که متعارف موارد است ـ هنگام ذبح باید خود حاجی، قصد داشته باشد که «برای حج تمتع قربانی می‌کنم قربة الی الله» و کافی است این قصد به طور اجمال در ذهن او باشد و لازم نیست ذابح، قصد قربت یا نیت انجام قربانی برای حج داشته باشد؛ بلکه همین که حیوان او را ذبح می‌کند کافی است، هرچند اصلاً کسی را نیت نکرده باشد و چون کار ذابح، نیابت نیست، بدون تردید، ایمان در او معتبر نمی‌باشد و حکمی که در متن مناسک آمده است مربوط به صورت دوم یعنی صورت نیابت است که به ندرت پیش می‌آید.

* آیة الله سبحانی: هرگاه انسان دیگری را برای قربانی نایب بگیرد، در این صورت خود شخص فقط قصد قربت کند ولی نایب باید عمل را آگاهانه و با تعیین نوع عمل (اینکه قربانی برای حج تمتع است و اینکه برای خود است یا نیابتا و فردی که حج را برای او انجام می‌دهد و یا نایب در ذبح است) انجام دهد، اما هرگاه فقط ذبح را به دیگری واگذار می‌کند، در این صورت اعمال مربوط به نیت (آگاهانه بودن- تعیین نوع عمل- کار برای خدا انجام شود) مربوط به خود اوست. پس در شق اول حج‌گزار فقط قصد قربت کند و بقیه بر عهده نایب است و در شق دوم فقط ذبح به دیگری واگذار می‌شود و اعمال مربوط به نیت بر عهده حج‌گزار است، بنابراین آنچه امروز بیشتر مرسوم است که نایب بدون واسطه و یا با اذن در توکیل به غیر، به قربانگاه می‌رود و پس از صورت برداری از اسامی افراد مختلف به ترتیب نام یک یک افراد را در نظر می‌آورد و قصد می‌کند آنچه بر ذمه فلانی است، انجام می‌دهم خواه حجة الاسلام یا نیابتی یا مستحبی باشد، کافی است و ذبح کلی از طرف موکلین کافی نیست و باید به هنگام ذبح تک تک افراد را مشخص کند.

* آیة الله صافی: و احوط آن است که علاوه بر نایب خودش هم اگر در وقت ذبح حاضر باشد نیت کند و اگر حاضر نیست موقعی که نایب یا وکیلی را که از طرف او برای ذبح نایب می‌گیرد می‌فرستد نیت کند و نیت را تا وقت ذبح مستمر بدارد.

* آیة الله گلپایگانی: علاوه بر خودش ذابح نیز باید نیت کند.

* آیة الله مکارم: نیت را حاجی می‌کند.}}

  | احتیاط واجب آن است که ذابح مؤمن باشد{{توضیح مساله|۱۰۴۲|

* آیة الله بهجت: ایمان شرط نیست ولی شرایط دیگر را باید دارا باشد.

* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی: اگر مسلمان باشد کفایت می‌کند و شیعه بودن ذابح لزومی ندارد.

* آیة الله خامنه‌ای: بنا بر احتیاط واجب ذبح‌کننده باید شیعه اثنی عشری باشد اما اگر نیت را خودش انجام دهد و فقط برای اجرای آن نایب بگیرد در این صورت بعید نیست که شیعه بودن ذبح‌کننده شرط نباشد.

* آیة الله فاضل، آیة الله نوری: در صورتی که ذابح را در انجام قربانی نایب کرده باشد و اما اگر از او خصوص ذبح را خواسته باشد لازم نیست مؤمن باشد و خودش باید قصد قربانی و قربت را انجام دهد.  

* آیة الله مکارم: تمام مسلمانان که ذبیحه آنان پاک و حلال است می‌توانند ذبح کنند.}} بلکه خالی از قوت نیست و همین طور در ذبح کفارات.

  | ذبح هم از عبادات است و در آن نیت خالص و قصد اطاعت خداوند لازم است.

* آیة الله تبریزی: در موارد احتمال نقص و مرض مطلقاً فحص لازم نیست.

* آیة الله خویی: فحص لازم نیست.

* آیة الله زنجانی: اگر احتمال عقلایی عیب یا مرض مادرزادی، داده شود فحص، واجب است.

* آیة الله سیستانی: فحص مطلقاً لازم نیست، گرچه احتیاط مستحب آن است که فحص کند مخصوصاً اگر احتمال نقص از هنگام ولادت در میان باشد.

* آیة الله مکارم: و بعید نیست قول فروشنده در مورد سن حیوان و یا اخته نبودن یا سایر عیوب پنهانی که خریدار نمی‌داند مقبول باشد.}}  

* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، فاضل: در صورتی که احتمال بدهد که در حال ذبح احراز شرایط کرده بوده.

* آیة الله سبحانی: به شرطی که هنگام ذبح آن را وارسی کرده باشد.

* آیة الله سیستانی: و همچنین اگر شک در این باشد که محل ذبح منا بوده یا جای دیگر.}}

  | اگر به کسی نیابت داد برای خریداری کردن و ذبح، و نایب انجام داد، و بعد از آن شخص محرم احتمال داد که نایب به شرایط عمل نکرده باشد، به این احتمال اعتنا نکند و ذبح کافی است.}}{{سخ}}

* آیة الله بهجت: احتیاطاً اطمینان لازم است.

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: اگر نایب ثقه باشد و خبر دهد از ذبح کافی است.

