نسخهٔ فعلی |
متن شما |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنا
| | '''مسجد بلال بن رَباح''' منسوب به [[بلال]] و بر فراز [[کوه ابوقبیس]] بوده که در طرحهای جدید توسعه و بنای کاخهای [[دولت سعودی]] بر فراز کوه ابوقبیس تخریب گردیده است. |
| | عنوان = مسجد بلال
| |
| | تصویر = مسجد بلال-1-.jpg|File.png|270px|thumb|left
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | پیوند تصویر =
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| | نامهای دیگر = مسجد حضرت ابراهیم/ مسجد ابراهیم ابوقبیسی
| |
| | مکان = مکه
| |
| | کاربری =
| |
| | بزرگداشت نزد =
| |
| | وابسته به دین/مذهب = اسلام
| |
| | باورها =
| |
| | آیینها =
| |
| | احکام =
| |
| | زیارت کنندگان =
| |
| | بازدیدکنندگان =
| |
| | زمان پایهگذاری =
| |
| | بنیانگذار =
| |
| | رویدادها =
| |
| | بازسازیها =
| |
| | بازسازی کنندگان = ملک ظاهر مملوکی/ مردی هندی در قرن 13 هجری
| |
| | بخشهای از میان رفته =
| |
| | ویژگیهای تاریخی =
| |
| | متولیان =
| |
| | مساحت =
| |
| | طول =
| |
| | عرض =
| |
| | ارتفاع =
| |
| | وضعیت بنا = تخریب شده
| |
| | گنجایش =
| |
| | امکانات =
| |
| | بخشهای بنا =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | ویژگیها =
| |
| | گنبدها =
| |
| | منارهها =
| |
| | درها =
| |
| | رواقها =
| |
| | صحنها =
| |
| | ایوانها =
| |
| | گرداننده =
| |
| | نهاد وابسته =
| |
| | نهاد نگهدارنده =
| |
| | مدیر =
| |
| | روحانی =
| |
| | نهادهای زیر مجموعه =
| |
| | ثبت در =
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | تاریخ ثبت =
| |
| | وبگاه =
| |
| | عرض جغرافیایی = 21.429949951348185
| |
| | طول جغرافیایی = 39.822059900000006
| |
| }}
| |
| '''مسجد بلال بن رَباح''' منسوب به [[بلال]] و بر فراز [[کوه ابوقبیس]] در [[مکه]] بوده که در طرحهای جدید توسعه و بنای کاخهای [[دولت سعودی]] بر فراز کوه ابوقبیس تخریب گردیده است. | |
| | |
| از این مسجد در منابع قدیمتر در قرون دوم و سوم یاد شده و نام آن را مسجد ابراهیم گفتهاند. در این منابع دو قول مشهور درباره نام ابراهیم ذکر شده شده یکی [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم پیامبر]] و دیگری ابراهیم ابوقبیسی. منابع معاصر شهرت آن به نام بلال را گزارش کردهاند. عدهای علت این نامگذاری را [[اذان]] گفتن بلال در این محل دانستهاند. برخی منابع نیز این مسجد بالای کوه ابوقبیس را جایگاه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر]] بههنگام [[شقالقمر]] دانستهاند.
