در حال ویرایش مکروه
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== مفهوم شناسی == | == مفهوم شناسی == | ||
مکروه در لغت اسم مفعول از "کره" است که معنایی بر خلاف رضا و حبّ دارد. <ref>معجم مقائيس اللغة، ج5، ص172.</ref> چنانچه در قرآن این دو واژه در مقابل هم قرار گرفته است.<ref>خداوند متعال فرمود: «وَ عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ.» (سوره بقرة، آیه 216)</ref> پس مکروه بر ضد محبوب<ref>القاموس الفقهي لغة و اصطلاح، ص318؛ معجم اصطلاحات أصول الفقه، ص133؛ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، صص342.</ref> و به معنای ناپسند، ناپسندیده، ناروا، ناخوش، ناگوار، ناخوش آیند است.<ref>رک: لغتنامه دهخدا، مدخل مکروه؛ فرهنگ فارسی عمید، مدخل مکروه.</ref> در برخی روایات مکروه به معنای سخت و بد نیز آمده است.<ref>النهاية في غريب الحديث و الأثر، ج4، ص169؛ لسان العرب، ج13، ص535.</ref> | مکروه در لغت اسم مفعول از "کره" است که معنایی بر خلاف رضا و حبّ دارد. <ref>معجم مقائيس اللغة، ج5، ص172.</ref> چنانچه در قرآن این دو واژه در مقابل هم قرار گرفته است.<ref>خداوند متعال فرمود: «وَ عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ.» (سوره بقرة، آیه 216)</ref> پس مکروه بر ضد محبوب<ref>القاموس الفقهي لغة و اصطلاح، ص318؛ معجم اصطلاحات أصول الفقه، ص133؛ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، صص342.</ref> و به معنای ناپسند، ناپسندیده، ناروا، ناخوش، ناگوار، ناخوش آیند است.<ref>رک: لغتنامه دهخدا، مدخل مکروه؛ فرهنگ فارسی عمید، مدخل مکروه.</ref> برخی گفته اند مکروه از "کریهة" گرفته شده و آن شدت در جنگ است.<ref>معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، صص342. </ref> در برخی روایات مکروه به معنای "شاقّ" (سخت) و "شرّ" (بد) نیز آمده است.<ref>النهاية في غريب الحديث و الأثر، ج4، ص169؛ لسان العرب، ج13، ص535.</ref> | ||
در فقه، مكروه یکی از '''[[احکام پنج گانه تکلیفی]]'''<ref>فرهنگ معین، مدخل مکروه.</ref> و به معنای عملی است که ترکش اولویت دارد و بهتر است انجام نشود.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص788؛ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، ص342. </ref> و شارع از مکلف خواسته که آن را ترک کند؛ اگرچه ترک آن الزامی نیست.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص788؛ دائرة المعارف فقه مقارن، ص432؛ معجم اصطلاحات أصول الفقه، ص133؛ فرهنگ اصطلاحات اصول، ج1، ص290؛ الدليل الفقهى تطبيقات فقهية لمصطلحات علم الأصول،ص280؛ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، ص343.</ref>بدین ترتیب ترك کردن کار مكروه، امری مطلوب است و مصلحت (فایده و سود) و ثواب دارد، ولى انجام آن [[حرام]] نيست.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص667.</ref><ref>رک: معجم اصطلاحات أصول الفقه، ص133 معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، ص343.</ref> | در فقه، مكروه یکی از '''[[احکام پنج گانه تکلیفی]]'''<ref>فرهنگ معین، مدخل مکروه.</ref> و به معنای عملی است که ترکش اولویت دارد و بهتر است انجام نشود.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص788؛ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، ص342. </ref> و شارع از مکلف خواسته که آن را ترک کند؛ اگرچه ترک آن الزامی نیست.