حمزة بن قاسم بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←تبار) |
(←تبار) |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
در نسب او دو قول است: | در نسب او دو قول است: | ||
قول مشهور: حمزة بن قاسم بن محمد بن عبدالله بن عبیدالله بن عبيدالله بن ابى‌الفضل العباس(ع). در این قول، پدربزرگ او محمد لحیانی معرفی شده است.<ref>عمدة الطالب، ص٣٣٠؛ رجال الطوسى، ص۴٢۴.</ref> | قول مشهور: حمزة بن قاسم بن محمد بن عبدالله بن عبیدالله (امیر و قاضی حرمین) بن حسن بن عبيدالله بن ابى‌الفضل العباس(ع). در این قول، پدربزرگ او محمد لحیانی معرفی شده است.<ref>عمدة الطالب، ص٣٣٠؛ رجال الطوسى، ص۴٢۴.</ref> | ||
قول نجاشی: حمزة بن قاسم بن على بن حمزة بن حسن بن عبيدالله بن ابى‌الفضل العباس(ع).<ref>رجال النجاشى، فهرست أسماء مصنفى الشيعة، ص ١۴٠.</ref> در این قول، پدربزرگ او علی بن حمزة معرفی شده است. | قول نجاشی: حمزة بن قاسم بن على بن حمزة بن حسن بن عبيدالله (امیر و قاضی حرمین) بن ابى‌الفضل العباس(ع).<ref>رجال النجاشى، فهرست أسماء مصنفى الشيعة، ص ١۴٠.</ref> در این قول، پدربزرگ او علی بن حمزة معرفی شده است. | ||
برخی، از آنجا که علی بن حمزه، فرزندی به نام قاسم ندارد،<ref>المجدى فى الانساب، ص۴۴٠.</ref> و از آنجا که برای محمد لحیانی فرزندی به نام قاسم و نسل فراوانی برای او گزارش شده، قول مشهور را درست دانسته‌اند. | برخی، از آنجا که علی بن حمزه، فرزندی به نام قاسم ندارد،<ref>المجدى فى الانساب، ص۴۴٠.</ref> و از آنجا که برای محمد لحیانی فرزندی به نام قاسم و نسل فراوانی برای او گزارش شده، قول مشهور را درست دانسته‌اند.<ref>حمزة بن قاسم علوی، ص۱۲؛ سر السلسلة العلوية، ص١٣٩.</ref> | ||
حضرت عباس(ع) چند فرزند داشت؛ ولی نسل وی از عبيدالله گسترش يافت. عبيدالله فرزند لبابه، دانشمند و فرهيخته عصر خود بوده است. او دو فرزند به نام‌هاى عبدالله و حسن داشت كه نسلش از حسن ادامه يافت. حسن بن عبيدالله ۶٧ سال زندگى كرد. او را سرشاخه اصلى نوادگان حضرت عباس شمرده‌اند.<ref>سلسله‌جنبان رادمردى، ص ٣۴.</ref> ابراهيم<ref>اعيان الشيعه، ج٢، ص١٢٨.</ref> عباس، عبيدالله، فضل و حمزه از فرزندان اويند. حمزه، که جد حمزة بن قاسم است، در عصر [[مأمون عباسى]] مى‌زيست و به شباهت با [[امام علی(ع)]] شهرت داشت. وی به دليل ازدواج با زينب، يكى از نوادگان عبدالله جعفر، زينبى نيز خوانده مى‌شد.{{یادداشت}} برخی از نوادگان او، در فقه، حدیث یا شعر افراد برجسته‌ای بودند؛ مانند قاسم بن حمزه، ابو محمد علي بن حمزه،<ref>رجال‌النجاشي، ص ٢٧٣.</ref> فضل بن محمد<ref>مقاتل الطالبيين، ص ٨٩.</ref> و محمد بن علی.<ref>الذريعه الى تصانيف الشيعه، ج ۴، ص ۴٧٨.</ref> | حضرت عباس(ع) چند فرزند داشت؛ ولی نسل وی از عبيدالله گسترش يافت. عبيدالله فرزند لبابه، دانشمند و فرهيخته عصر خود بوده است. او دو فرزند به نام‌هاى عبدالله و حسن داشت كه نسلش از حسن ادامه يافت. حسن بن عبيدالله ۶٧ سال زندگى كرد. او را سرشاخه اصلى نوادگان حضرت عباس شمرده‌اند.<ref>سلسله‌جنبان رادمردى، ص ٣۴.</ref> ابراهيم<ref>اعيان الشيعه، ج٢، ص١٢٨.</ref> عباس، عبيدالله، فضل و حمزه از فرزندان اويند. | ||
