| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات بنا
| | == موقعیت مکانی == |
| | عنوان =
| | بئر غرس یکی از اماکن تاریخی و مذهبی مهم در شهر مدینه منوره است که در منطقه «العوالی» و در خیابان «طریق علی بن ابی‌طالب»قرار دارد. این چاه در حدود ۱۵۰۰ متر (۱.۵ کیلومتر) جنوب مسجد النبی و ۱۵۰۰ متر شمال شرق مسجد قباء واقع شده است. |
| | تصویر = چاه_غرس.png
| | |
| | اندازه تصویر =
| | پیامبر (ص) از آب شیرین آن چاه می‌نوشید، آن را گوارا می‌دانست و به آن تبرک می‌جست. روایات می‌گویند هنگامی که پیامبر (ص) در آستانه مرگ بود، به علی (ع) وصیت کرد و فرمود: «وقتی من فوت کردم، مرا با آب چاه غرس، به طول هفت مشک، غسل بده.» |
| | پیوند تصویر =
| | |
| | توضیح تصویر =
| | دائرةالمعارف حرمین شریفین، ج ۳، جعفر الخلیلی، ص ۶۲ |
| | نام‌های دیگر =
| | |
| | مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] *
| | == پیشینه == |
| | کاربری = چاه
| | نقل شده است که چاه «غَرس» را «مالک بن نُحاط» حفر کرد. |
| | بزرگداشت نزد = مسلمانان
| | |
| | وابسته به دین/مذهب = اسلام
| | مالک برده ای سیاه داشت که سرپرستی آن چاه را بر عهده داشت و از آن مراقبت می‌کرد و زیاد از آن آب می‌کشید. |
| | باورها = وضو گرفتن پیامبر(ص) در محدوده این چاه
| | |
| | آیین‌ها =
| | نام این غلام «سلام» بود، اما او را با لقب «غَرس» صدا می‌کردند و چاه به اسم او شناخته شد و آن را «چاه غَرس» نامیدند. |
| | زمان پایه‌گذاری = قرن اول هجری
| | |
| | بنیانگذار =
| | و همچنين نقل شده است که مالک آن چاه را حفر کرد و از آب آن راهی به سوی درختانی که خودش کاشته بود کشید. |
| | رویدادها =
| | |
| | بازسازی‌ها =
| | به همین دلیل آن را بئر الغرس می‌نامیدند. سپس الف و لام (معرّف) از آن حذف شد و فقط "غرس" گفته شد. برخی از اهالی مدینه هنوز هم بئر الغرس می نامند. |
| | ویژگی‌های تاریخی =
| | |
| | مساحت =
| | انساب الاشراف (بیروت: چاپ الاعلمی)، ج ۱، احمد بن یحیی بن جابر (بلاذری)، ص ۵۹۱ |
| | طول =
| | |
| | عرض =
| | و همچنين تعبیر های دیگر همچون "بئر غُرس" و "بئر غُریس" نیز شنیده شده است. |
| | ارتفاع =
| |
| | وضعیت بنا = موجود
| |
| | گنجایش =
| |
| | امکانات =
| |
| | بخش‌های بنا = مسجد در کنار چاه
| |
| | ویژگی‌ها =
| |
| | عرض جغرافیایی = 24.445064
| |
| | طول جغرافیایی = 39.627111
| |
| | توضیح نقشه =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| '''چاه غَرس''' از چاه‌های تاریخی [[مدینه]] است که در [[قبا]] قرار دارد. [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] از آب این چاه می‌نوشید و آن گوارا و متبرک می دانست و بنابر روایتی وصیت کرد با آب آن غسل داده شود. امروزه این چاه در باغ غرس واقع شده در شمال خیابان «طریق علی بن ابی طالب» قرار گرفته است.