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص788؛ دائرة المعارف فقه مقارن، ص432؛ معجم اصطلاحات أصول الفقه، ص133؛ فرهنگ اصطلاحات اصول، ج1، ص290؛ الدليل الفقهى تطبيقات فقهية لمصطلحات علم الأصول،ص280؛ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، ص343.</ref>بدین ترتیب ترك کردن کار مكروه، امری مطلوب است و مصلحت (فایده و سود) و ثواب دارد، ولى انجام آن [[حرام]] نيست.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص667.</ref><ref>رک: معجم اصطلاحات أصول الفقه، ص133 معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، ج3، ص343.</ref> | ||
== مراتب مکروه == | == مراتب مکروه == | ||
عمل مکروه را دو نوع دانسته‌اند. عملی که کراهت شدید دارد و مورد خشم خدا | عمل مکروه را دو نوع دانسته‌اند. عملی که کراهت شدید دارد و مورد خشم خدا است مانند وام ندادن به افراد نيازمند و عملی که کراهت شدید ندارد، مانند پوشيدن لباس سياه.<ref>رک: دائرة المعارف فقه مقارن، ص432.</ref> | ||
برخی گفته اند: هر چند مكروهات مؤاخذه و كيفرى را در پى ندارد ولى اگر مكروهى فراگير و جزء فرهنگ جامعه‌اى گردد؛ آن جامعه در خور مذمّت و سرزنش است؛ زيرا چنين وضعيتى نشان دهنده سهل انگارى نسبت به وظايف دينى و الهى است، علاوه بر اين كه سبب مى‌شود حكم خداوند به تدریج فراموش گردد.<ref>رک: دائرة المعارف فقه مقارن، ص432.</ref> | برخی گفته اند: هر چند مكروهات مؤاخذه و كيفرى را در پى ندارد ولى اگر مكروهى فراگير و جزء فرهنگ جامعه‌اى گردد؛ آن جامعه در خور مذمّت و سرزنش است؛ زيرا چنين وضعيتى نشان دهنده سهل انگارى نسبت به وظايف دينى و الهى است، علاوه بر اين كه سبب مى‌شود حكم خداوند به تدریج فراموش گردد.<ref>رک: دائرة المعارف فقه مقارن، ص432.</ref> | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
'''كراهت در غير عبادت''' يعنى خداوند از خود آن عمل بیزار است؛ هرچند این تنفر و بیزاری به حدى نرسيده كه ترك آن واجب شود، اما خداوند انجام آن را دوست ندارد.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص567.</ref> مثلا وقتی گفته می شود خوردن آب و غذای داغ مکروه است؛ یعنی خداوند این کار را دوست ندارد و بهتر است این کار ترک شود. | '''كراهت در غير عبادت''' يعنى خداوند از خود آن عمل بیزار است؛ هرچند این تنفر و بیزاری به حدى نرسيده كه ترك آن واجب شود، اما خداوند انجام آن را دوست ندارد.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص567.</ref> مثلا وقتی گفته می شود خوردن آب و غذای داغ مکروه است؛ یعنی خداوند این کار را دوست ندارد و بهتر است این کار ترک شود. | ||
'''كراهت در عبادات''' به معناى کم بودن ثواب است؛ مثلا وقتی گفته می شود: «اقتدا کردن مسافری که نمازش شکسته است، به امام جماعتی که نمازش کامل است، مکروه است»، يعنى ثواب نماز جماعت آن مسافر از نماز جماعت غیر مسافری که به غیر مسافر اقتدا مى كند، كمتر است.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص567؛ الاصطلاحات الفقهية في الرسائل العملية، ص138.</ref> و یا وقتی گفته می شود: «نماز در حمام و یا تلاوت قرآن فرد جنب مکروه است.» یعنی ثواب نماز خواندن در حمام کمتر از نماز خواندن در غیر حمام است، و ثواب تلاوت قرآن فرد جنب کمتر از فرد غیر جنب است. | '''كراهت در عبادات''' به معناى کم بودن ثواب است؛ مثلا وقتی گفته می شود: «اقتدا کردن مسافری که نمازش شکسته است، به امام جماعتی که نمازش کامل است، مکروه است»، يعنى ثواب نماز جماعت آن مسافر از نماز جماعت غیر مسافری که به غیر مسافر اقتدا مى كند، كمتر است.<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، ص567؛ الاصطلاحات الفقهية في الرسائل العملية، ص138.</ref> و یا وقتی گفته می شود: «نماز در حمام و یا تلاوت قرآن فرد جنب مکروه است.» یعنی ثواب نماز خواندن در حمام کمتر از نماز خواندن در غیر حمام است، و یا ثواب تلاوت قرآن فرد جنب کمتر از فرد غیر جنب است. | ||