| |
| | |
| ==مکان مسجد==
| |
| | |
| مسجد بلال بر فراز [[کوه ابوقبیس]] قرار داشت و مساحتی حدود یکصد متر مربع داشت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ج1، ص 151.</ref>این مسجد تا قرن چهاردهم هجری وجود داشته<ref>التاریخ القویم، ج5، ص 84</ref> اما در طرحهای جدید توسعه و بنای کاخهایی که برای میهمانان [[دولت سعودی]] بر فراز [[کوه ابوقبیس]] ساخته شده تخریب شده و اکنون اثری از آن برجای نمانده و تنها تصویر آن باقی است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ج1، ص 151.</ref>
| |
|
| |
|
| ==مسجد ابراهیم یا مسجد بلال؟== | | ==موقعیت مسجد== |
| نام قدیم مسجد بلال، مسجد ابراهیم بود و منابع کهن با این نام از آن یاد کردهاند. به نوشته ازرقی(درگذشت: 250ق) و فاکهی (درگذشت: 272ق)، دو تاریخنگار مکه در قرن سوم قمری، بنابر گزارشی که نزد مردم مکه رواج داشت، [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم]](ع) مردم را از بالای این کوه به حجگزاری فراخواند؛<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=203 اخبار مکه ازرقی، ج2، ص 201]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC4.pdf&page=17 اخبار مکه فاکهی، ج4، ص17-16]</ref> اما برخی از مکیان نیز نام این مسجد را منسوب به شخصی به نام ابراهیم قبیسی میدانستند نه حضرت ابراهیم.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=203 اخبار مکه ازرقی، ج2، ص 201]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC4.pdf&page=17 اخبار مکه فاکهی، ج4، ص17-16]</ref>
| |
|
| |
|
| سفرنامهنویسانی مانند [[ابن جبیر]]<ref>رحله ابن جبیر، ص76</ref> و [[ابن بطوطه]]<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 383</ref> نیز بدون ذکر نام فقط وجود مسجد در فراز کوه ابوقبیس را گزارش کردهاند؛ اما در منابع معاصر از این مسجد با نام مسجد بلال یاد شده است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص125؛ رحله ابن بطوطه، ج1، پاورقی، ص383؛ الرحلات المغربیه و الاندلسیه، ص456؛ «حجنامه2» علی نقی منزوی، مجله کاوه، شماره 47 و 48، بهار و تابستان 1352، ص62.</ref> همچنین برخی گفتهاند بلال پس از [[فتح مکه]]، بر کوه ابوقبیس اذان گفت و بعدها کسی به یاد و نام بلال مسجدی بر فراز این کوه ساخت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص125.</ref>
| | مسجدی منسوب به بلال و بر فراز [[کوه ابوقبیس]] بوده که مساحتی حدود یکصد متر مربع داشته است. این مسجد، در طرحهای جدید توسعه و بنای کاخهایی که برای میهمانان دولت سعودی بر فراز کوه ابوقبیس ساخته شده تخریب گردید و اکنون اثری از آن برجای نمانده و البته تصویر آن موجود است. |
|
| |
|
| ==نماز پیامبر و شقالقمر== | | ==علت نامگذاری== |
| برخی گزارشها از نماز پیامبر بالای کوه ابوقبیس خبر دادهاند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC4.pdf&page=16 اخبار مکه فاکهی، ج4، ص 16]</ref> ابن جبیر و ابن بطوطه در سفرنامههای خود، این مسجد را جایگاه پیامبر(ص) در هنگام [[شق القمر]] دانستهاند.<ref>رحله ابن جبیر، ص76؛ رحله ابن بطوطه، ج1، ص383</ref>
| |
|
| |
|
| ==گزارش ابن بطوطه از چراغانی مسجد بلال==
| | [[بلال بن رباح|بلال بن رَباح]]، از نخستین گروندگان به [[اسلام]] بود. وی پس از [[فتح مکه]]، بر بام [[کعبه]] ایستاد و بانگ اذان برداشت. |