* آیة الله زنجانی: یا حجت شرعیه دیگری مانند شهادت دو عادل یا اخبار کسی که گفته او در این مورد  

* آیة الله سبحانی: چناچه وکیل یا نایب در ذبح مورد وثوق بود وگفت که حیوان را خریداری کرده و ذبح نموده، کفایت می‌کند.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: اگر بگوید قربانی کرده‌ام، در صورتی که متهم به کذب نباشد، می‌توان سخن او را پذیرفت.}} به اینکه عمل کرده است و گمان کفایت نمی‌کند.

  |اگر نایب عمداً بر خلاف دستور شرع، در اوصاف ذبیحه یا در کشتن آن، عمل کرد ضامن است و باید غرامت آن را بدهد و باید دو مرتبه ذبح کنند.}}

* آیة الله صافی: این فرع مجمل است و تفصیلی دارد.

* آیة الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.}} اگر برای عمل اجرت گرفته است ضامن است والاّ معلوم نیست ضامن باشد{{توضیح مساله|۱۰۵۰|

* آیة الله بهجت: اگر خلاف موجب عدم اجزاء شود در هر صورت ضامن است و اعاده لازم است.

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: مطلقاً مورد ضمان است.

* آیة الله زنجانی: در هر دو صورت ضامن است، مگر شرط عدم ضمان کرده باشد ـ ولو ارتکازاً ـ.

* آیة الله سبحانی: چون اتلاف صورت گرفته ضامن است چه برای این کار اجرت گرفته باشد یا اینکه تبرعا انجام داده باشد ولی بهتر است در مورد تبرع رعایت انصاف شده و مصالحه گردد ولی در هر صورت باید  

* آیة الله سیستانی: در هر دو صورت ضامن است.

* آیة الله فاضل: و نیز اگر تلف مستند به ذابح باشد بنا بر احتیاط ضامن است اگرچه عمل را تبرعاً انجام  

* آیة الله مکارم: اگر مقصر بوده ضامن است.}}

  | اگر قادر نباشد بر ذبح، باید سه روز در حج و هفت روز پس از مراجعت از حج روزه بگیرد.}}{{سخ}}

* آیة الله سبحانی: مراد از عدم قدرت در ذبحی که به روزه بدل می‌شود، عبارت است از اینکه پول خریدن آن را نداشته باشد و یا نتواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و یا اینکه ما به ازای قرض را جهت ادا در مکه یا وطن نداشته باشد و اما اگر پول خریدن قربانی را دارد ولی به هر دلیل مثل نبودن گوسفند و یا امر دیگر نتوانست تا غروب روز سیزدهم قربانی کند، حلق یا تقصیر را انجام دهد و در مورد قربانی اگر می‌تواند تا آخر ذی‌حجه انجام دهد و در غیر این صورت سال بعد قربانی را ولو با استنابه در منا انجام دهد و در آن صورت که به خاطر عدم توانایی مالی، نمی‌تواند قربانی تهیه کند، اگر از اول می‌داند باید سه روز قبل از عید و هفت روز بعد از برگشتن روزه بگیرد و اگر نتوانست باید تا آخر ذی‌حجه سه روز را در مکه و بقیه را در محل بماند، و باز هم اگر نتوانست به عللی در مکه بماند، سه روز را در راه و هفت روز را در محل و باز هم اگر نشد سه روز را در محل و با فاصله هفت روز بعدی را نیز در محل بگیرد.}} آن است که نه هدی را داشته باشد و نه پولش را.

* آیة الله زنجانی: واجب نیست پول قربانی را قرض کند، ولی اگر قرض کرد باید قربانی کند.}}

  | اگر می‌تواند بدون مشقت چیزی که زاید از مؤونه سفر است بفروشد، باید بفروشد، و هدی بخرد، لکن لباس را هرچه باشد لازم نیست بفروشد{{توضیح مساله|۱۰۵۴|

* آیة الله بهجت، آیة الله صافی: فرق بین لباس و غیر آن در صورتی که زائد بر مؤونه باشد نیست.

* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی: فرقی بین لباس و غیر لباس نیست.

* آیة الله سبحانی: ولی در لباسی که به آن حاجت دارد اگر بفروشد و قربانی تهیه نماید احتیاط آن است که روزه هم بگیرد.

* آیة الله سیستانی: اگر لباس مورد حاجت او نباشد بنا بر احتیاط واجب باید آن را بفروشد و قربانی تهیه کند.

* آیة الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.

* آیة الله مکارم: لباسی که مورد حاجت است.}}

* آیة الله بهجت: اگر مناسب باشد و عسر و حرج نباشد لازم است کسب نماید.}} لیکن اگر کسب کرد و تهیه کرد، باید ذبح کند.

* آیة الله بهجت: گذشت که لباس زائد را بفروشد و ذبح کند و روزه لازم نیست.

* آیات عظام تبریزی، زنجانی، مکارم: در این صورت روزه لازم نیست.

* آیة الله گلپایگانی: متعرض این فرع نشده‌اند.}}  

  | این سه روز روزه را باید در ماه ذی‌حجه بگیرد و احتیاط واجب آن است  که از هفتم تا نهم بگیرد و جلوتر نگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۷|

* آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی: و سه روز اول را می‌تواند پس از شروع به اعمال عمره تمتع از اول ماه ذی‌حجه بگیرد.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: باید این سه روز یا کاملاً قبل از عید قربان قرار گیرد هفتم و هشتم و نهم. و یا پس از بازگشت از منا و تا آخر ذی‌حجه.

