در حال ویرایش مسجد بلال بن رباح (مکه)

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۵۳: خط ۵۳:
  | طول جغرافیایی = 39.822059900000006
  | طول جغرافیایی = 39.822059900000006
}}
}}
'''مسجد بلال بن رَباح''' منسوب به [[بلال]] و بر فراز [[کوه ابوقبیس]] در [[مکه]] بوده که در طرح‌های جدید توسعه و بنای کاخ‌های [[دولت سعودی]] بر فراز کوه ابوقبیس تخریب گردیده است.
'''مسجد بلال بن رَباح''' منسوب به [[بلال]] و بر فراز [[کوه ابوقبیس]] بوده که در طرح‌های جدید توسعه و بنای کاخ‌های [[دولت سعودی]] بر فراز کوه ابوقبیس تخریب گردیده است.


از این مسجد در منابع قدیم‌تر در قرون دوم و سوم یاد شده و نام آن را مسجد ابراهیم گفته‌اند. در این منابع دو قول مشهور درباره نام ابراهیم ذکر شده شده یکی [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم پیامبر]] و دیگری ابراهیم ابوقبیسی. منابع معاصر شهرت آن به نام بلال را گزارش کرده‌اند. عده‌ای علت این نام‌گذاری را [[اذان]] گفتن بلال در این محل دانسته‌اند. برخی منابع نیز این مسجد بالای کوه ابوقبیس را جایگاه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر]] به‌هنگام [[شق‌القمر]] دانسته‌اند.
از این مسجد در منابع قدیم‌تر در قرون دوم و سوم یاد شده و نام آن را مسجد ابراهیم گفته‌اند. در این منابع دو قول مشهور درباره نام ابراهیم ذکر شده شده یکی [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم پیامبر]] و دیگری ابراهیم ابوقبیسی. منابع معاصر شهرت آن به نام بلال را گزارش کرده‌اند. عده‌ای علت این نام‌گذاری را [[اذان]] گفتن بلال در این محل دانسته‌اند.


==مکان مسجد==
منابعی مانند [[ابن جبیر]](وفات 614 ق.) و [[ابن بطوطه]](وفات 779ق.) نیز بدون ذکر نام، تنها به وجود این مسجد در بالای کوه ابوقبیس اشاره کرده‌اند. همچنین این منابع مسجد بالای کوه ابوقبیس را جایگاه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر]] به‌هنگام [[شق‌القمر]] دانسته‌اند.


مسجد بلال بر فراز [[کوه ابوقبیس]] قرار داشت و مساحتی حدود یکصد متر مربع داشت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ج1، ص 151.</ref>این مسجد تا قرن چهاردهم هجری وجود داشته<ref>التاریخ القویم، ج5، ص 84</ref> اما در طرح‌های جدید توسعه و بنای کاخ‌هایی که برای میهمانان [[دولت سعودی]] بر فراز [[کوه ابوقبیس]] ساخته شده تخریب شده و اکنون اثری از آن برجای نمانده و تنها تصویر آن باقی است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ج1، ص 151.</ref>
==موقعیت مسجد==
 
مسجد ابراهیم (بلال) بر فراز [[کوه ابوقبیس]] قرار داشت و مساحتی حدود یکصد متر مربع داشت. این مسجد، در طرح‌های جدید توسعه و بنای کاخ‌هایی که برای میهمانان [[دولت سعودی]] بر فراز کوه ابوقبیس ساخته شده تخریب شده و اکنون اثری از آن برجای نمانده و تنها تصویر آن باقی است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ج1، ص 151</ref>


==مسجد ابراهیم یا مسجد بلال؟==
==مسجد ابراهیم یا مسجد بلال؟==
نام قدیم مسجد بلال، مسجد ابراهیم بود و منابع کهن با این نام از آن یاد کرده‌اند. به نوشته ازرقی(درگذشت: 250ق) و فاکهی (درگذشت: 272ق)، دو تاریخ‌نگار مکه در قرن سوم قمری، بنابر گزارشی که نزد مردم مکه رواج داشت، [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم]](ع) مردم را از بالای این کوه به حج‌گزاری فراخواند؛<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=203 اخبار مکه ازرقی، ج2، ص 201]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC4.pdf&page=17 اخبار مکه فاکهی، ج4، ص17-16]</ref> اما برخی از مکیان نیز نام این مسجد را منسوب به شخصی به نام ابراهیم قبیسی می‌دانستند نه حضرت ابراهیم.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=203 اخبار مکه ازرقی، ج2، ص 201]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC4.pdf&page=17 اخبار مکه فاکهی، ج4، ص17-16]</ref>  
[[ازرقی]](وفات 250ق) در قرن دوم هجری، از مسجدی بالای کوه ابوقبیس نام برده و از آن با نام مسجد ابراهیم یاد کرده است. او عنوان می‌کند که منظور از ابراهیم، فردی به نام ابراهیم ابوقبیسی است و نه ابراهیم پیامبر. همچنین او به قول مشهور دیگری درباره این مسجد اشاره می‌کند که عده‌ای این مسجد را مسجد ابراهیم نبی می‌دانند. از این رو که ابراهیم در آن نقطه ایستاد و مردم را برای حج فراخواند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲</ref>
[[فاکهی]] (وفات 272ق.) نیز در قرن سوم از مسجد ابراهیم  یاد کرده است؛ و هر دو نظر درباره ابراهیم پیامبر و ابراهیم قبیسی را نقل می‌کند.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج4، ص16-17</ref>  