| [[ابن بطوطه]] در سفرنامه اش در سال 725 قمری، به رسم و رسوم مکیان در شب بیست و هفتم ماه رمضان و شب اول ماه شوال اشاره میکند. او میگوید مکیان در این شبها در [[مسجدالحرام]] و اطراف آن و نیز در مسجد [[کوه ابوقبیس]] مشعل و چراغ روشن میکنند.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 404</ref> | | برخی گفتهاند که او روی کوه ابوقبیس نیز اذان گفته و از این روی محل اذان وی مسجد شده است. چنین بهنظر میرسد که بعدها کسی به یاد و نام بلال این مسجد را بر فراز ابوقبیس ساخته است. |
|
| |
|
| ==تاریخچه بنا== | | ==نامهای دیگر مسجد کوه ابوقبیس == |
| [[اخبار مکه (ازرقی)|تاریخ ازرقی]] قدیمیترین منبعی است که در قرن سوم هجری به این مسجد اشاره کردهاست.<ref>اخبار مکه،ازرقی، ج2، ص 202</ref> بر این اساس برخی از تاریخنگاران زمان احتمالی ساخت مسجد را قرن نخست هجری دانستهاند.<ref>تاریخ القویم، ج5، ص 83</ref>
| |
|
| |
|
| همچنین ابن بطوطه در قرن هشتم از بازسازی مسجد به دستور ملک ظاهر مملوکی خبر داده است.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص 383</ref> منابع از تجدید بنای این مسجد در قرن 13 هجری توسط یک مرد هندی هم خبر دادهاند.<ref>تحصیل المرام، ج1، ص 502</ref>
| | ===مسجد ابراهیم=== |
| | [[فاکهی]] در قرن سوم از [[مسجد ابراهیم]] که بر فراز کوه ابوقبیس بوده است، یاد کرده است؛ جایی که ابراهیم در آن نقطه ایستاد و ندای [[حج]] سر داد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج4، ص١6.</ref> همچنین او به این نکته نیز اشاره میکند که برخی هم گفتهاند این مسجد، به نام ابراهیم قبیسی بوده است که بعدها به خطا، به [[حضرت ابراهیم(ع)]] نسبت داده شده است<ref>همان، ص17.</ref> |
| | منابع دیگری نیز این مسجد را منتسب به ابراهیم قبیسی و نه ابراهیم پیامبر، دانستهاند.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج۲، ص۲۰۲؛ ابن ظهیره، الجامع اللطیف، ص۲۹۱.</ref> |
|
| |
|
| === گزارش سفرنامههای ایرانیان === | | ===جایگاه پیامبر به هنگام شقالقمر=== |
| برخی [[شیعه|شیعیان]] ایرانی که پیش از تخریب مسجد بلال به [[مکه]] رفتهاند، گزارشهایی از آن نقل کردهاند.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ص۷۶۶.</ref> میرزا داود حسینی که در سال ۱۳۲۲ قمری به [[حج]] رفته، تصریح کرده است که بالای کوه ابوقبیس، جایی که پیامبر مردم را به توحید فراخواند، [[محراب]] و [[گلدسته|مأذنهای]] ساختهاند.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۷، ص۵۴۵.</ref> حاج ایازخان قشقایی در سفر حج سال ۱۳۴۱ق/۱۳۰۱ش، از وجود بقعهای با دو [[گلدسته]] بر این کوه خبر داده، اما نام آن را نیاورده است.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۸، ص۴۱۹</ref>
| | ابن جبیر جهانگرد مشهور مسلمان که سال ۵۷۹ق. به مکه رفته<ref> ابن جبیر، الرحله، ص۵۸.</ref>، از وجود مسجدی بر کوه خبر داده که به گفته او جایگاه پیامبر(ص) هنگام شق القمر بوده است.<ref>ابن جبیر، الرحله، ص۸۵.</ref> |
|
| |
|
| === آخرینگزارشها از مسجد بلال === | | ==مسجد بلال در سفرنامههای ایرانیان== |
| گزارشی از مسجد بلال در کتاب [[التاریخ القویم لمکة و بیتالله الکریم|تاریخ القویم]] نیز آمده است. گزارش این کتاب که نخستین بار در سال 1385 قمری/ 1966میلادی منتشر شده است نشان میدهد که این مسجد تا آن زمان وجود داشته و اطراف آن را نیز خانههای متعدد فراگرفته بود.<ref>التاریخ القویم، ج5، ص 84.</ref> مسجد بلال اکنون تخریب شده است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ج1، ص 151.</ref>
