در حال ویرایش مسجد غمامه

{{جعبه اطلاعات بنا
 | عنوان = مسجد غَمامه
 | تصویر = مسجد غمامه.jpeg
 | اندازه تصویر = 
 | پیوند تصویر = 
 | توضیح تصویر = 
 | نام‌های دیگر = 
 | مکان = مناخه در غرب مسجدالنبی در شهر مدینه
 | کاربری = مسجد
 | بزرگداشت نزد = 
 | وابسته به دین/مذهب = 
 | باورها = 
 | آیین‌ها = 
 | احکام = 
 | زیارت کنندگان = 
 | بازدیدکنندگان = 
 | زمان پایه‌گذاری = 
 | بنیانگذار = 
 | رویدادها = 
 | بازسازی‌ها = 
 | بازسازی کنندگان = 
 | بخش‌های از میان رفته = 
 | ویژگی‌های تاریخی = محل نماز عید پیامبر 
 | متولیان = 
 | مساحت = 
 | طول = 
 | عرض = 
 | ارتفاع = 
 | وضعیت بنا = 
 | گنجایش = 
 | امکانات = 
 | بخش‌های بنا = 
 | معمار = 
 | سبک = 
 | ویژگی‌ها = 
 | گنبدها = 
 | مناره‌ها = 
 | درها = 
 | رواق‌ها = 
 | صحن‌ها = 
 | ایوان‌ها = 
 | گرداننده = 
 | نهاد وابسته = 
 | نهاد نگهدارنده = 
 | مدیر = 
 | روحانی = 
 | نهادهای زیر مجموعه = 
 | ثبت در = 
 | شماره ثبت = 
 | تاریخ ثبت = 
 | وبگاه = 
 | عرض جغرافیایی = 24.465864450446933
 | طول جغرافیایی = 39.60695433493071
 |‌ توضیح نقشه = 
}}
'''مسجد غَمامة''' یا مسجد مصلی مسجدی است در غرب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] واقع در شهر [[مدینه]]. مسجد غمامه به همراه دو مسجد دیگر ([[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد علی‌ بن ابی‌طالب]] و [[مسجد ابوبکر(مناخه)|مسجد ابوبکر]]) که به آنها مسجدهای مصلی گفته می‌شود در فضای بازی ساخته شده‌اند که به آن [[مناخه|مَناخة]] می‌گفتند و پیامبر در آنجا نماز عید قربان و فطر برپا می‌کرد. 

بنای امروزین مسجد غمامه همان است که در  زمان سلطان عبدالمجید عثمانی (حکومت: 1255-1277ق) ساخته شد و از آن زمان تنها مرمت شده است. 
==مکان مسجد==
مسجد غمامه یا مسجد مصلی در جنوب غرب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] در زمینی قرار دارد که به آن میدان مصلی گفته می‌شود. این مکان [[مناخه|مَناخه]] نام داشت و صحرایی بود که بازار مدینه نیز در آنجا تشکیل می‌شد. پیامبر از این مکان که فضای بازی بود برای برپایی نماز‌ عید (قربان و فطر) و نماز باران استفاده می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاء الوفاء، ج۳، ص ۱۲۲]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجد الاثریه،ص ۲۲۳]</ref>  

{{بیشتر|مصلای پیامبر(ص)|۱=}}
[[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] در جاهای مختلفی از مناخه نماز عید بر پا کرده است. بعدها در برخی از این اماکن مسجدهایی ساخته شد که به آن‌ها مسجدهای مصلی گفته می‌شود؛ مسجدهای دیگر یکی [[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)]] و دیگری [[مسجد ابوبکر(مناخه)|مسجد ابوبکر]] است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجد الاثریه،ص ۲۲۳]</ref>

==وجه تسمیه==
غمامه به معنای ابر است. گفته شده یک بار که پیامبر در حال خواندن نماز باران (إِسْتِسْقاء) بود، ابری بر سر او سایه انداخت و سپس باران بارید.<ref>مدینه شناسی، ج1، ص 153</ref> 

مسجد غمامه را مسجد مصلی هم می‌خوانند به این دلیل که گفته شده اینجا مکانی است که پیامبر در سال‌های پایانی عمرش در آنجا نماز عید برپا می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=117 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 117]</ref>
==تاریخچه بنا==
محل مسجد غمامه، آخرین مصلای پیامبر بود. یعنی آخرین جایی که پیامبر در آن نماز عید خواند و پس از درگذشت او نیز در همین مکان نماز عید و باران خوانده می‌شد. در زمان [[ابن زباله]] (درگذشت: 200ق) و [[ابن شبه]] (درگذشت: 262ق)، از تاریخ نگاران اهل [[مدینه]]، این مکان به عنوان مصلی شناخته می‌شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=115 وفاء الوفاء، ج3، ص 115]</ref> 

