در حال ویرایش مسجد حمزة بن عبدالمطلب (مدینه)

{{جعبه اطلاعات بنا
| عنوان = 
| تصویر = مسجد_حمزه_مدینه.png
| اندازه تصویر = 
| پیوند تصویر = 
| توضیح تصویر = 
| نام‌های دیگر = مسجد سیدالشهدا * مسجد شهداء احد
| مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] * در نزدیکی [[کوه احد]]
| کاربری = مسجد
| بزرگداشت نزد = مسلمانان
| وابسته به دین/مذهب = اسلام
| باورها = 
| آیین‌ها = اقامه نماز جماعت
| زمان پایه‌گذاری = 
| بنیانگذار = 
| رویدادها = 
| بازسازی‌ها = 
| ویژگی‌های تاریخی = 
| مساحت = 54هزار متر مربع
| طول = 
| عرض = 
| ارتفاع = 
| وضعیت بنا = موجود
| گنجایش = 15 هزار نمازگزار
| امکانات = 
| بخش‌های بنا = 
| ویژگی‌ها = 
| عرض جغرافیایی = 24.503514
| طول جغرافیایی = 39.612419
| توضیح نقشه = 
}}'''مسجد حَمزة بن عبدالمُطلب''' در شرق [[مقبره شهدای احد|مقبرة الشهدا]] در شمال [[مدینه]] قرار دارد. مسجد حمزه منتسب به [[حمزة بن عبدالمطلب]] عموی [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] می‌باشد و با نام مسجد سیدالشهدا نیز شناخته می‌شود. [[غزوه احد]] بین مسلمین و مشرکین در سال سوم هجرت در این محدوده به وقوع پیوسته است. مسجد پیشینه‌ای متصل به عصر نبوی دارد و بنای آن از 570قمری که به دستور مادر خلیفه «[[الناصر عباسی]]» دارای گنبدی می‌شود، شکل جدیدی میگیرد. مسجد در 1344 قمری توسط وهابیت تخریب شده و سپس در نزدیکی شرق آن مسجد جدیدی با همین نام ساخته شده است.

== نام‌ها ==
مسجد حمزه منتسب به [[حمزة بن عبدالمطلب]] عموی [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] می‌باشد و برای مسجد، نام های قدیمی «المَشهَد» و «مشهد حمزة» بیان شده<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص426</ref> و امروزه بیشتر با نام‌های «مسجد شُهداء اُحد»<ref>وبسایت [https://welcomesaudi.com/ar/activity/masjid-shuhada-uhud-madinah Welcome Saudi]</ref>، «مسجد سیدالشُهدا»<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص426؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=189 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص189]</ref> و «جامع سيد الشهداء حمزة بن عبد المُطَلِب»<ref>[https://www.google.com/search?q=%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9+%D8%B3%D9%8A%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%A1+%D8%AD%D9%85%D8%B2%D9%87+%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87&oq=%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9+%D8%B3%D9%8A%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%A1+%D8%AD%D9%85%D8%B2%D9%87+%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUyBggAEEUYOTIHCAEQIRifBdIBCDM0MzFqMGo3qAIAsAIA&sourceid=chrome&ie=UTF-8&lqi=#rlimm=13143286140117924360 عناوین جستجوی عمومی گوگل]</ref> شناخته می‌شود.

== مکان ==
مسجد در جنوب [[کوه احد]]<ref name=":02">رحلة ابن جبير، ص154.</ref> و شرق [[مقبره شهدای احد]] در شمال مدینه قرار دارد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه</ref>

== پیشینه ==
مسجد حمزه امروزه در [[میدان غزوه احد]] واقع شده و این اشاره به پیشینه تاریخی این منطقه دارد چراکه [[غزوه احد]] بین مسلمین و مشرکین در سال سوم هجرت در این محدوده به وقوع پیوسته است.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص428-430.</ref>

== تاریخچه بنای مسجد ==
[[ابراهیم رفعت باشا]] (م.1353ق.) نویسنده کتاب [[مرآت الحرمین]] در مقابل درب مسجد، سنگی را دیده که بر روی آن تاریخ بنای مسجد، در سال 275قمری اعلام شده بود.<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص393.</ref>

در 570قمری مادر خلیفه «[[الناصر عباسی]]» برروی [[مقبره شهدای احد|مقبره شهدا]] گنبدی عالی و محکم ساخت.<ref>تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ص477.</ref>  مطابق نقل [[ابن جبیر اندلسی|ابن جُبَیر]] سفرنامه‌نویس اندلسی(م.614ق./1217م.)، در 580قمری مسجدی بر روی قبر حمزه بوده و قبر در داخل صحن مسجد کنار شهدای دیگر قرار داشته و مردم از خاک قرمز رنگ اطراف مقبره که منتسب به حمزه می‌دانستند، تبرک جویی می‌کردند.<ref name=":02" />