| | در نقل ها آمده است که چاه غرس چاهی است که پیامبر (ص) از آن نام برده و آبی که از آن کشیده می‌شده در درمان برخی بیماری‌ها مؤثر بوده است. |
|
| |
|
| == نام ==
| | گفته شده است که پیامبر (ص) دلو آبی از آن خواستند، و با آن وضو گرفتند، و باقی‌مانده‌ی آب وضوی خود را درون چاه ریختند. |
| بنابر گزارشی، چاه غَرس را «مالک بن نُحاط» حفر کرد. مالک برده ای سیاه داشت که سرپرستی آن چاه را بر عهده داشت و لقب «غَرس» داشت و نام چاه از لقب او گرفته شده است.<ref name=":02">انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹۱.</ref>
| |
|
| |
|
| غرس در لغت به معنای قلمه درخت یا نهالی است که در زمین می‌نشانند تا بروید.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمعالم_الأثیرة_فی_السنة_والسیرة_-_شراب_-_ط_القلم_والشامیة_p.d.f_کتاب_4047.pdf&page=208 المعالم الأثیرة فی السنة والسیرة، 208.]</ref> بنابر برخی گزارش‌ها مالک از آب چاه، راهی به سوی درختانی که خودش کاشته بود کشید. به همین دلیل آن را بئر الغرس(به معنای کاشتن) می‌نامیدند.<ref name=":02" /> تعبیرهای دیگر همچون "بئر غُریس" و «أغرس» نیز درباره نام چاه به کار رفته است.<ref>المساجد والأماکن الأثریة المجهولة لزائر المدینة المیمونة، عبدالرحمن خویلد، ص ۶۱</ref>
| | المساجد والأماكن الأثرية المجهولة لزائر المدينة الميمونة، عبدالرحمن خويلد، ص ۶۱ |
|
| |
|
| == موقعیت مکانی == | | مقدم, [10/1/2025 10:26 AM] |
| '''چاه غَرس''' یکی از اماکن تاریخی و مذهبی مهم در شهر [[مدینه]] منوره است که در شمال خیابان «طریق علی بن ابی‌طالب» قرار دارد.<ref>[https://www.google.com/maps/place/Ghars+well/@24.4447334,39.6265399,346m/data=!3m1!1e3!4m6!3m5!1s0x15bdbf95c9b0511b:0xdfed1dd10f44ce20!8m2!3d24.4451856!4d39.6272167!16s%2Fg%2F12195n4m?entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDkzMC4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D نقشه جهان نمای گوگل مپ.]</ref> این چاه در منطقه قبا<ref name=":12">عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات زکریای قزوینی ص۱۷۹.</ref> در حدود یک کیلومتری جنوب [[مسجد النبی]] و یک کیلومتری شرق [[مسجد قبا]] واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمغانم_المطابه.pdf&page=456 مغانم المطابة فی معالم الطابة، ص456.]؛ مرآه الحرمین، ص۴۸۳.</ref> امروزه چاه غرس مکانی شناخته شده در روستای «قربان» در باغ غرس است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aآثار_المدینه_المنوره.pdf&page=246 آثار المدینه المنوره، ص246.]؛ موسوعة العتبات المقدسة، ج٣، جعفر الخلیلی، ص۶۲.</ref>
| | |
| | == داستان های پیامبر == |
| | چاه غرس در مدینه، در منطقه قباء قرار دارد. پیامبر خدا (ص) آب این چاه را خوش‌طعم و مبارک می‌دانست. گفته شده که پیامبر (ص) حتی در آن چاه، آب دهان انداخته است؛ به همین دلیل آب آن برکت دارد. همچنین روایت شده که در این چاه چشمه‌ای از چشمه‌های بهشت جریان دارد. |
| | |
| | عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات زکریای قزوینی ص ۱۷۹ |
| | |
| | ابن نجار روایت کرده است که پیامبر (ص) فرمود: « شبی خواب دیدم کنار چاهی از بهشت از خواب بیدار شدم.» پس در کنار چاه غرس از خواب بیدار شد، از آن وضو گرفت و در آن آب دهان انداخت. |
| | |
| | المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج ۳، شیخ احمد بن محمد قسطلانی، ص ۵۷۷ |
| | |
| | و همچنين در نقل ها آمده است که پیامبر(ص) در خواب دید که صبحی بر لب چاهی از چاه‌های بهشت قرار گرفته است، و آن روز صبح بر کنار همان چاه حاضر شد. |
| | |