* آیة الله سبحانی: لیکن اگر قبل از ایام منا یعنی روز هشتم و نهم را روزه گرفت می‌تواند یک روز را بعد از ایام تشریق روزه بگیرد کما اینکه این سه روز را می‌تواند از اول ذی‌حجه روزه بگیرد.}}

  | باید این سه روز دنبال هم باشد.}}{{سخ}}

  | اگر روز هفتم نتوانست روزه بگیرد، روز هشتم و نهم بگیرد و یک روز دیگر بعد از مراجعت از منا بگیرد و احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق، که یازدهم و دوازدهم و سیزدهم است، بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۹|

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: کسی که باید در حج روزه بگیرد چنانچه نتواند روز هفتم را روزه بگیرد هشتم و نهم را روزه گرفته و روز دیگر را پس از بازگشت از منا روزه بگیرد.

* آیة الله زنجانی: و باید بعد از روز سیزدهم بگیرد، مگر به جهت ضرورت.

* آیة الله سبحانی: روزه در ایام تشریق برای کسی که در منا است جایز نیست چه حج‌گزار باشد و چه غیر آن لذا اگر قبل از ایام منا روزه نگرفت باید بعد از ایام تشریق سه روز در مکه روزه بگیرد و هفت روز در محل خود و اگر در مکه نشد در راه بازگشت و اگر آن هم ممکن نشد در محل سه روز و بعد فاصله انداخته و هفت روز را روزه بگیرد و به احتیاط واجب هفت روز روزه که باید در محل بگیرد متوالیاً بگیرد.

* آیة الله سیستانی: مکلفی که باید سه روز در حج روزه بگیرد اگر موفق نشود همه سه روز را پیش از روز عید به جا آورد، بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند آنها را در روز هشتم و نهم و یک روز دیگر پس از برگشت از منا بگیرد، و افضل این است که پس از سپری شدن روزهای تشریق این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه جایز است که از روز سیزدهم شروع کند، در صورتی که قبل از آن از منا برگشته باشد، بلکه بنا بر اظهر اگرچه در خود روز سیزدهم برگشته باشد.}}  

 

  | این سه روز روزه را در ایام تشریق، در منا، جایز نیست بگیرد،{{توضیح مساله|۱۰۶۰|

* آیة الله زنجانی: مگر برای ضرورتی باشد ـ مثلاً روز چهاردهم، مجبور است مراجعت کند ـ در این صورت روز سیزدهم را روزه می‌گیرد.}} بلکه در ایام تشریق در منا روزه برای همه کس حرام است،{{توضیح مساله|۱۰۶۰|

* آیة الله بهجت: نسبت به غیر ناسک خالی از تأمّل نیست.

* آیة الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب.}} چه حج به جا بیاورد یا نه.

* آیة الله زنجانی: و اول آن روز چهاردهم است.

* آیة الله صافی: و احتیاط آنست که اول آن روز چهاردهم باشد.

* آیة الله سیستانی: به ذیل مسئله ۱۰۵۹رجوع شود.

* آیة الله فاضل: مشروط بر اینکه روز سیزدهم در منا نباشد والاّ باید از روز چهاردهم شروع کند.}}ـ و متوالی بگیرد و قصدش آن باشد که سه روز از پنج روز برای ادای روزه واجب باشد.

* آیة الله زنجانی، آیة الله سبحانی: و گذشتن روز سیزدهم.}} سه روز دنبال هم بگیرد.

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: احتیاط این است که پس از بازگشت هرچه زودتر روزه‌ها را بگیرد و بدون عذر تأخیر ننماید.

* آیة الله مکارم: این احتیاط ترک نشود.}}

  | این سه روز را در سفر می‌تواند روزه بگیرد و لازم نیست در مکه قصد اقامت کند، بلکه اگر برای ماندن سه روز در مکه مهلت نیست بین راه هم جایز است بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۴|

* آیة الله سبحانی: به حاشیه مسئله ۱۰۵۹ مراجعه شود.}}

* آیة الله بهجت: اگرچه ذبح کردن افضل و احوط است خصوصاً در صورت وجدان هدی قبل از خروج از منا.

* آیة الله تبریزی: اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد، بنا بر احتیاط واجب باید قربانی کند؛ در غیر این صورت روزه کفایت می‌کند.  

* آیات عظام خویی، صافی، گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که قربانی کند.

* آیة الله زنجانی: اگر در روز دهم تا دوازدهم، متمکن از هدی شد لازم است قربانی کند و نمی‌تواند به روزه، اکتفا کند و اگر بعد از آن متمکن شد لازم نیست.

* آیة الله سبحانی: اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد باید ذبح کند و در غیر این صورت، روزه کفایت می‌کند.

* آیة الله سیستانی: بنا بر احتیاط قربانی بر او واجب خواهد شد اگر تمکن قبل از گذشت ایام تشریق باشد والاّ روزه کفایت می‌کند.

* آیة الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب قربانی کند.}} لیکن اگر قبل از تمام شدن سه روز متمکن شد باید ذبح کند.

آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی، صافی، فاضل، مکارم: در ذی‌حجه  

سال آینده.

