زیارت‌نامه امام محمد باقر در بقیع

زیارت‌نامه امام محمد باقر در بقیع زیارت‌نامه‌ای که زائر به هنگام زیارت قبر امام باقر در قبرستان بقیع می خواند.

محمد بن علی، مشهور به امام محمد باقر(ع)، پنجمین امام شیعیان، که به «باقر» به معنای شکافنده علوم، ملقب است. دوران نوزده‌ساله رهبری ایشان مصادف با حکومت پنج خلیفه اموی بود. وی سرانجام در سال ۱۱۴ قمری به دستور هشام بن عبدالملک به شهادت رسید.

ایشان با پایه‌گذاری نهضتی عظیم علمی، زمینه‌ساز ظهور بزرگ‌ترین دانشگاه اسلامی در دوران امامت فرزندشان امام صادق(ع) شدند. شاگردان برجسته‌ای چون محمد بن مسلم با نقل سی هزار حدیث و جابر بن یزید جعفی با روایت هفتاد هزار حدیث، گواهی زنده بر عظمت این مکتب علمی هستند.

امام باقر(ع) با تربیت چهارصد و شصت و دو شاگرد، شالوده نظاممند علوم شیعی در حوزه‌های فقه، تفسیر، کلام و اخلاق را بنیان نهادند. از ویژگی‌های برجسته زندگی ایشان، حضور در واقعه عاشورا در خردسالی و بهره‌مندی مستقیم از مکتب امام سجاد(ع) بود که بعدها در شکوفایی علوم اسلامی تأثیری ژرف بر جای نهاد.

زیارت‌نامه

به باور عالمان شیعه بهترین زیارت برای زیارت امامان شیعه، زیارت جامعه کبیره و زیارت امین الله است.^[۱] با اینحال زیارت نامه‌های مختصری نیز برای زیارت ایشان نقل شده است.

مضمون زیارت

این زیارتنامه با ستایش امام محمد باقر(ع) در قالب درودهای متوالی آغاز می‌گردد که هر یک از این سلام‌ها، چکیده‌ای از مقامات والای ایشان را نمایان می‌سازد. امام(ع) در این خطاب‌های روح‌افزا به عنوان "شکافنده علوم الهی" و "تبیین‌کننده احکام خدا" خوانده می‌شوند و نقش بی‌بدیل ایشان در احیای دین و برپاداری عدالت ترسیم می‌گردد.

در فرازهای بعدی، تصویری تمثیلی از هدایت‌گری امام ترسیم می‌شود؛ ایشان به "ماه تابان" آسمان ولایت و "چراغ فروزان" راه حق تشبیه می‌شوند که با "ریسمان استوار" امامت خویش، پناهگاه حقیقت‌جویان و راهگشای سالکان طریق الی الله می‌باشند.

در بخش پایانی، زائر با گواهی بر نقش تاریخی و بی‌همتای امام در گسترش علوم ناب اسلامی، بر استواری ایشان در برابر مخالفان و تلاش خستگی‌ناپذیرشان در هدایت امت به سوی ولایت الهی تأکید می‌نماید. این زیارت با درخواست رحمت بی‌پایان پروردگار برای آن حجت بالغه الهی به پایان می‌رسد، درودی که برازنده مقام والای آن امام همام است.

متن و ترجمه زیارت

زیارت امام باقر(ع)

«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْباقِرُ بِعِلْمِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْفاحِصُ عَنْ دِینِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمُبَیِّنُ لِحُکْمِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقائِمُ بِقِسْطِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النّاصِحُ لِعِبادِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الدّاعِی إِلَی اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الدَّلِیلُ عَلَی اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَبْلُ الْمَتِینُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْفَضْلُ الْمُبِینُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النُّورُ السّاطِعُ

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْبَدْرُ اللاّمِعُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَقُّ الْاَبْلَجُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا السِّراجُ الْاَسْرَجُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّجْمُ الْاَزْهَرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْکَوْکَبُ الْاَبْهَرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمُنَزَّهُ عَنِ الْمُعْضَلاتِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمَعْصُومُ مِنَ الزَّلاّتِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الزَّکِیُّ فِی الْحَسَبِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الرَّفِیعُ فِی النَّسَبِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقَصْرُ الْمَشِیدُ

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللهِ عَلی خَلْقِهِ أَجْمَعِینَ، أَشْهَدُ یا مَوْلایَ أَنَّکَ قَدْ صَدَعْتَ بِالْحَقِّ صَدْعاً، وَبَقَرْتَ الْعِلْمَ بَقْراً، وَنَثَرْتَهُ نَثْراً، لَمْ تَأْخُذْکَ فِی اللهِ لَوْمَةُ لائِم، وَکُنْتَ لِدِینِ اللهِ مُکاتِماً، وَقَضَیْتَ ما کانَ عَلَیْکَ، وَأَخْرَجْتَ أَوْلِیاءَکَ مِنْ وِلایَةِ غَیْرِ اللهِ إِلی وِلایَةِ اللهِ، وَأَمَرْتَ بِطاعَةِ اللهِ، وَنَهَیْتَ عَنْ مَعْصِیَةِ اللهِ، حَتّی قَبَضَکَ اللهُ إِلی رِضْوانِهِ، وَذَهَبَ بِکَ إِلی دارِ کَرامَتِهِ، وَإِلی مَسَاکِنِ أَصْفِیائِهِ، وَمُجاوِرَةِ أَوْلِیائِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَکاتُهُ.