== اقسام مکروه == | == اقسام مکروه == | ||
مکروه از جهات گوناگون تقسیم بندی می شود:<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، صص788-789.</ref> | مکروه از جهات گوناگون تقسیم بندی می شود:<ref>رک: فرهنگ نامه اصول فقه، صص788-789.</ref> | ||
مكروهى كه داراى خطاب مستقلى بوده و مورد اراده اصلى خدا قرار گرفته، '''مكروه اصلى''' است مانند نماز خواندن در حمام، كه خطاب «لا تصل فى الحمام» به طور مستقيم بر كراهت آن دلالت مى كند؛ و مكروهى كه خطاب مستقلى بر كراهت آن دلالت نمى كند و اراده مولا نيز به طور مستقيم به آن تعلق نگرفته است؛ '''مكروه تبعى''' است؛ مانند كراهت رفتن به حمام به قصد خواندن نماز در آن، به تبع كراهت نماز در حمام. | |||
عملی كه به خودى خود داراى مفسده (ضرر و زیان) و مورد خشم، نفرت و بیزاری خداوند است، هرچند این بیزاری و تنفر به اندازه اى نيست كه به حرمت آن حكم شود؛ بنابر این به انجامش نيز اجازه داده شده است، '''مكروه نفسى''' است؛ مانند كراهت خوردن پنير و تخم مرغ؛ و عملى كه به خودى خود،کراهت ندارد، اما از آنجا كه مقدمه وجود عملی است كه آن عمل داراى کراهت است، حكم كراهت بر اين فعل نيز سرايت مى كند، '''مكروه غيرى''' است؛ مانند كراهت رفتن به حمام كه مقدمه نماز خواندن در آن است و از آن جايى كه نماز در حمام، مكروه نفسى است، اين كراهت، به رفتن به حمام نيز سرايت مى كند. | عملی كه به خودى خود داراى مفسده (ضرر و زیان) و مورد خشم، نفرت و بیزاری خداوند است، هرچند این بیزاری و تنفر به اندازه اى نيست كه به حرمت آن حكم شود؛ بنابر این به انجامش نيز اجازه داده شده است، '''مكروه نفسى''' است؛ مانند كراهت خوردن پنير و تخم مرغ؛ و عملى كه به خودى خود،کراهت ندارد، اما از آنجا كه مقدمه وجود عملی است كه آن عمل داراى کراهت است، حكم كراهت بر اين فعل نيز سرايت مى كند، '''مكروه غيرى''' است؛ مانند كراهت رفتن به حمام كه مقدمه نماز خواندن در آن است و از آن جايى كه نماز در حمام، مكروه نفسى است، اين كراهت، به رفتن به حمام نيز سرايت مى كند. | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۰: | ||
* بالا رفتن از كوه [[جبل الرحمه]] در [[صحرای عرفات]]. <ref>جامع الفتاوى - مناسك حج، ص 176.</ref> | * بالا رفتن از كوه [[جبل الرحمه]] در [[صحرای عرفات]]. <ref>جامع الفتاوى - مناسك حج، ص 176.</ref> | ||
برخی | در مورد برخی مکروهات حج و عمره بین فقها اختلاف نظر است؛ مانند: 1) كندن دندان اگر موجب خون آمدن شود، طبق نظر آية اللّه مكارم؛ <ref>جامع الفتاوى - عمره مفرده، ص81، مسأله 202؛ جامع الفتاوى - مناسك حج، ص 100، مسأله 348.</ref>2) بيرون آوردن خون از بدن خود براى [[محرم (احرام‌گزار)|محرم]]، طبق نظر آية اللّه مكارم؛ <ref>جامع الفتاوى - عمره مفرده، ص82، مسأله 205.</ref> 3) قسم خوردن به ساير اسماء الله مثل رحمن و رحيم، طبق نظر آية اللّه مكارم<ref>جامع الفتاوى - مناسك حج، ص101، مسأله 355.</ref>4) استفاده از گوشت حیوانی كه شاخ خارجى‌اش شکسته بوده و عمداً به عنوان قربانی حج ذبح شده است، طبق نظر آية اللّه بهجت <ref>جامع الفتاوى - مناسك حج، ص 197، مسأله 741.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||