آیة الله زنجانی: باید در سال آینده، خودش یا نایبش در منا ذبح کند و اگر تأخیر روزه از روی علم و عمد و اختیار بوده باید یک گوسفند کفاره بدهد، بلی چنانچه به جهت ضرورتی نتوانسته در ذی‌حجه روزه بگیرد باید بعد از ذی‌حجه روزه بگیرد و قربانی کفایت نمی‌کند.

آیة الله گلپایگانی: و در ذبح نیت ما فی الذمه از هدی یا کفاره بکند و سپس بنا بر احتیاط هفت روز پی‌درپی نزد اهلش روزه بگیرد.}} و روزه فایده ندارد.

  | باید این سه روز روزه را، بعد از احرام به عمره به جا آورد و قبل از آن نمی‌تواند.{{توضیح مساله|۱۰۶۷|

* آیة الله زنجانی: باید بعد از محرم شدن به احرام حج بگیرد.

* آیة الله فاضل: یعنی تا زمانی که محرم به احرام عمره تمتع نشده نمی‌تواند این سه روز را بگیرد اما بعد از احرام عمره تمتع اگرچه محل هم باشد می‌تواند به تفصیلی که در مسئله ۱۰۵۷ گذشت روزه بگیرد.}}

  | هفت روز بقیه را باید بعد از مراجعت از سفر حج، روزه بگیرد.}}{{سخ}}

  | احتیاط واجب آن است که پی‌درپی به جا آورد{{توضیح مساله|۱۰۶۹|

* آیة الله بهجت: اظهر عدم وجوب توالی است.

* آیة الله زنجانی: سه روز روزه و همچنین هفت روز روزه باید پی‌درپی باشد، مگر در مواردی که ذکر شده است.

* آیات عظام سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم: بنا بر احتیاط مستحب....}}

  | جایز نیست این هفت روز را در مکه یا در راه روزه بگیرد، مگر آنکه بنای اقامت در مکه داشته باشد،  {{توضیح مساله|۱۰۷۰|

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: در این صورت باید صبر کند تا همراهان او به وطن مراجعت کنند یا یک ماه بگذرد و سپس روزه بگیرد.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: متعرض این مسئله و مسائل بعد تا مسئله ۱۰۷۶ نشده‌اند.}} در این صورت اگر مدتی بگذرد که در آن مدت می‌توانست به وطن خود مراجعت کند، جایز است به جا آورد و همچنین جایز است اگر یک ماه بماند.

* آیة الله زنجانی: باید به همان مقداری که ـ مثلاً ـ باید به فرودگاه برود و با هواپیما به محل بازگردد صبر کند و سپس روزه بگیرد و نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نماید.

* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: به ذیل مسئله قبلی مراجعه شود.

* آیة الله مکارم: این احتیاط لازم نیست.}} و به احتیاط واجب جمع بین سه روز و هفت روز را نکند.{{توضیح مساله|۱۰۷۱|

* آیة الله بهجت: فاصله لازم نیست.

* آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی: نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نمایند.

* آیة الله سیستانی: احتیاط مستحب عدم جمع است.}}

* یة الله بهجت: مانعی ندارد در بلد دیگر روزه بگیرد، البته آنقدر که می‌توانست به وطن برسد صبر کند.

* آیة الله خویی: متعرض این مسئله نشده‌اند.}} اگرچه به مقداری صبر کند که اگر راه می‌پیمود به وطن می‌رسید.

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: بلکه ملاک این است که همسفرهایش که در مکه اقامت نکرده‌اند  

* آیة الله زنجانی: مبدأ این دو مدت پس از انقضاء ایام تشریق و پایان مناسک حج (یعنی انجام طواف نساء) و سه روز روزه گرفتن است.

* آیة الله سبحانی: ابتدای ماه از ما بعد ایام تشریق یعنی روز چهاردهم حساب می‌شود.

* آیة الله سیستانی: ابتدا آن زمانی است که اگر قصد اقامت در مکه نداشت معمولاً از آنجا خارج می‌شد.

* آیة الله مکارم: بلکه ملاک آن است که همسفران او به وطن برسند ولی در یک ماه احتیاط واجب محاسبه بعد از قصد اقامت در مکه است.}}

* آیة الله بهجت، آیة الله زنجانی: واجب است بگیرد.

* آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: متعرض این مسئله نشده‌اند.

* آیة الله سبحانی: اگر سه روز را روزه گرفته قضای بقیه واجب نیست ولی اگر هیچ روزه نگرفته باید همه را قضا کند.

* آیة الله سیستانی: هیچ‌کدام واجب نیست.

* آیة الله فاضل: بر ولی واجب است سه روز را قضا کند و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط مستحب قضا کند.}}

  | لازم نیست بعد از برگشتن به بلد خود، در همان جا روزه بگیرد، پس اگر در جای دیگر قصد اقامت کرد می‌تواند بگیرد.}}{{سخ}}

* آیة الله بهجت: فاصله لازم نیست.

* آیة الله سیستانی: احتیاط مستحب عدم جمع است.}} و اگر ماه گذشته باشد باید در منی هدی ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۷۶|

* آیة الله زنجانی: و باید روزه بگیرد هرچند ماه ذی‌حجه گذشته باشد و ذبح هدی، لازم نیست.  