وى در سال ٢٠٣ قمرى از سوى مأمون عباسى، علاوه بر منصب قضاوت، عهده‌دار امارت حرمين شريفين شد و در سال‌هاى ٢٠۴ تا ٢٠۶ه .ق، امارت حج را به عهده داشت. <sup>٣</sup> تاريخ، كمال، جوانمردى، مروت و چهره زيبا و جذاب وى را ستوده است. <sup>۴</sup> فخر رازى او را عبيدالله اصغر خوانده است. <sup>۵</sup> وى كه جايگاهى رفيع داشت، در زمان مأمون عباسى در بغداد، در سن نود سالگى از دنيا رفت. <sup>۶</sup> | |||
حمزه، که جد حمزة بن قاسم است، در عصر [[مأمون عباسى]] مى‌زيست و به شباهت با [[امام علی(ع)]] شهرت داشت. وی به دليل ازدواج با زينب، يكى از نوادگان عبدالله جعفر، زينبى نيز خوانده مى‌شد.{{یادداشت}} برخی از نوادگان او، در فقه، حدیث یا شعر افراد برجسته‌ای بودند؛ مانند قاسم بن حمزه، ابو محمد علي بن حمزه،<ref>رجال‌النجاشي، ص ٢٧٣.</ref> فضل بن محمد<ref>مقاتل الطالبيين، ص ٨٩.</ref> و محمد بن علی.<ref>الذريعه الى تصانيف الشيعه، ج ۴، ص ۴٧٨.</ref> | |||
==زیست‌نامه== | ==زیست‌نامه== | ||
نسخهٔ ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۲۹
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حمزة بن قاسم علوی عباسی |
| کنیه | ابویعلی |
| نسب | از نوادگان حضرت عباس(ع) |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| آرامگاه | حله |
| حج و زیارت | |
| نام زیارتگاه | حمزة بن قاسم |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | سعد بن عبدالله، محمد بن اسماعيل البرمكى |
| شاگردان | هارون بن موسی تلعكبرى، على بن محمد القلانسى |
| تالیفات | كتاب الزيارات و المناسك، كتاب التوحيد |
حمزة بن قاسم، مکنی به ابویعلی و مشهور به علوی و عباسی، از نوادگان حضرت عباس(ع) بوده، در سال‌های آغازین سده چهارم قمری می‌زیسته است. رجال‌نگاران و عالمان شیعه او را مورد اعتماد و جلیل القدر معرفی کرده‌اند. برای او آثاری نام برده‌اند که یکی از آن‌ها درباره زیارت و مناسک حج است.
نام
حمزة بن قاسم، مكنى به «ابويعلى» از نوادگان حضرت عباس(ع) است كه نسبش با ۵ واسطه به وی مى‌رسد. حمزه به دليل انتساب به امام علی(ع) به «علوى» و به دليل انتسابش به حضرت عباس(ع) به «عباسى» شهرت دارد.[۱]
تبار
در نسب او دو قول است:
قول مشهور: حمزة بن قاسم بن محمد بن عبدالله بن عبیدالله (امیر و قاضی حرمین) بن حسن بن عبيدالله بن ابى‌الفضل العباس(ع). در این قول، پدربزرگ او محمد لحیانی معرفی شده است.[۲]
قول نجاشی: حمزة بن قاسم بن على بن حمزة بن حسن بن عبيدالله (امیر و قاضی حرمین) بن ابى‌الفضل العباس(ع).[۳] در این قول، پدربزرگ او علی بن حمزة معرفی شده است.