در سال های بعد، گزارش هایی از تکمیل و توسعه بنا تا 893قمری در دست است<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص392.</ref> [[احمد خیاری]] تاریخنگار مدینه (م.1380ق.) گزارشی از ساخت مسجدی زیبا بر روی قبر توسط حکومت عثمانی (677-1300ق./1299-1922م.) ارائه کرده است.<ref name=":12">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=191 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.]</ref> مسجد در ۱۳۲۵قمری، دارای بنایی محکم، بدون تزئینات و دارای یک گنبد بر بالای قبر حمزه توصیف شده.<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص390.</ref>

=== تخریب به دست وهابیون ===
در حدود 1344قمری در جریان [[محاصره مدینه]] توسط وهابیون، مسجد به همراه مزار حمزه منهدم شد.<ref>كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، ص55.</ref> دولت سعودی(شروع از 1280ق./1902م) مسجد موجود بر روی قبر را منهدم کرده و در 1383قمری به دور قبر حمزه و دیگر شهدای نزدیکش که بدون سقف مانده بودند، دیوار کشید سپس مسجد دیگری در مکان دیگر(در سمت شرق و نزدیک به قبر) بنا کرد.<ref name=":12" />

=== بنای جدید مسجد حمزه ===
بنای مسجد جدید در چند مرحله انجام شد. در مرحله اول مسجد عسکر که در سمت شرق و بسیار نزدیک به مسجد قدیم حمزه و [[مقبره شهدای احد|مقبره شهدا]] بود را مورد توسعه قرار دادند (تا بدل از مسجد حمزه باشد) و پس از انجام توسعه به آن مسجد سیدالشهدا نیز می‌گفتند.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص445.</ref> در مرحله دوم مسجد توسعه‌یافته را از بین بردند و در جهت شرق آن مسجد جدیدی را ساخته و با نام مسجد سیدالشهدا جایگزین کردند. در مرحله سوم با توجه به کوچکی مسجد قبلی و کثرت زوار و حجاج، تصمیم به نقشه برداری و طراحی مسجدی جدید متناسب با اهمیت منطقه گرفته شد که منجر به شکل امروزی مسجد شده است.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص445-455</ref>

شکل امروزی مسجد در سال ۲۰۱۷میلادی تکمیل شد. مساحت آن ۵۴‌هزار مترمربع است و با گنجایش ۱۵هزار نمازگزار، در سه کیلومتری شمال مسجدالنبی قرار دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4073195/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%AD%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87 خبرگزاری ایکنا]</ref>

== نگارخانه ==
=== تصاویر جدید مسجد ===
<gallery>
پرونده:مسجد_حمزه_8.png|از بیرون
پرونده:مسجد_حمزه_9.png|جایگزین=
پرونده:مسجد_حمزه_7.png|محدوده داخلی
پرونده:مسجد_حمزه_10.png|جایگزین=
</gallery>

=== تصاویر قدیمی ===
<gallery>
پرونده:مسجد_حمزه1.png|تصویر قدیمی مسجد بر روی قبر حمزه، پیش از تخریب سال 1343قمری. بخشی از مسجد عسکر در سمت راست تصویر مشخص است.
پرونده:مسجد_حمزه4.png|جایگزین=|تصویر قدیمی مسجد که بر روی قبر حمزه قرار دارد در ایام خاصی که مردم مدینه عادت به زیارت قبر حضرت حمزه داشتند.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص442</ref>
پرونده:مسجد_حمزه3.png|تصویر داخل مسجد و قبر حضرت حمزه با حصاری که آن را احاطه کرده.
پرونده:مسجد_حمزه_12.jpg|تصویر متعلق به سال 1904میلادی/1321قمری
پرونده:مسجد_حمزه2.png|تصویر محدوده مسجد، پس از تخریب.
پرونده:مسجد_حمزه_5.png|تصویر مسجد عسکر که مورد توسعه قرار گرفت.
پرونده:مسجد_حمزه_6.png|تصویر مسجد جایگزین شده در مرحله دوم که در مکان فعلی مسجد حمزه قرار داشته است.
پرونده:مسجد_حمزه_11.png|تصویر متعلق به حدود 2014میلادی/1435قمری
</gallery>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
*'''كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب'''، سید محسن امین، قم، مکتبة الحرمین، بی‌تا
*'''مرآة الحرمين'''، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، المكتبه الثقافيه الدينيه، بی‌تا.
*'''فصل من تاريخ المدينة المنورة'''، على الحافظ، جده، مكتبة الثقاف
*'''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1386ش.
*'''رحلة ابن جبير ( تذكرة بالأخبار عن اتفاقات الأسفار )'''، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، العربیه، 2008م.
*'''تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة'''، ابوبکر بن حسین مراغی، فیوم، دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، 1430ق.
*'''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
*'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
*'''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض  عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.{{پایان}}{{اماکن مدینه}}
[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]