«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْباقِرُ بِعِلْمِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْفاحِصُ عَنْ دِینِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمُبَیِّنُ لِحُکْمِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقائِمُ بِقِسْطِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النّاصِحُ لِعِبادِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الدّاعِی إِلَی اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الدَّلِیلُ عَلَی اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَبْلُ الْمَتِینُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْفَضْلُ الْمُبِینُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النُّورُ السّاطِعُ

سلام بر تو ای شکافنده علم الهی، سلام بر تو ای تحقیق کننده دین الهی، سلام بر تو ای تبیین کننده حکم خدا، سلام بر تو ای قائم به قسط و عدل الهی، سلام بر تو ای پند دهنده بندگان خدا، سلام بر تو ای فراخوان مردم بسوی خدا، سلام بر تو ای راهنمای به سوی خدا، سلام بر تو ای ریسمان (واسطه) استوار، سلام بر تو ای فضیلت آشکارا، سلام بر تو ای نور درخشان

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْبَدْرُ اللاّمِعُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَقُّ الْاَبْلَجُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا السِّراجُ الْاَسْرَجُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّجْمُ الْاَزْهَرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْکَوْکَبُ الْاَبْهَرُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمُنَزَّهُ عَنِ الْمُعْضَلاتِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمَعْصُومُ مِنَ الزَّلاّتِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الزَّکِیُّ فِی الْحَسَبِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الرَّفِیعُ فِی النَّسَبِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقَصْرُ الْمَشِیدُ

سلام بر تو ای ماه تابان، سلام بر تو ای حق روشن، سلام بر تو ای چراغ فروزان، سلام بر تو ای ستاره تابناک، سلام بر تو ای اختر نورافشان، سلام بر تو ای منزّه از درماندگی، سلام بر تو ای مصون از لغزش‌ها، سلام بر تو ای پاکیزه حَسَب، سلام بر تو ای والا نَسَب، سلام بر تو ای کاخ فرازمند

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللهِ عَلی خَلْقِهِ أَجْمَعِینَ، أَشْهَدُ یا مَوْلایَ أَنَّکَ قَدْ صَدَعْتَ بِالْحَقِّ صَدْعاً، وَبَقَرْتَ الْعِلْمَ بَقْراً، وَنَثَرْتَهُ نَثْراً، لَمْ تَأْخُذْکَ فِی اللهِ لَوْمَةُ لائِم، وَکُنْتَ لِدِینِ اللهِ مُکاتِماً، وَقَضَیْتَ ما کانَ عَلَیْکَ، وَأَخْرَجْتَ أَوْلِیاءَکَ مِنْ وِلایَةِ غَیْرِ اللهِ إِلی وِلایَةِ اللهِ، وَأَمَرْتَ بِطاعَةِ اللهِ، وَنَهَیْتَ عَنْ مَعْصِیَةِ اللهِ، حَتّی قَبَضَکَ اللهُ إِلی رِضْوانِهِ، وَذَهَبَ بِکَ إِلی دارِ کَرامَتِهِ، وَإِلی مَسَاکِنِ أَصْفِیائِهِ، وَمُجاوِرَةِ أَوْلِیائِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَکاتُهُ.

سلام بر تو ای حجت الهی بر همه خلق، گواهی می‌دهم ای مولایم که تو حق را به خوبی آشکار ساختی و علم را به حقیقت شکافتی و آن را منتشر ساختی و در راه خدا از سرزنش سرزنشگران نهراسیدی و اسرار دین الهی را پنهان داشتی و وظیفه ات را به انجام رساندی، و دوستانت را از ولایت غیر خدا به ولایت خدا سوق دادی، و به اطاعت الهی دستور و از معصیتش نهی نمودی تا آنگاه که خداوند ترا به سوی روضه رضوان و سرای کرامت و جایگاه برگزیدگان و جوار اولیائش برد، سلام و رحمت و برکات الهی بر تو.

سلام بر تو ای شکافنده علم الهی، سلام بر تو ای تحقیق کننده دین الهی، سلام بر تو ای تبیین کننده حکم خدا، سلام بر تو ای قائم به قسط و عدل الهی، سلام بر تو ای پند دهنده بندگان خدا، سلام بر تو ای فراخوان مردم بسوی خدا، سلام بر تو ای راهنمای به سوی خدا، سلام بر تو ای ریسمان (واسطه) استوار، سلام بر تو ای فضیلت آشکارا، سلام بر تو ای نور درخشان

سلام بر تو ای ماه تابان، سلام بر تو ای حق روشن، سلام بر تو ای چراغ فروزان، سلام بر تو ای ستاره تابناک، سلام بر تو ای اختر نورافشان، سلام بر تو ای منزّه از درماندگی، سلام بر تو ای مصون از لغزش‌ها، سلام بر تو ای پاکیزه حَسَب، سلام بر تو ای والا نَسَب، سلام بر تو ای کاخ فرازمند

سلام بر تو ای حجت الهی بر همه خلق، گواهی می‌دهم ای مولایم که تو حق را به خوبی آشکار ساختی و علم را به حقیقت شکافتی و آن را منتشر ساختی و در راه خدا از سرزنش سرزنشگران نهراسیدی و اسرار دین الهی را پنهان داشتی و وظیفه ات را به انجام رساندی، و دوستانت را از ولایت غیر خدا به ولایت خدا سوق دادی، و به اطاعت الهی دستور و از معصیتش نهی نمودی تا آنگاه که خداوند ترا به سوی روضه رضوان و سرای کرامت و جایگاه برگزیدگان و جوار اولیائش برد، سلام و رحمت و برکات الهی بر تو.

جستار وابسته

پانویس

↑ راهنمای حرمین شریفین، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.

منابع

راهنمای حرمین شریفین، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.

[1] راهنمای حرمین شریفین، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.

[۱]