* آیة الله سیستانی: البته در سال آینده.}} اگرچه به وسیله شخص امینی باشد.}}

{{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۷۷ | تقسیم قربانی به سه قسم واجب نیست،{{توضیح مساله|۱۰۷۷| نظر آیات عظام در ۱۰۴۰ گذشت.}} و فروش یا هبه سهم فقیر،{{توضیح مساله|۱۰۷۷|آیة الله فاضل: توسط فقیر یا وکیل او.}} قبل از قربانی و بدون قبض آن باطل است.{{توضیح مساله|۱۰۷۷|

* آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی: جایز است قبل از قبض، از فقیری در وطنش وکالت بگیرد که در یک سوم قربانی طبق خواسته او تصرف کند.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: نسبت به صدقه و اهدا، انسان می‌تواند از فقرا و مؤمنین آشنا در شهر خود وکالت در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول کرده و بدون تقسیم اعراض نماید.

  | {{ارجاع مساله|۱۰۷۷}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۷۸ | گفته می‌شود که در منا، مسلخ فعلی،{{توضیح مساله|۱۰۷۸|در زمان حاضر به خارج از منا (مکانی به نام معیصم) منتقل شده است.}} کمی در وادی مُحسِّر ساخته شده و در این صورت، هرچند در صورت امکان ولو تا آخر ذی‌حجه باید در منا قربانی کنند لکن قربانی در مسلخ جدید مجزی است.{{توضیح مساله|۱۰۷۸|

* آیة الله بهجت: اگر به علت تغییر محل، ذبح در منا ممکن نباشد و تأخیر انداختن آن، ولو تا آخر ماه ذی‌حجه موجب عُسر و حرج نوعی باشد، در این صورت ذبح در خارج از منا اشکال ندارد. 

*  آیة الله تبریزی، آیة الله خویی: پس اگر متمکن از تأخیر و ذبح در منا باشد، اگرچه تا آخر ذی‌حجه، حلق یا تقصیر نماید و مُحل شود و ذبح را تأخیر بیندازد و همچنین طواف و نماز طواف و سعی را تأخیر بیاندازد والاّ جایز است به ذبح در مذبح فعلی اکتفا کند، ]لازم به تذکر است اگر در روز عید متمکن از ذبح در منا نبود و احتمال بقای عذر تا آخر ذی‌حجه را بدهد، می‌تواند طبق فتوای آیة الله خویی در مسلخ‌های جدید ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد اعاده نماید.[ و آیة الله تبریزی اضافه فرموده‌اند: و جایی که مشکوک است که منا باشد مبیت و ذبح و تقصیر در حال اختیار هم مجزی است.

* آیة الله خامنه‌ای: محل انجام ذبح، منا است و در صورتی که از ذبح در منا ممانعت شود، انجام آن در محل تعیین شده در حال حاضر، بلامانع است.

* آیة الله زنجانی: در شرایط کنونی، قربانی کردن در مسلخ‌هایی که در خارج منا و وادی محسَّر ولی نزدیک منا احداث شده است مجزی است و تأخیر برای ذبح در منا لازم نیست ولی اگر تأخیر انداخت اعمال بعدی را هم به تأخیر بیندازد.  

* آیة الله سبحانی: ذبح در مسلخ جدید مجزی است.

* آیة الله سیستانی: در صورت زیاد بودن حجاج و گنجایش نداشتن منا برای همه آنها در وقت اراده ذبح، بعید نیست کشتن در وادی محسِّر نیز جایز باشد، اگرچه احوط ترک آن است مگر آنکه بداند که نمی‌تواند در منا تا روز سیزدهم قربانی کند. و چنانچه ذبح در منا یا وادی محسر تا آخر ایام تشریق میسور نبود در هر کجای حرم بخواهد می‌تواند ذبح کند و جواز اکتفا در حال اختیار به ذبح در مکانی که مشکوک است از منا یا وادی محسر می‌باشد به علت شک در صحت علائم منصوبه در آن مکان‌ها محل اشکال است.

* آیة الله صافی، آیة الله گلپایگانی: در صورت تمکن از ذبح در ایام تشریق، لازم است ذبح را تأخیر نماید بلکه لزوم تأخیر تا آخر ذی‌حجه بعید نیست ولی حلق را روز عید انجام دهد و با این عمل از احرام مخیط خارج می‌شود و باقی اعمال را به ترتیب به جا آورد. و اگر به کلی ذبح در منا ممکن نبود ذبح در وادی محسِّر کافی است.

* آیة الله فاضل: اولا خارج بودن مذبح فعلی از منا ثابت نیست بلکه به احتمال قوی قسمتی از آن داخل منا است و بر فرض اینکه مسلخ فعلی خارج از منا باشد، صبر کردن لازم نیست بلکه می‌توانند در روز عید در مذبح فعلی قربانی کنند و بقیه اعمال را انجام دهند.

* آیة الله مکارم: از روز سیزدهم تأخیر نیندازد.}}

  | {{ارجاع مساله|۱۰۷۸}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۷۹ | کسی که اجیر در حج است، می‌تواند برای قربانی شخص ثالثی را  

وکیل کند و وکیل مزبور، نیت قربانی حجی که موکلش از طرف موکل خود انجام می‌دهد را می‌نماید.{{توضیح مساله|۱۰۷۹|

* آیة الله سبحانی، آیة الله سیستانی: وکیل باید نیت کند آن قربانی که بر موکلش واجب است.