گفته شده این مکان در نزدیکی خانه کثیر بن صَلْت، صحابی پیامبر، و در جنوب آن قرار داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=118 الوفاء الوفاء، ج3، ص 118]</ref>[[پرونده:مسجد غمامه پلان افقی.png|350px|thumb|left|پلان افقی مسجد مصلی]]
=== سده نهم و پس از آن ===
مسجد غمامه در گزارش‌های تاریخ نگاران مدینه از قرن هشتم<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:التعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=146 التعریف بما انست الهجره، ص 146]</ref> یاد شده و به نظر سمهودی (درگذشت: 911ق) احتمالا اولین بار در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]] ساخته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاء الوفاء، ج3، ص 122]</ref> سمهودی گزارش می‌کند که این مسجد در زمان او وجود داشت؛ هر چند دچار خرابی بود. همچنین بر در این مسجد نوشته شده که آن را به فرمان عز الدین، شیخ حرم مکه (درگذشت: 761ق)، بازسازی کرده اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=123 وفاء الوفاء، ج3، ص 123]</ref> این مسجد را در سال 861ق امیر بردبک که معمار بود بازسازی کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=146 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 146]</ref>

گفته شده که عیاشی در سفرنامه خود در سال 1073 به این مسجد اشاره کرده است مسجدی که به گفته او مسجد مصلی العید خوانده می‌شده است.<ref>المساجد الاثریه، ص 235</ref>

=== بازسازی عصر عثمانی ===
مسجد غمامه در عهد عبدالمجید اول عثمانی (حکومت: 1255-1277ق/ 1839-1861م) بازسازی شد و همان بنا تا کنون باقی مانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=348 معالم المدینه بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۱، ۳۴۸]</ref> در زمان سلطان عبدالحمید دوم (1293-1327ق/ 1876-1909م) اصلاحاتی در مسجد انجام شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجد الاثریه، ص 232]</ref> در [[دوره سعودی]] نیز باز بر همان مبنا، ترمیم شد که کتیبه موجود تاریخ آن را سال 1411ق یعنی به عهد سلطنت ملک فهد نشان می‌دهد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=۲۳۴ مساجد الاثریه، ص 234] </ref>
== توصیف بنا ==
طول مسجد غمامه 26 متر، عرض آن حدود ١٣ متر و مساحت کلّ آن ٣٣٨ متر بوده است. مسجد شش گنبد دایره‌ای دارد که بزرگترین آنها روی محراب قرار گرفته است. صالح لمعی مصطفی، در کتاب ''المدینه المنوره؛ تطورها العمرانی''، به توصیف و بررسی کامل معماری مسجد غمامه پرداخته است.<ref>نگاه کنید به: [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=138 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص 138-145.]</ref>

== منبر مسجد مصلی ==
در دوران اخیر منبری با نه پله در این مسجد قرار داشت کتیبه‌ای از سوی سلطان سلیمان قانونی برآن حک شده بود. گفته شده که احتمالا این منبر، هدیه او به مسجدالنبی بوده است که از سال 998ق/1590م به مسجد مصلی منتقل شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=142 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص142]؛  [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=366 معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد1، ص366]</ref>  برخی نویسندگان از جمله عبدالعزیز کعکی در کتابش معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ که به سال  2011 میلادی چاپ شده است تصاویری از منبر را منتشر کرده است؛<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=364 معالم المدینه المنوره، جزء 4، مجلد 1، ص 364]</ref> اما این منبر در تصاویر جدید‌تر مسجد غمامه دیده نمی‌شود.{{مدرک}}

== گالری ==
<gallery>
پرونده:مسجد غمامه فضای داخلی1.jpg
پرونده:مسجد غمامه محراب.jpg
پرونده:مسجد غمامه فضای خارجی1.jpg
پرونده:مسجد غمامه نمای خارجی3.jpg
پرونده:مسجد غمامه پشت ساختمان.jpg
پرونده:نقشه مسجدهای مصلا.png|تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.
</gallery>
==جستار وابسته==
[[مصلای پیامبر(ص)]]
==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==
* '''التعریف بما انست الهجره من معالم دارالهجره'''، محمد بن احمد مطری (م.741ق.)، تحقیق سلیمان رحیلی، ریاض، داره الملک عبدالعزیز، 1426ق؛
* '''المدینة المنورة، تطورها العمرانی و تراثها المعماری'''، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1981م؛
* '''المساجد الاثرية فى المدينة المنورة'''، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨.
* '''المساجد الاثریة فی المدینة المنورة'''، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ناشر مولف، 2000م.
* '''تاريخ المدينة المنورة'''، ابوزيد عمر بن شبه، قم، دارالفكر، ١٣۶٨ش.
* '''وفاء الوفا بأخبار دار المصطفى'''، نورالدين على السمهودى، بيروت، داراحياء التراث العربى، ١٩٩۵.

[[Category:مسجدهای مدینه]]
[[Category:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]
[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]
{{اماکن مدینه}}
{{پایان}}
{{منابع}}
[[en:Masjid al-Ghamama]]