در حال ویرایش گنبد (بخش)

==معناشناسی==
گنبد و سازه زیرین آن، یکی از الگوهای بنیادین در معماری بوده و از همین رو، رواج بسیار یافته است. این گونه، بنایی است با قاعده مربع یا مستطیل و گنبدی کم و بیش نیم دایره بر بالای آن و از مصادیق آن، استوپای{{یادداشت|stupa، بنایی گنبدین برای نگهداری آثار بودایی یا ذکر وقایع مهم آیین بودا یا چین.}} بوداییان، گنبد مسلمانان و گنبد کلیساها است. شکل مربع و مکعب قاعده، نماد زمین و شکل دایره و کره گنبد، نماد آسمان بوده و گذر از مربع به قوس، نماینده گذر از زمین به آسمان است.<ref>معانی نمادین گنبد، فصلنامه فرهنگ هنر، خیال ۴، ص ۷۳ و ۷۴.</ref> برخی این سازه را در معماری اسلامی، نشانه این امر دانسته‌اند که در اسلام، عالم مادّه و معنی، متصل و پیوسته به یکدیگرند. خطوط منحنی گنبد و خطوط مستقیم پایه، به هم آمیخته و نمادی از وحدت آسمان و زمین را شکل می‌دهند.<ref name=":1" />

به باور برخی، در معنای دقیق‌تر این سازه، اگر سراسر پیکر بنا را از بالا به پایین نگاه کنیم، تارک گنبد، نشانه یکتایی خداست که به سمت کثرات سیر کرده و گویی همه بنا تا پی و شالوده از تارک گنبد انشعاب یافته است. نگاه از پایین به بالا، نشان‌دهنده بازگشتِ این تجلی به آن یکتا است.<ref>معانی نمادین گنبد، فصلنامه فرهنگ هنر، خیال ۴، ص ۷۵.</ref>

از آن جا که گنبد، نماد آسمان است، گنبد معبدها، مقبره‌ها، مسجدهای بزرگ، تالارهای غسل تعمید، تالارهای مجالس ترحیم و قبه‌های کوچک، بیشتر با تصاویری مانند آسمان، فرشتگان، ستاره‌ها، پرندگان و ارابه خورشید مرصع یا زینت می‌شوند. این تزیینات، بنا را به صورت آسمانی در هه کائنات عرضه می‌کنند.<ref name=":1">حرم در واژه‌ها، ص ۴٣؛ به نقل از افق آینده، ج ٢، ص ۴۴۵؛ فرهنگ نمادها، ج ۴، ص ٧۵٣.</ref>