* آیة الله مکارم: نیت قربانی را نایب اصلی می‌کند.}}

  | {{ارجاع مساله|۱۰۷۹}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۸۰ | تأخیر ذبح از روز عید عمداً، جایز نیست علی الأحوط،{{توضیح مساله|۱۰۸۰|نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۳۲ گذشت.}} لکن اگر تأخیر شد عمداً یا جهلاً یا نسیاناً، ذبح در شب کفایت می‌کند.{{توضیح مساله|۱۰۸۰|

* آیة الله تبریزی: ذبح در شب، بعد از عید، خلاف احتیاط است.

* آیات عظام خویی، سبحانی، فاضل: ذبح در شب کفایت نمی‌کند مگر برای خائف.

* آیة الله زنجانی: تأخیر قربانی تا روز دوازدهم جایز است ولی ذبح در شب کفایت نمی‌کند، مگر برای خائف که می‌تواند شب دهم قربانی کند و اگر از آن هم معذور است، قربانی در شب‌های بعدی کفایت می‌کند.

* آیة الله سیستانی: و احتیاط واجب این است که در شب قربانی نکند، حتی شب روزهای تشریق، مگر برای خائف.

* آیات عظام صافی، گلپایگانی، مکارم: بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند.}}

  | {{ارجاع مساله|۱۰۸۰}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = ۱۰۸۱ | کسانی که وکیل دیگری هستند که برای او قربانی کنند، می‌توانند قبل از اینکه حلق یا تقصیر کنند، قربانی دیگری را ذبح نمایند.{{توضیح مساله|۱۰۸۱|آیة الله زنجانی: البته چون قربانی کردن باعث نجس شدن بدن یا لباس محرم می‌شود، تا در منا حلق یا تقصیر نکرده نباید قربانی دیگری را ذبح کند و در هر حال اگر قربانی کرد، صحیح است.}}

  | {{ارجاع مساله|}}

== استفتائات ==

{{فتاوی حج  | مساله = 1082 | جمعي از حجاج پول روي هم مي‌گذارند و کسي با پول مشترک براي همه آنان تعدادي گوسفند مي‌خرد و در وقت ذبح، هر گوسفند را براي يک نفر قصد مي‌کند و قرباني مي‌کند، آيا اين ترتيب ذبح اشکال دارد يا خير و آيا در صورت تفاوت گوسفندان در قيمت با اينکه همه به يک اندازه پول داده‌اند چه وضعي پيدا مي‌شود؟

ج ـ اگر صاحبان پول راضي باشند اشکال ندارد.{{توضیح مساله|۱۰۸۲|

* آية الله تبريزى، آية الله خويي: اگر صاحبان پول اجازه داده باشند مانعي ندارد ولي رضايت قلبي کافي نيست.

* آية الله صافي، آية الله گلپايگاني: اگر صاحبان پول راضي باشند و ذابح وکالت در افراز داشته باشد

* اشکال ندارد.

* آية الله فاضل: ليکن بهتر است که وکالت بگيرد در مقابل وجه مورد توافق، يک گوسفند به نيابت از او قرباني کند و مجاز باشد که براي ذبح نايب هم بگيرد.}}

}}

| {{ارجاع مساله|۱۰۸۲}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1083 | کساني ‌که گوسفند خود را به غير مؤمن داده‌اند و او ذبح نموده است و بعد، حلق و اعمال مترتبه را انجام داده‌اند و بعد متوجه شده‌اند، وظيفه آنان چيست؟

ج ـ ذبح را اعاده کنند و حلق و اعمال مترتبه صحيح است.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1084 | کسي قرباني را به غير مؤمن داده و او کشته است و بعد متوجه شده و در عين توجه، عمداً بدون تجديد قرباني حلق کرده و اعمال مترتبه بر حلق را انجام داده، آيا مُحلّ شده است يا نه و آيا فقط قرباني بايد بکند يا همه اعمال را اعاده نمايد؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1085 | در مسئله قرباني در مسلخ جديد، عبارت نقل شده از حضرت عالي صراحت در حکم ندارد، لطفاً نظر مبارک را مرقوم فرماييد.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1086 | آيا در شرايط قرباني، تحقيق لازم است که يقين به بودن شرايط حاصل شود يا لازم نيست؟

ج ـ در شرايطي که مربوط به نقص عارض بر حيوان بعد از تمام بودن آن است، مثل خصي نبودن يا معيوب نبودن حيوان، فحص لازم نيست و در صورت شک مي‌تواند بدون تحقيق ذبح کند، ولي در شرايط ديگر مثل سن حيوان يا مؤمن بودن ذابح ، لازم است يقين حاصل شود.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1087 | در مکه جيب کسي را زدند و پولش را بردند، شکايت کرد، بعد  | {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = از[ طي مراحل قانوني، حاکم آنجا حکم کرد پولش را از دزد بگيرند و به او بدهند، آيا جايز است پول را بگيرد و گوسفند قرباني را با آن بخرد يا نه؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1088 | شخصي بدون گرفتن وکالت در ذبح، از طرف عيالش يا شخص ديگري قرباني مي‌نمايد، به اين خيال که اذن فحوي از او دارد و مطمئن است که وقتي به عيالش يا رفيقش بگويد من در قربانگاه براي تو قرباني کرده‌ام او راضي است و خوشحال هم مي‌شود، اين نحو قرباني کافيست يا نه؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1089 | روز عيد، بعض اشخاص به قربانگاه مي‌روند و بدون اينکه در قرباني نيابت داشته باشند، خودشان براي رفقايشان قرباني مي‌کنند، آيا اين قرباني کافي است يا نه؟ و اگر کافي نيست، پول قرباني به عهده چه کسي است؟

