در حال ویرایش کرخ (بخش)

==نزاع بین شیعیان کرخ و حنبلی‌های بغداد==
در میان مذاهب [[اهل سنت]]، در [[بغداد]]، پیروان مذهب [[حنبلی]] قدرت، نفوذ و جمعیت بیشتری نسبت به دیگر مذاهب داشتند. آن‌ها بیشتر، در میان بخش شرقی و سمت قبله کرخ، در محله باب البصره ساکن بودند. اختلاف‌ها و درگیری‌های شیعیان کرخ بیشتر با حنبلی‌ها بود. پیروان سه مذهب دیگر، مشکلی با شیعیان نداشتند، بلکه برخی چون [[شافعی]]‌ها به آن‌ها نزدیک بودند. این نزاع‌ها همه ساله و به بهانه‌های گوناگون ایجاد شده که به کشتار و ویرانی منجر می‌شد.<ref>آل بویه، ص٧٠٨؛ تاریخ تشیع در عراق، ص٢٧۵؛ یادنامه شریف رضی، ص٣٢۶.</ref>

===عوامل نزاع===
برخی از مواردی که باعث ایجاد نزاع می‌شد عبارت بود از: ناسزا به رهبران یک فرقه، برپایی عزاداری برای [[اهل بیت(ع)]]، برپایی جشن [[غدیر]]، ذکر «حی علی خیرالعمل» در اذان و اقامه، گواهی دادن به ولایت [[امام علی(ع)]] در اذان و اقامه، استفاده شیعیان از رنگ سفید در برابر رنگ سیاه [[بنی‌عباس|بنی عباس]]، اهتمام آن‌ها برای زیارت [[عتبات عالیات]] در [[عراق]]، [[مشهد (شهر)|مشهد]] و [[بقیع]].<ref>تاریخ تشیع در عراق، ص٢٣٢و٢٣٣، آل بویه، ص۴٧١.</ref>

شماری از قصه‌گویان، که دانش کافی نداشته و از دروغ و جعل حدیث برای جذابیت سخنانشان استفاده می‌کردند، در مسجدها و کوچه‌ها برای مردم سخن می‌گفتند. آن‌ها برای گیرایی سخن خود از شیوه‌هایی مانند، بیان رسا، عبارت‌های مسجع و آواز دل‌نشین، بهره می‌بردند. فعالیت قصه‌گویان در شوراندن مردم به سوی آشوب و دشمنی با یکدیگر مؤثر بود؛ از این رو، گاه از سوی حاکمان وقت، قصه‌خوانی ممنوع می‌شد. در سال ٣۶٧ق، که نزاع مداوم میان پیروان مذاهب اسلامی از جمله شیعیان و حنابله، شدید شد، [[عضدالدوله دیلمی]]، فرمانروای شیعی [[آل بویه|آل‌بویه]]، قصه‌خوانی را ممنوع کرده و خون هر کسی که به قصه‌خوانی بپردازد هدر دانست.<ref>المنتظم، ج۵، ص١٢٢ و ج٧، ص٨٨؛ تیمة الدهر، ثعالبی، ج ١ ص٢٠۶.</ref> برخی، یکی دیگر از علت‌های نزاع را، تألیف کتاب‌هایی توسط افراد متعصب و ورود مطالب آن کتاب‌ها در سخنرانی‌ها دانسته‌اند.<ref>یادنامه شریف رضی، ص٣٢١.</ref>

===دوران آل بویه===
در دوره معزالدوله دیلمی، برخوردهای کرخی‌های شیعه و مخالفان آنان، تشدید شد. معزالدوله، در آغاز ورود به بغداد، شعائر شیعه را آشکار و رسمی کرد. از سال ۳۵۳ق. مراسم سوگواری برای [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و جشن روز [[غدیر]]، توسط معزالدوله ترویج شده و با وجود مخالفت حنابله، تا زمان عضدالدوله باقی بود. با این همه، [[آل بویه]]، برای پرهیز از اغتشاش در بغداد، با تعصب‌های حنابله مقابله نکرده و دنبال ایجاد محیطی آرام بودند. 

در دوره اختلاف بین فرزندان عضدالدوله و ظهور آثار ضعف آل بویه، عقاید شیعه به‌طور رسمی نفی شده و سبّ برخی افراد مانند [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] ممنوع شد. این اقدام، با عنوان منع نشر «اعتقادات قادری» انجام شد.<ref>تاریخ مردم ایران، ج٢، ص۴٧٩-۴٨١.</ref> این سیاست، در دروه نایب بهاءالدوله دیلمی، در نیمه دوم سده چهارم و نیمه اول سده پنجم، در [[عراق]] از جمله کرخ و بغداد، دنبال شد. در دوره نایب بهاءالدوله، که خود شیعه بود،<ref>تاریخ مردم ایران، ج٢، ص۴٧٩-۴٨١.</ref> روابط خوبی بین شیعه و سنی در کرخ و بغداد برقرار شده و زد و خوردها بیشتر، قومی و طایفه‌ای بود. معارضه اهل سنت در این دوره با شیعیان، به صورت برگزاری مراسماتی در مقابل و شبیه به مراسمات شیعیان بود. بزرگان شیعه نیز، مانند [[شیخ مفید]]، برای جلوگیری از تنش و اختلاف تلاش می‌کردند.<ref>آل بویه، ص ١٩۶ و ١٩٧ و ۴٧١؛ تاریخ شیعه، ص٢٩۵.</ref>

===عیاران===
در سال ۴١۶ق. شماری از [[اهل سنت]]، با نام «عیاران» به چپاول اموال مردم در کرخ پرداخته و منزل [[سید مرتضی]] و محله زندگی او را آتش زدند و گرانی و کمبود ارزاق، کرخ را فرا گرفت. در سال۴٢٣ق. مخالفان شیعه، با مردم کرخ درگیر شده و شماری را کشتند. در سال ۴٢۵ق. عیاران که با تجهیزات فراوان برای رفتن بر سر قبر [[مصعب بن زبیر|مصعب بن زبیر بن عوام]]، از محل اقامت خود بیرون آمده بودند، با شیعیان کرخ در باب دیزج و قلایین درگیر شدند. طی آن بسیاری کشته شده و عیاران اجازه ندادند آب [[دجله]] به کرخ برسد. در سال ۴۴٢ق. روابط شیعه و سنی به مسالمت گرایید، ولی طولی نکشیده و درگیری‌ها از سر گرفته شد.<ref>آل بویه، ص ١٩۶ و ١٩٧ و ۴٧١؛ تاریخ شیعه، ص٢٩۵.</ref> به سبب درگیری‌ها، شیعیان زیادی کشته، اموال آن‌ها چپاول، مساجد آنان ویران و به عالمان آنان اهانت شد. شیعیان کرخ، اجازه نداشتند علاقه و ارادت خود را نسبت به [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] در مراسم‌ها نشان دهند.<ref>تاریخ شیعه، ص١۵٠و١۵١.</ref>