سفرنامه‌نویسانی مانند [[ابن جبیر]]<ref>رحله ابن جبیر، ص76</ref> و [[ابن بطوطه]]<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 383</ref> نیز بدون ذکر نام فقط وجود مسجد در فراز کوه ابوقبیس را گزارش کرده‌اند؛ اما در منابع معاصر از این مسجد با نام مسجد بلال یاد شده است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص125؛ رحله ابن بطوطه، ج1، پاورقی، ص383؛ الرحلات المغربیه و الاندلسیه، ص456؛ «حجنامه2» علی نقی منزوی، مجله کاوه، شماره 47 و 48، بهار و تابستان 1352، ص62.</ref> همچنین برخی گفته‌اند بلال پس از [[فتح مکه]]، بر کوه ابوقبیس اذان گفت و بعدها کسی به یاد و نام بلال مسجدی بر فراز این کوه ساخت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص125.</ref>
منابعی مانند ابن جبیر<ref>رحله ابن جبیر، ص 76</ref> و ابن بطوطه<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 383</ref> نیز بدون ذکر نام فقط وجود مسجد در بالای کوه ابوقبیس را گزارش کرده‌اند. اما در منابع معاصر عنوان شده است که این مسجد به نام مسجد بلال شهرت دارد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 125</ref><ref>رحله ابن بطوطه، ج1، پاورقی، ص 383</ref><ref>الرحلات المغربیه و الاندلسیه، ص 456</ref>


==نماز پیامبر و شق‌القمر==
==جایگاه پیامبر به هنگام شق‌القمر==
برخی گزارش‌ها از نماز پیامبر بالای کوه ابوقبیس خبر داده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC4.pdf&page=16 اخبار مکه فاکهی، ج4، ص 16]</ref> ابن جبیر و ابن بطوطه در سفرنامه‌های خود، این مسجد را جایگاه پیامبر(ص) در هنگام [[شق القمر]] دانسته‌اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص76؛ رحله ابن بطوطه، ج1، ص383</ref>
ابن جبیر و ابن بطوطه در سفرنامه‌های خود، این مسجد را جایگاه پیامبر(ص) در هنگام [[شق القمر]] دانسته‌اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص76؛ رحله ابن بطوطه، ج1، ص383</ref>


==گزارش ابن بطوطه از چراغانی مسجد بلال==
==گزارش ابن بطوطه از چراغانی مسجد بلال==
[[ابن بطوطه]] در سفرنامه اش در سال 725 قمری، به رسم و رسوم مکیان در شب بیست و هفتم ماه رمضان و شب اول ماه شوال اشاره می‌کند. او می‌گوید مکیان در این شب‌ها در [[مسجدالحرام]] و اطراف آن و نیز در مسجد [[کوه ابوقبیس]] مشعل و چراغ روشن می‌کنند.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 404</ref>
ابن بطوطه در سفرنامه اش در سال 725 ه.ق، به رسم و رسوم مکیان در شب بیست و هفتم ماه رمضان و شب اول ماه شوال اشاره می‌کند. او می‌گوید مکیان در این شب‌ها در [[مسجدالحرام]] و اطراف آن مشعل و چراغ روشن می‌کنند. همچنین عنوان می‌کند علاوه بر مسجدالحرام آن‌ها در مسجد کوه ابوقبیس نیز این مشعل‌ها و چراغ‌ها را روشن می‌کنند.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 404</ref>


==تاریخچه بنا==
==تاریخچه بنا==
[[اخبار مکه (ازرقی)|تاریخ ازرقی]] قدیمی‌ترین منبعی است که در قرن سوم هجری به این مسجد اشاره کرده‌است.<ref>اخبار مکه،ازرقی، ج2، ص 202</ref> بر این اساس برخی از تاریخ‌نگاران زمان احتمالی ساخت مسجد را قرن نخست هجری دانسته‌اند.<ref>تاریخ القویم، ج5، ص 83</ref>  
زمان ساخت مسجد بالای کوه ابوقبیس به‌درستی مشخص نیست. اما چنان‌که به‌نظر می‌رسد ازرقی قدیم‌ترین منبعی است که در قرن دوم هجری به این مسجد اشاره کرده‌است.<ref>اخبار مکه،ازرقی، ج2، ص 202</ref>  