ج ـ کفايت نمي‌کند و پول از مال کسي خارج مي‌شود که خرج کرده است مگر آنکه غرری در بين باشد.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1090 | در قربانگاه، حجاج و صاحب گوسفند يک قراري با هم مي‌گذارند که هر چند رأس گوسفندي که مي‌خواهند، هر يکي به فلان مبلغ و نام مي‌برد، حاجي هم قبول مي‌کند و يکي يکي را به نيت افرادي که وکالت دارد مي‌کشد، بعد مي‌رود با صاحب گوسفند حساب مي‌کند، آيا در قرباني اشکالي نيست؟

ج ـ اشکال ندارد.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1091 | در قربانگاه ده نفر حاجي با صاحب گوسفند قرار مي‌گذارند که ده گوسفند را جدا مي‌کنيم و قرباني مي‌کنيم از قرار يکي دويست ريال سعودي مثلاً، در اين بين چند نفر ديگر از رفقاي آنان مي‌آيند و بدون قرار جديد با صاحب گوسفند، به تعدادشان گوسفند قرباني مي‌کنند و بنا دارند که بعد از قرباني طبق قرارداد ساير افراد، به صاحب گوسفند پول بدهند، آيا قرباني‌هاي آنان درست است يا خير؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1092 | غير مؤمن مشغول سر بريدن قرباني بود، شخصي که براي او قرباني مي‌شد دست گذاشت روي دست ذابح و فشار مي‌داد در بردن و آوردن چاقو، به نحوي که بريدن سر گوسفند به هر دو اسناد داده مي‌شد، آيا اين قرباني صحيح است؟

ج ـ اگر خودش ذبح نکرده، صحيح نيست.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1093 | در روز عيد قربان معمولاً در هر کارواني چند نفر براي قرباني از طرف ديگران نايب مي‌شوند و مي‌آيند قربانگاه، اگر کسي شک کند که براي فلان شخص هم قرباني کردم يا نه، وظيفه نايب چيست؟

ج ـ بايد قرباني کند.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1094 | آيا ذبح با کاردهاي استيل که معلوم نيست آهن است يا نه

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1095 | اگر انسان مريض نتواند در حج تمتع قرباني کند و به ديگري نيابت دهد و نايب و وکيل فراموش کند و در مدينه يا در ايران يادش بيايد که قرباني نکرده است، وظيفه‌اش چيست؟

ج ـ بر حج او اشکالي نيست، ولي قرباني بر ذمه‌اش باقي است که بايد در سال آينده در منا انجام دهد و اگر در ماه ذي‌حجه فهميد بايد در صورت امکان در همان ماه قرباني کند.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1096 | شخصي براي خود و نيابت افرادي به قربانگاه رفت و ده رأس گوسفند خريد و قرباني کرد، بعد از رسيدن به منزل، يقين پيدا کرد پول 9 رأس گوسفند را داده است، وظيفه‌اش نسبت به پول يک رأس که نداده چيست؟ ضمناً با مراجعه به قربانگاه صاحب گوسفند را پيدا نکرد، آيا جايز است که در آن پول تصرف کند و بعد از مراجعت به ايران پول ايراني به حاکم شرع بدهد و يا صدقه بدهد يا نه؟ و در صورتي که تصرف در آن جايز باشد اکنون که به ايران برگشته، آيا بايد ريال سعودي يا قيمت آن به ارز دولتي يا ارز آزاد بدهد؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1097 | شخصي قرباني نمي‌کند به اعتقاد اينکه گوشت گوسفند تلف مي‌شود و از آنان استفاده‌اي نمي‌شود وبا همين کيفيت تقصير کرده، اعمال حج را انجام مي‌دهد، وظيفه او چيست؟

ج ـ اگر جاهل بوده و فکر مي‌کرده که عملش صحيح است، از احرام خارج شده ولي قرباني بر ذمه او است.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1098 | آيا مُحرم مي‌تواند قبل از ذبحِ گوسفندِ خود، براي ديگري ذبح نمايد؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1099 | اگر کسي مؤمن بودن ذابح را قبل از ذبح احراز کرد و بعداً معلوم شد خلاف بوده است، آيا آن قرباني کفايت مي‌کند؟

ج ـ کفايت نمي‌کند.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1100 | اگر قرباني از وجه غير مُخَمَّس باشد چه صورت دارد؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1101 | در صورت عدم وجود گوسفند سالم، آيا مي‌توان گوسفند مرضوض الخصيتين (گوسفندي که تخم‌هاي آن را کوبيده‌اند) را ذبح نمود؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1102 | شخصي به اعتماد نايب خود در رمي، ذبح کرده و حلق نموده است، بعد معلوم شده که نايب از جانب او رمي ننموده است، آيا ذبح و حلق او صحيح است؟

ج ـ کفايت مي‌کند.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1103 | شخصي در قرباني کسي را نايب خود کرد و پس از آن به ديگري نيابت داد، ولي شخص اول ذبح نمود، آيا صحيح است؟

ج ـ اگر اولي را از وکالت عزل نکرده کافي است و مجرد نيابت دادن به دومي، عزل اولي از نيابت نيست.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1104 | شخصي با جهل به اشتراط مؤمن بودن ذابح، قرباني خود را به ديگري واگذار کرده که ذبح نمايد، بعد از ذبح متوجه مسئله شده است، وظيفه او چيست؟