برخی، از آنجا که علی بن حمزه، فرزندی به نام قاسم ندارد،[۴] و از آنجا که برای محمد لحیانی فرزندی به نام قاسم و نسل فراوانی برای او گزارش شده، قول مشهور را درست دانسته‌اند.[۵]
حضرت عباس(ع) چند فرزند داشت؛ ولی نسل وی از عبيدالله گسترش يافت. عبيدالله فرزند لبابه، دانشمند و فرهيخته عصر خود بوده است. او دو فرزند به نام‌هاى عبدالله و حسن داشت كه نسلش از حسن ادامه يافت. حسن بن عبيدالله ۶٧ سال زندگى كرد. او را سرشاخه اصلى نوادگان حضرت عباس شمرده‌اند.[۶] ابراهيم[۷] عباس، عبيدالله، فضل و حمزه از فرزندان اويند.
وى در سال ٢٠٣ قمرى از سوى مأمون عباسى، علاوه بر منصب قضاوت، عهده‌دار امارت حرمين شريفين شد و در سال‌هاى ٢٠۴ تا ٢٠۶ه .ق، امارت حج را به عهده داشت. ٣ تاريخ، كمال، جوانمردى، مروت و چهره زيبا و جذاب وى را ستوده است. ۴ فخر رازى او را عبيدالله اصغر خوانده است. ۵ وى كه جايگاهى رفيع داشت، در زمان مأمون عباسى در بغداد، در سن نود سالگى از دنيا رفت. ۶
حمزه، که جد حمزة بن قاسم است، در عصر مأمون عباسى مى‌زيست و به شباهت با امام علی(ع) شهرت داشت. وی به دليل ازدواج با زينب، يكى از نوادگان عبدالله جعفر، زينبى نيز خوانده مى‌شد. برخی از نوادگان او، در فقه، حدیث یا شعر افراد برجسته‌ای بودند؛ مانند قاسم بن حمزه، ابو محمد علي بن حمزه،[۸] فضل بن محمد[۹] و محمد بن علی.[۱۰]
زیست‌نامه
حمزة بن قاسم، در سال‌های آغازین سده چهارم قمری می‌زیست؛ از آن رو كه از سعد بن عبدالله(م.٣٠١ق) روايت كرده و تَلعَكبرى (م.٣٨۵ق) نيز از او روايت كرده است.[۱۱]
او از کسانی مانند سعد بن عبدالله، محمد بن اسماعيل البرمكى، حسن بن متيل، جعفر بن محمد بن مالك الفزارى و على بن جنيد الرازى روایت نقل کرده است. برخی از افرادی که از او روایت نقل کرده‌اند عبارتند از: هارون بن موسی تلعكبرى، على بن محمد القلانسى، حسين بن ابراهيم بن احمد بن هشام المؤدب، على بن احمد بن محمد الدقاق[۱۲]
تألیفات
برخی از آثار او به این شرح است:
- من روی عن جعفر بن محمد(ع)؛ کتابی رجالی است و نام کسانی که از امام صادق(ع) روایت کرده‌اند را گردآوری کرده است. نجاشی، این کتاب را نیکو شمرده است.
- كتاب التوحيد
- كتاب الزيارات و المناسك
- كتاب الرد على محمد بن جعفر الاسدي.[۱۳]
توثیق
نجاشی(م.۴۵۰ق.) رجال‌نگار شیعه و علامه حلى (م.٧٢۶ق)، حمزة بن قاسم را ثقه، جلیل القدر، از اصحاب امامیه و کثیر الحدیث خوانده است.[۱۴] ابن‌داود حلى (ت.۶۴٧ق)،[۱۵] سيد مصطفى تفرشى (م.١٠۴۴ق) در «نقد الرجال»،[۱۶] حائرى مازندرانى (م.١٢١۶ق) در «منتهى المقال»،[۱۷] شيخ عباس قمى[۱۸] و سيد ابوالقاسم خويى (م.١۴١٣ق)[۱۹] نيز به بزرگى از وی ياد كرده‌اند.