همچنین ابن بطوطه در قرن هشتم از بازسازی مسجد به دستور ملک ظاهر مملوکی خبر داده است.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 383</ref> منابع از تجدید بنای این مسجد در قرن 13 هجری توسط یک مرد هندی هم خبر داده‌اند.<ref>تحصیل المرام، ج1، ص 502</ref>
گزارش‌هایی از برخی بازسازی‌های بنا نیز در منابع نقل شده است از جمله ابن بطوطه در قرن هشتم از بازسازی مسجد به دستور ملک ظاهر مملوکی خبر داده است.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 383</ref> همچنین از تجدید بنای این مسجد در قرن 13 هجری توسط یک مرد هندی خبر داده‌اند.<ref>تحصیل المرام، ج1، ص 502</ref>


=== گزارش سفرنامه‌های ایرانیان ===
=== گزارش سفرنامه‌های ایرانیان ===
برخی [[شیعه|شیعیان]] ایرانی که پیش از تخریب مسجد بلال به [[مکه]] رفته‌اند، گزارش‌هایی از آن نقل کرده‌اند.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ص۷۶۶.</ref> میرزا داود حسینی که در سال ۱۳۲۲ قمری به [[حج]] رفته، تصریح کرده است که بالای کوه ابوقبیس، جایی که پیامبر مردم را به توحید فراخواند، [[محراب]] و [[گلدسته|مأذنه‌ای]] ساخته‌اند.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۷، ص۵۴۵.</ref> حاج ایازخان قشقایی در سفر حج سال ۱۳۴۱ق/۱۳۰۱ش، از وجود بقعه‌ای با دو [[گلدسته]] بر این کوه خبر داده، اما نام آن را نیاورده است.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۸، ص۴۱۹</ref>
برخی [[شیعه|شیعیان]] ایرانی که پیش از تخریب مسجد بلال به [[مکه]] رفته‌اند، گزارش‌هایی از آن نقل کرده‌اند.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ص۷۶۶.</ref> میرزا داود حسینی که در سال ۱۳۲۲ ق./ ۱۲۸۳ ش. به [[حج]] مشرف شده، تصریح کرده که بالای کوه ابوقبیس، جایی که پیامبر مردم را به توحید فراخواند، [[محراب]] و [[گلدسته|مأذنه‌ای]] ساخته‌اند.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۷، ص۵۴۵.</ref>حاج ایازخان قشقایی که در سال ۱۳۴۱ق./۱۳۰۱ش. به حج رفته، از وجود بقعه‌ای با دو [[گلدسته]] بر این کوه خبر داده، اما نام آن را نیاورده است.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۸، ص۴۱۹</ref>
 
=== آخرین‌گزارش‌ها از مسجد بلال ===
گزارشی از مسجد بلال در کتاب [[التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم|تاریخ القویم]] نیز آمده است. گزارش این کتاب که نخستین بار در سال 1385 قمری/ 1966میلادی منتشر شده است نشان می‌دهد که این مسجد تا آن زمان وجود داشته و اطراف آن را نیز خانه‌های متعدد فراگرفته بود.<ref>التاریخ القویم، ج5، ص 84.</ref> مسجد بلال اکنون تخریب شده است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ج1، ص 151.</ref>


==گالری==
==گالری==
خط ۱۰۶: خط ۱۰۶:


*'''اخبار مکه و ما جا فیها من الاثار'''، محمد بن عبدالله، مصحح:رشدی صالح ملحس، بیروت:دارالاندلس، 1416ق
*'''اخبار مکه و ما جا فیها من الاثار'''، محمد بن عبدالله، مصحح:رشدی صالح ملحس، بیروت:دارالاندلس، 1416ق
*'''التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم'''، محمدطاهر، کردی، بیروت:دارالخضر، چاپ اول، 1420ق


*'''الرحله ابن بطوطه'''، محمدبن عبدالله ابن بطوطه، مصحح:عبدالهادی تازی، ریاض:اکادیمیه المملکه المغربیه، 1417ق
*'''الرحله ابن بطوطه'''، محمدبن عبدالله ابن بطوطه، مصحح:عبدالهادی تازی، ریاض:اکادیمیه المملکه المغربیه، 1417ق
خط ۱۱۶: خط ۱۱۴:


*'''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام'''، محمدبن احمد مالکی مکی، مصحح: عبدالملک ابن دهیش، مکه:مکتبه الاسدی، 1424ق.
*'''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام'''، محمدبن احمد مالکی مکی، مصحح: عبدالملک ابن دهیش، مکه:مکتبه الاسدی، 1424ق.


*'''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران:مشعر، 1381
*'''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران:مشعر، 1381
خط ۱۲۶: خط ۱۲۵:
[[رده:مسجدهای مکه]]
[[رده:مسجدهای مکه]]
[[رده:مکان‌های تاریخی مکه]]
[[رده:مکان‌های تاریخی مکه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[en:Bilal b. Rabah Mosque]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

این صفحه عضوی از یک ردهٔ پنهان است: