در حال ویرایش کاربر:Abazar/کارها

== کوه ابوقبیس ==
'''کوه ابوقُبَیس''' کوه مقدس مشرف بر مسجدالحرام

کوه ابوقبیس در شمال ‌شرقی مسجدالحرام و مشرف بر آن است<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۰۶۶.</ref> و شعب ابی‌طالب از آن‌جا آغاز می‌شود. (تصویر شماره ۱۱) ارتفاع آن را از سطح دریا ۴۲۰ متر و از سطح دامنه ۱۲۰ متر دانسته‌اند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه، ص۹۵.</ref> به گفته ناصرخسرو، این کوه گنبدی شکل بوده است<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص۱۱۹.</ref>؛ ولی امروزه آن را تراشیده‌اند. ابوقبیس را نخستین<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۳۲.</ref> و برترین<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۵.</ref> کوه زمین خوانده‌اند.

نام این کوه برگرفته از اسم شخصی از قبیله مَذْحِج<ref>الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> یا اِیاد<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۷.</ref> است که برای نخستین بار بر دامنه آن خانه‌ای ساخت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵، ۲۶۷؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> به گفته برخی چون ابوقبیس بن شالح از قبیله جُرهُم بر اثر اختلاف با خویشاوندان خود به این کوه پناه برد و دیگر خبری از او بازنیامد، آن کوه به این نام شهره شد.<ref>الروض الانف، ج۳، ص۹۰.</ref> برخی نیز با توجه به مناسبت معنایی ابوقبیس با «قَبَس» (قطعه‌ای از آتش) گفته‌اند که حضرت آدم(ع) از این کوه آتش برگرفت.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref> نام‌های ابوقابوس و شیخ الجبال نیز بر ابوقبیس اطلاق شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref>

در فضیلت این کوه آورده‌اند که چون حجرالاسود از بهشت فرود آمد، در این کوه به ودیعت گذاشته شد. سپس ابراهیم آن را در ساخت کعبه به کار برد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۶-۲۷.</ref> در طوفان نوح نیز حجرالاسود در این کوه به امانت نهاده شد. در دوران جاهلیت این کوه را «امین» می‌خواندند.<ref>اخبارمکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۶؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰.</ref> نیز آن را محل استجابت دعا دانسته<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۴.</ref> و گفته‌اند که یکی از شش کوهی است که سنگ‌های کعبه از آن فراهم شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۱۷۹.</ref>

ابوقبیس کوهی مقدس و پیش و پس از اسلام، محترم بوده است. ابراهیم(ع) بر این کوه می‌ایستاد و مردم را به انجام مناسک حج فرامی‌خواند.<ref>السیر و المغازی، ج۲، ص۷۲؛ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۳؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۱.</ref> بر پایه گزارشی، در یکی از سال‌های پیش از هجرت، پیامبر با معجزه خویش ماه را دو نیم کرد؛ نیمی از آن بر کوه قعیقعان و نیم دیگر بر فراز کوه ابوقبیس بود.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref> گفته‌اند که قبر آدم، شیث بن آدم و حوا همسر آدم در غار کنز این کوه واقع شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰.</ref> اِشراف این کوه بر مسجدالحرام موجب می‌شد تا گاه برای آگاه‌کردن مکیان از فراز این کوه به آنان خطاب کنند. از فریاد دادخواهی مردی زبیدی که به حلف الفضول انجامید<ref>المنمق، ص۵۲؛ التنبیه و الاشراف، ص۱۷۹؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۱.</ref> و نیز دعوت عمومی پیامبر از قریش برای پذیرش اسلام، بر فراز همین کوه خبر داده‌اند.<ref>امتاع الاسماع، ج۳، ص۲۱۹؛ سبل الهدی، ج۲، ص۳۴۳.</ref>

در سده‌های نخستین اسلامی، بر فراز این کوه، مسجد ابراهیم<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> را ساختند که بعدها به مسجد بلال شهرت یافت.<ref>قاموس الحرمین، ص۲۰۵.</ref> این مسجد یا منسوب به ابراهیم خلیل<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> بوده یا ابراهیم قبیسی<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> یا تاجری هندی که در سال ۱۲۷۵ق آن را بنا نهاده است.<ref>تحصیل المرام، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳.</ref> از دیگر بناهای بر فراز این کوه، می‌توان به مسجد شق ‌القمر، کاروانسرای ملا محمد یزدی<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> و مأذنه‌ای اشاره کرد که به دست عبدالله بن مالک خزاعی در زمان هارون الرشید عباسی ساخته شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۸۷؛ موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> در سال‌های اخیر، بخشی گسترده از روی کوه مسطح گشته و بر آن، کاخ و مهمانسرای حکومتی ساخته شده است.<ref>سرزمین یادها و نشانه‌ها، ص۸۹.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = 
 | عنوان = 
 | نویسنده = مسلم ناصری
}}
* '''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق
* '''اخبار مکه''': الفاکهی (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش عبدالملک، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق
* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق
* '''بحار الانوار''': المجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف
* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (درگذشت ۲۹۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق
* '''تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره''': اصغر قائدان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش
* '''تحصیل المرام''': محمد بن احمد (درگذشت ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک دهیش، مکه، ۱۴۲۴ق
* '''التنبیه و الاشراف''': المسعودی (درگذشت ۳۴۵ق)، بیروت، دار صعب
* '''الجبال و الامکنة و المیاه''': زمخشری (درگذشت ۵۳۸ق)، به کوشش احمد عبدالتواب، قاهره، دار الفضیله، ۱۳۱۹ق
* '''الروض الانف''': السهیلی (درگذشت ۵۸۱ق)، به کوشش عبدالرحمن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق
* '''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت ۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق
* '''سرزمین یادها و نشانه‌ها''': محمد فرقانی، تهران، مشعر، ۱۳۸۱ش
* '''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (درگذشت ۴۸۱ق)، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش
* '''السیر و المغازی''': ابن اسحاق (درگذشت ۱۵۱ق)، به کوشش محمد حمید الله، معهد الدراسات و الابحاث
* '''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت ۸-۲۱۳ق)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه
* '''شفاء الغرام''': محمد الفأسی (درگذشت ۸۳۲ق)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م
* '''قاموس الحرمین''': محمد رضا النعیمی، قم، مشعر، ۱۴۱۸ق
* '''مراصد الاطلاع''': صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (درگذشت ۷۳۹ق)، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
* '''المنمق''': ابن حبیب (درگذشت ۲۴۵ق)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۵ق
* '''موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره''': احمد زکی یمانی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.
{{پایان}}