کتابی درباره او
المثل الاعلی فی ترجمة ابویعلی، نام کتابی است که محمدعلی اردوباری درباره حمزة بن قاسم، در سال ۱۳۶۰ق نگاشته است.[۲۰] این کتاب، با تحقیق و اضافات جودت قروینی، توسط CASIS، در لندن، در سال ۱۴۱۳ق. (۱۹۹۳م/۱۳۷۲ش) به چاپ رسیده است.[۲۱]
جستارهای وابسته
پانوشت
- ↑ رجال الطوسی، الأبواب، ص۴٢۴؛ معجم رجال الحديث، ج٧، ص٢٩٠.
- ↑ عمدة الطالب، ص٣٣٠؛ رجال الطوسى، ص۴٢۴.
- ↑ رجال النجاشى، فهرست أسماء مصنفى الشيعة، ص ١۴٠.
- ↑ المجدى فى الانساب، ص۴۴٠.
- ↑ حمزة بن قاسم علوی، ص۱۲؛ سر السلسلة العلوية، ص١٣٩.
- ↑ سلسله‌جنبان رادمردى، ص ٣۴.
- ↑ اعيان الشيعه، ج٢، ص١٢٨.
- ↑ رجال‌النجاشي، ص ٢٧٣.
- ↑ مقاتل الطالبيين، ص ٨٩.
- ↑ الذريعه الى تصانيف الشيعه، ج ۴، ص ۴٧٨.
- ↑ الذريعه الى تصانيف الشيعه، ج ۴، ص ۴٧٨.
- ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج ۴، ص ١٨۶.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۴۰.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۴۰؛ رجال العلامه الحلّى، ص ۵٣.
- ↑ رجال ابن داود، ص ۸۵.
- ↑ نقد الرجال، ج ٢، ص ١۶٨.
- ↑ منتهى المقال فى أحوال الرجال، ج ٣، ص ١٣٩.
- ↑ منتهى الآمال، ج ١، ص ۴۰۸- ۴۱۰.
- ↑ معجم رجال الحديث، ج ٧، ص ٢٩٠.
- ↑ الذريعه، ج ١٩، ص ٧٨.
- ↑ کتاب‌شناسی المثل الاعلی فی ترجمه ابی یعلی، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
منابع
- پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- اعيان الشيعه، امین محسن عاملی، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- الذريعه الى تصانيف الشيعه،آقابزرگ تهرانی، دار الاضواء، بیروت، بی‌تا.
- رجال ابن داود، ابن داوود حلی، تحقیق سید محمدصادق ال بحرالعلوم، المطبعة الحیدریة، نجف، ۱۳۹۲ق.
- رجال الطوسي، محمد بن حسن طوسى، با تحقیق و تصحیح جواد قيومى اصفهانى، مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجامعة المدرسين بقم المقدسه، قم، 1373ش.
- رجال العلامة الحلی، حسن بن یوسف حلی، تصحیح محمدصادق بحرالعلوم، مکتبة الرضی، قم، مطبعة الحیدریه، نجف، ۱۴۰۲ق.
- رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، ۱۳۶۵ش.
- سلسله‌جنبان رادمردى، پژوهشى در اعقاب و بازماندگان حضرت عباس بن على (ع)، ابوالفضل هادى‌منش، ماهنامه شمیم یاس، شماره 47، بهمن 1385ش، ص۳۴.
- معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم خوئی، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة فی العالم، قم، ۱۳۷۲ش.
- مقاتل الطالبيين، ابو الفرج اصفهانی، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۱۹ق.
- منتهى الآمال، شیخ عباس قمى، تحقیق صادق حسن‌زاده، مؤمنین، قم، ۱۳۷۹ش.
- منتهى المقال فى أحوال الرجال، با تحقیق مؤسسة آل البيت(ع) لاحياء التراث، موسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث، قم، 1416ق.
- موسوعة طبقات الفقهاء، گروه علمی مؤسسه امام صادق(ع)، با اشراف جعفر تبریزی سبحانى، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، قم، ۱۴۱۸ق.
- نقد الرجال، مصطفی بن الحسین التفرشی، تحقیق مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، ۱۳۷۶ق.