| | سبل الهدى والرشاد، ج ۳، الصالحي الشامي، ص۳۲۲ |
| | |
| | وقتی پیامبر خدا (ص) در خانه‌ی ابو ایوب ساکن شد، ابو ایوب به او خدمت می‌کرد و برایش از چاه ابو انس مالک بن نضر آب می‌آورد. |
| | |
| | وقتی پیامبر به خانه‌اش رسید، انس بن مالک، هند و اسماء (فرزندان حارثه) دیگ‌های آب را از چاه سقیا به خانه‌ی همسران پیامبر می‌بردند. بعد غلامش رباح، که یک برده سیاه‌پوست بود، گاهی به دستور پیامبر از چاه غرس و گاهی از چاه سقیا آب می‌کشید. |
| | |
| | الطبقات الکبری، ج ۱، ابن سعد، ص ۵۰۴ |
| | |
| | مقدم, [10/1/2025 10:26 AM] |
| | |
| | سبل الهدى والرشاد، جلد ۹، صفحه ۴۶۰، چنین است: |
| | |
| | == معجزه پیامبر == |
| | ابن سعد از سعید بن رُقَیش از انس بن مالک رضی‌الله‌عنه روایت کرده که گفت: |
|
| |
|
| == پیامبر(ص) و چاه غرس ==
| | «ما همراه پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به سمت قُباء رفتیم. ایشان به چاه غرس رسیدند. در آن زمان، از این چاه با دلو، آب بر پشت الاغ کشیده می‌شد (و آب بسیار کمی داشت) و بیشترِ روز را تلاش می‌کردیم، اما در آن آب پیدا نمی‌کردیم. |
| [[پیامبر (ص)]] از آب شیرین آن چاه می‌نوشید<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ابن سعد، ص ۵۰۴</ref> و آب آن را گوارا می‌دانست.<ref name=":12" /> برخی روایات می‌گویند هنگامی که پیامبر (ص) در آستانه وفات بود، به [[امام علی(ع)|علی(ع)]] وصیت کرد که پیکرش را با آب چاه غرس غسل دهد.<ref>الکافی، ج2، ص62.</ref>
| |
|
| |
|
| گفته شده است که پیامبر (ص) با آب این چاه وضو گرفته. <ref name=":22">المساجد والأماکن الأثریة المجهولة لزائر المدینة المیمونة، ص۶۱؛ المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج۳، ص۵۷۷.</ref>و غسل کردند<ref>طبقات الکبری، ج1، ص502.</ref> همچنین در روایتی، آن حضرت این چاه را چاهی بهشتی دانسته اند.<ref>المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج ۳، شیخ احمد بن محمد قسطلانی، ص ۵۷۷؛ سبل الهدی والرشاد، ج ۳، الصالحی الشامی، ص۳۲۲.</ref> بنابر گزارشی، دورانی آب چاه بسیار کم بود و با معجزه [[پیامبر(ص)]] ناگهان پر آب شد.<ref>سبل الهدی والرشاد، جلد ۹، صفحه ۴۶۰.</ref> گفته شده آب این چاه در درمان برخی بیماری‌ها مؤثر بوده است.<ref name=":22" />
| | پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم آب را در دلو مضمضه (آب را در دهان چرخاندند) و آن را به چاه بازگرداندند، ناگهان چاه از آب جوشان و پرآب شد.» |
|
| |
|
| == تاریخچه ==
| | در زمان زندگی پیامبر، این چاه متعلق به سعد بن خیثمه بود که احتمالاً از انصار به شمار می‌آمد. پیامبر در نزدیکی مسجد قباء خانه‌ای داشت که این چاه در همان حوالی بود. این مکان به ویژه زمانی اهمیت پیدا کرد که پیامبر با ابوبکر از مکه به مدینه مهاجرت کردند. |
| مطابق نقل [[مطری|محمد مطری]]، مدینه شناس (م.741ق.) این چاه تا پیش از دوران او، قرن‌ها مخروبه بود، ولی بعد از آن تعمیر شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=153 التعریف بما انست الهجرة، ص153.]</ref> این چاه بعدا دوباره تخریب شد و سپس آن را شخصی به نام خواجه حسین خرید و باغی دور آن ساخت و کنار آن مسجد کوچکی ساخت و این مکان را در سال ۸۸۲ هجری وقف کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=392 وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، ص392.]</ref>
| |
|
| |
|
| == وضعیت کنونی ==
| | چاه غرس مکانی شناخته شده در روستای «جفاف» نزدیک «قربان» در باغ غرس می‌باشد. |