| | برخی شیعیان ایرانی که پیش از تخریب مسجد بلال به مکه رفتهاند، گزارشهایی از آن نقل کردهاند.<ref>جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ص۷۶۶.</ref> میرزا داود حسینی که در سال ۱۳۲۲ ق./ ۱۲۸۳ ش. به حج مشرف شده، تصریح کرده که بالای کوه ابوقبیس، جایی که پیامبر مردم را به توحید فراخواند، محراب و مأذنهای ساختهاند.<ref>جعفریان پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۷، ص۵۴۵.</ref>حاج ایازخان قشقایی که در سال ۱۳۴۱ق./۱۳۰۱ش. به حج رفته، از وجود بقعهای با دو گلدسته بر این کوه خبر داده، اما نام آن را نیاورده است.<ref>جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج۸، ص۴۱۹</ref> احتمالا او از آخرین شیعیان ایرانی است که این مسجد را دیده است. |
|
| |
|
| ==گالری==
| |
| <gallery>
| |
| پرونده:مسجد بلال.jpg|مسجد بلال در مکه
| |
| پرونده:مسجد بلال1.jpg|مسجد بلال در مکه
| |
| پرونده:مسجد بلال2.jpg|مسجد بلال در مکه
| |
| پرونده:مسجد بلال3.jpg|مسجد بلال در مکه
| |
|
| |
| </gallery>
| |
|
| |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| *[[کوه ابوقبیس|'''کوه ابوقبیس''']]
| |
| *'''[[بلال بن رباح]]'''
| |
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
|
| |
|
خط ۱۰۳: |
خط ۳۰: |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
|
| |
|
| *'''اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه'''، محمدبن اسحاق فاکهی، ابوعبدالله محمد بن اسحاق الفاکهی، تصحیح عبدالملک بن دهیش، مکه: مکتبه الاسدی، 1424ق.
| | {{برگرفتگی |
|
| |
|
| *'''اخبار مکه و ما جا فیها من الاثار'''، محمد بن عبدالله، مصحح:رشدی صالح ملحس، بیروت:دارالاندلس، 1416ق
| | |پیش از لینک = کتاب |
|
| |
|
| *'''التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم'''، محمدطاهر، کردی، بیروت:دارالخضر، چاپ اول، 1420ق
| | |منبع = آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان. |
|
| |
|
| *'''الرحله ابن بطوطه'''، محمدبن عبدالله ابن بطوطه، مصحح:عبدالهادی تازی، ریاض:اکادیمیه المملکه المغربیه، 1417ق
| | |پس از لینک = بخش «مسجد بلال»، ج1، ص151، |
|
| |
|
| *'''الرحله ابن جبیر'''، محمدبن احمد، بیروت: دار و مکتبه الهلال، چاپ اول
| | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1077 |
| | |
| *'''الرحلات المغربیه و الاندلسیه'''، عواطف محمد یوسف نواب، ریاض:مکتبه الملک فهد الوطنیه، 1417
| |
| | |
| *'''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام'''، محمدبن احمد مالکی مکی، مصحح: عبدالملک ابن دهیش، مکه:مکتبه الاسدی، 1424ق.
| |
| | |
| *'''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران:مشعر، 1381
| |
| | |
| *'''پنجاه سفرنامه حج قاجاری'''، رسول جعفریان، تهران: نشر علم، ۱۳۸۹ش.
| |
|
| |
|
| | }} |
| | *'''اخبار مکه فاکهی'''، ابوعبدالله محمد بن اسحاق الفاكهى، تصحيح عبدالملك بن دهيش، 1994. |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| {{مساجد}} | | {{مساجد}} |
|
| |
|
| [[رده:مسجدهای مکه]] | | [[رده:مسجدهای مکه]] |
| [[رده:مکانهای تاریخی مکه]] | | [[رده:مکانهای تاریخی مکه]] |
| [[رده:مقالههای تکمیلشده]]
| |
| [[en:Bilal b. Rabah Mosque]]
| |