ج ـ اگر مؤمن بودن ذابح معلوم نيست، بايد دو مرتبه قرباني کند.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1105 | کسي را وکيل در قرباني نموده، آيا وکيل مي‌تواند به ديگري  وکالت دهد؟

ج ـ اگر وکالت داده که وکيل خودش قرباني کند، نمي‌تواند به ديگري بدهد.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1106 | اگر ذبح قرباني شخصي توسط غير مؤمن صورت گرفته باشد ، آيا تکرار آن بايد در ايام تشريق باشد؟

ج ـ اگر در بقيه ذي‌حجه، تا آخر آن هم قرباني شود کافي است، اگرچه تأخير آن از ايام تشريق جايز نيست.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1107 | مُحرمي که لباس احرامش بر اثر ذبح نجس شده، مي‌تواند به مقداري که براي ديگران ذبح مي‌کند، در لباسِ احرام نجس باشد؟

ج ـ در صورت امکان بايد لباس خود را تطهير کند  و اگر نکرد ضرري به احرام يا ذبح ندارد.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1108 | در مناسک نوشته شده: واجب است احتياطاً، که قرباني را از روز عيد تأخير نيندازند، حال اگر کسي بدون عذر تأخير انداخت، به غير از حرمت تکليفي، عواقب ديگري هم دارد؟

ج ـ قرباني او صحيح است، ولي بايد ترتيب بين قرباني و حلق و اعمال مکه مراعات شود.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1109 | بعد از فري اوداج اربعه، اگر گردن قرباني را درحالي‌که هنوز زنده است قطع نمود، چه صورتي دارد؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1110 | مي‌فرماييد اگر ذبح در منا تا آخر ذي‌حجه ممکن شود بايد ذبح را تأخير بيندازد، آيا اجازه مي‌دهيد که حلق را همان روز عيد انجام دهد، يا بايد حلق و تقصير را تا بعد از قرباني تأخير بيندازد، هرچند ده روز طول بکشد؟

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1111 | آيا حکم گوسفندي که تخم‌هاي آن را کوبيده‌اند، با گوسفندي که تخم‌هايش را تابيده‌اند يکي است يا نه؟ و در هر صورت، اگر تخم‌هاي گوسفندي را تابيده باشند، آيا براي هَدي مُجزي است يا نه؟ لطفاً نظر خودتان را بيان فرماييد.

ج ـ بنا بر احتياط واجب بايد تابيده هم نشده باشد.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1112 | حيواني را که براي هدي ذبح مي‌کنند، اگر قطع اوداج اربعه بکنند و آن را رها نمايند و حيوان به خودي خود پشت به قبله شود و يا بعد از قطع اوداج اربعه، قبل از جان دادن، حيوان را روي بقيه اجساد حيوانات ذبح شده پرت نمايند و حيوان در اثر اين کار، از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حکمش چيست؟

ج ـ رو به قبله بودن در حال قطع اوداج اربعه کافي است.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1113 | اگر کسي پس از ذبح قرباني و انجام باقي مناسک و يا قبل از آن متوجه شد که سن هَدي کمتر از حد نصاب است وظيفه چيست؟

ج ـ اعاده لازم است.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1114 | اگر روحاني کاروان مي‌داند که احرامي او در روز عيد در مسلخ به خون آلوده مي‌شود و به جهت اينکه روحاني است و بايد بر اعمال حجاج نظارت داشته باشد مدت چند ساعت لباس احرامي او خون آلود است، آيا با علم به نجس شدن و طولاني بودن آن تکليف او چيست؟

ج ـ اگر معذور از تبديل يا تطهير است اشکال ندارد.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1115 | روحاني کارواني نايب است و مي‌داند که براي نظارت بر اعمال حج حجاج در قربانگاه لباس او به خون آلوده مي‌شود و به جهت مسئوليتي که دارد در قربانگاه معطل مي‌گردد، آيا با علم به اين جهت، نيابتش در حج اشکالي دارد؟

ج ـ نيابت اشکال ندارد.

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1116 | بعضي از محله‌هاي جديد مکه، در منا ساخته شده است، آيا در آنجا مي‌شود قرباني نمود يا خير؟

ج ـ اگر در منا است مانع ندارد، ولي بدون احراز اينکه در منا است، صحيح نيست.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = 1117 | انسان شک مي‌کند که در سال يا سال‌هاي گذشته ذابحِ قرباني‌اش مؤمن بوده يا نه، الآن وظيفه‌اش چيست؟

ج ـ اگر در حال عمل، مسئله را مي‌دانسته و ملتفت بوده و شک بعد از عمل است، اعتنا نکند و در غير اين صورت بايد قرباني را اعاده نمايد.  

| {{ارجاع مساله|}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج  | مساله = 1118 | بعضي از مديران کاروان‌ها يا اشخاص خيّرِ ديگر، که براي قرباني از اشخاص پول مي‌گيرند و احياناً خودشان سر بريدن را ياد ندارند لذا قرباني‌ها را غير مؤمن ذبح مي‌کند، اولاً آيا از منوب عنه مُجزي است يا نه و ثانياً آيا نايب ضامن است يا خير؟

ج ـ قرباني مزبور کفايت نمي‌کند و کسي که پول را از منوب عنه گرفته ضامن است.  

| {{ارجاع مساله|}} }}