| این چاه در شمال غرب باغ غرس قرار دارد. قطر و عمق آن حدود ۴ متر است و روی آن بنایی وجود دارد. باغ مجاور این چاه که به نام «غرس» شناخته می‌شود، هنوز وجود دارد و وقف است. مسجد مربع شکلی که از سنگ ساخته شده و در کنار چاه است تا حدی باقی مانده و در سمت شمال شرق آن قرار دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aآثار_المدینه_المنوره.pdf&page=246 آثار المدینه المنوره، ص246.]؛ [https://www.google.com/maps/place/Ghars+well/@24.4447334,39.6265399,346m/data=!3m1!1e3!4m6!3m5!1s0x15bdbf95c9b0511b:0xdfed1dd10f44ce20!8m2!3d24.4451856!4d39.6272167!16s%2Fg%2F12195n4m?entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDkzMC4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D نقشه جهان نمای گوگل مپ.]</ref>
| |
|
| |
|
| ==نگارخانه==
| | این چاه در شمال غرب باغ قرار دارد و با یک پلکان سنگی به داخل آن می‌رسد. اگرچه این چاه قدیمی و تاریخی است، و آب آن فراوان و نزدیک سطح زمین است، اما امروزه متروک و با سنگ‌های محکم بسته شده است. قطر و عمق آن حدود ۴ متر می‌باشد و روی آن بنایی نیمه‌ویران وجود دارد. |
| <gallery mode="packed" heights="150px">
| |
| پرونده:چاه غرس3.png
| |
| پرونده:چاه غرس2.png
| |
| </gallery>
| |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته ==
| | مطری گفته که این چاه در زمان او (قرن هشتم هجری) خراب شده بود، ولی بعد از آن تعمیر شد. سمهودی هم گفته است که این چاه بعداً باز هم خراب شد و سپس آن را شخصی به نام خواجه حسین خرید و باغی دور آن ساخت و یک راه‌پله از داخل و بیرون باغ به چاه ایجاد کرد و کنار آن مسجد کوچکی ساخت و این مکان را در سال ۸۸۲ هجری وقف کرد. |
| * [[قبا|منطقه قبا]]
| |
|
| |
|
| == پانویس ==
| | این باغ که به نام «غرس» شناخته می‌شود، هنوز وجود دارد و وقف است. مسجد مربع شکلی که از سنگ و گل ساخته شده و در کنار چاه است تا حدی باقی مانده و و در سمت شمال شرق آن قرار دارد. |
| {{پانویس}}
| |
| <references />
| |
|
| |
|
| == منابع ==
| | برای رفتن به چاه غرس از مدینه باید از باب العوالی حرکت کنید و به سمت راه قربان بروید و سپس به سمت شرق در یک کوچه باریک بپیچید. |
| {{منابع}}
| |
| *'''أنساب الأشراف'''، أحمد بن یحیی بلاذری، مصر، دارالمعارف، 1959م.
| |
| * '''سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد'''، محمد بن یوسف الشمس الشامی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
| |
| *'''الکافی'''، شیخ کلینی، بی‌جا، انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا.
| |
| *'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
| |
| *'''طبقات الکبری(فارسی)'''، ابن سعد، تهران، فرهنگ و اندیشه، بی‌تا.
| |
| * '''المعالم الاثیره'''، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.
| |
| * '''موسوعه مرآة الحرمین الشریفین'''، ایوب صبری باشا، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
| |
| * '''مغانم المطابه فی معالم الطابه'''، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، تحقیق حمد جاسر، ریاض، دارالیمامه، 1969م.
| |
| *'''المساجد والأماکن الأثریة المجهولة لزائر المدینة المیمونة'''، عبد الرحمن خویلد، مشعر - تهران - ایران، 1420ق.
| |
| * '''موسوعة العتبات المقدسة'''، جعفر خلیلی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
| |
| * '''عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات'''، زکریای قزوینی، اسکندریه، دار ابن خلدون، بی‌تا.{{پایان}}{{چاه‌ها و برکه‌های حرمین}}{{اماکن مدینه}}
| |
| [[رده:چاه‌های مدینه]]
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی حجاز]]
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی عربستان]]
| |
| [[رده:اماکن مدینه]]
| |
