نقاره: تفاوت میان نسخه‌ها
(اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح سجاوندی، اصلاح ارقام) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:نقاره۱.jpg|بندانگشتی|نقاره.|جایگزین=|200x200پیکسل]] | |||
[[پرونده:نقاره۱.jpg|بندانگشتی|نقاره.]] | {{سخ}}'''نقاره'''، دو طبل متصل به هم بوده، که یکی بزرگتر و با صدای بم‌تر و دیگری، کوچکتر با صدای زیرتر است. نقاره‌زنی آیینی کهن بوده و توسط آل بویه در جهان اسلام رواج یافت. از این ساز، در برخی حرم‌ها، در آیین نقاره‌زنی استفاده می‌شود. در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]]، هر صبح و غروب و روزهای شاد مانند سالگرد ولادت [[امامان(ع)]]، تحویل سال نو و هنگام شفا یافتن یک بیمار نقاره نواخته می‌شود. | ||
{{سخ}}'''نقاره'''، دو طبل متصل به هم بوده، که یکی بزرگتر و با صدای بم‌تر و دیگری، کوچکتر با صدای زیرتر است. نقاره‌زنی آیینی کهن بوده و توسط آل بویه در جهان اسلام رواج یافت. از این ساز، در برخی حرم‌ها، در آیین نقاره‌زنی استفاده می‌شود. در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا (ع)]]، هر صبح و غروب و روزهای شاد مانند سالگرد ولادت [[امامان(ع)]]، تحویل سال نو و هنگام شفا یافتن یک بیمار نقاره نواخته می‌شود. | |||
== واژه‌شناسی == | ==واژه‌شناسی== | ||
نقاره در واژه‌نامه‌های فارسی به دو معنای نوبت و نوعی طبل کوچک<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه نقاره.</ref> که با دو چوب باریک نواخته می‌شود، آمده است.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره.</ref> به باور برخی، اصلِ معنای نقاره نوبت بوده و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره‌زنی گفته شده است.<ref name=":1"/> واژه‌های مترادف این واژه را دهل، طبل و کوس دانسته‌اند.<ref>فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه نقاره.</ref> | نقاره در واژه‌نامه‌های فارسی به دو معنای نوبت و نوعی طبل کوچک<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه نقاره.</ref> که با دو چوب باریک نواخته می‌شود، آمده است.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره.</ref> به باور برخی، اصلِ معنای نقاره نوبت بوده و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره‌زنی گفته شده است.<ref name=":1" /> واژه‌های مترادف این واژه را دهل، طبل و کوس دانسته‌اند.<ref>فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه نقاره.</ref> | ||
== چیستی == | ==چیستی== | ||
دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که یکی از آنها بزرگتر با صدای بم‌تر و یکی، کوچکتر با صدای زیرتر است. آلت نواختن نقاره، دو عدد چوب به نام چوب نقاره بوده و با دو دست نواخته می‌شود. گاهی یک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره، از مس و پوست آن از گاو که ضخیم‌تر است، تهیه می‌شود.<ref>''سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.''</ref> به نواختن نقاره، نقاره‌زنی<ref name=":1"/> و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.</ref> | دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که یکی از آنها بزرگتر با صدای بم‌تر و یکی، کوچکتر با صدای زیرتر است. آلت نواختن نقاره، دو عدد چوب به نام چوب نقاره بوده و با دو دست نواخته می‌شود. گاهی یک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره، از مس و پوست آن از گاو که ضخیم‌تر است، تهیه می‌شود.<ref>''سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.''</ref> به نواختن نقاره، نقاره‌زنی<ref name=":1" /> و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.</ref> | ||
== پیشینه == | ==پیشینه== | ||
[[پرونده:نقاره.jpg|بندانگشتی|226x226پیکسل|خادمی در [[آستان امام رضا(ع)]]، در حال نقاره‌زنی.]] | [[پرونده:نقاره.jpg|بندانگشتی|226x226پیکسل|خادمی در [[آستان امام رضا(ع)]]، در حال نقاره‌زنی.]] | ||
نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه [[آل بویه|آل‌بویه]]، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان [[دوره قاجاریه|قاجار]] ادامه داشته است.<ref name=":1">فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.</ref> | نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه [[آل بویه|آل‌بویه]]، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان [[دوره قاجاریه|قاجار]] ادامه داشته است.<ref name=":1">فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.</ref> | ||
== در حرم امام رضا (ع) == | ==در حرم امام رضا (ع)== | ||
در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا (ع)]] روزی دو نوبت در صبح<ref name=":0"/> و غروب‌ها پیش از اذان،<ref name=":1"/> شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.<ref name=":0"/> هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ مانند شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادت[[امامان(ع)]]، [[عید فطر]]، [[عید قربان]] و زمان تحویل سال نو.<ref name=":1"/> برخی نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.<ref name=":0">حرم در واژه‌ها، ص۵۸.</ref> به گمانِ برخی، نقاره‌زنی در آستان امام رضا (ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان می‌خوانده‌اند. این کار جنبه تشریفاتی دارد.<ref name=":1"/> | در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]] روزی دو نوبت در صبح<ref name=":0" /> و غروب‌ها پیش از اذان،<ref name=":1" /> شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.<ref name=":0" /> هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ مانند شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادت[[امامان(ع)]]، [[عید فطر]]، [[عید قربان]] و زمان تحویل سال نو.<ref name=":1" /> برخی نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.<ref name=":0">حرم در واژه‌ها، ص۵۸.</ref> به گمانِ برخی، نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان می‌خوانده‌اند. این کار جنبه تشریفاتی دارد.<ref name=":1" /> | ||
== پانوشت == | ==پانوشت== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۶: | ||
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1374/1/93 | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1374/1/93 | ||
}} | }} | ||
* حرم در | |||
* سرگذشت موسیقی | *'''حرم در واژه‌ها'''، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش. | ||
* فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان | *'''سرگذشت موسیقی ایران'''، روح‌الله خالقی، فردوسی، ۱۳۳۳ش. | ||
*'''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی'''، فرج‌الله خداپرستی، دانشنامه فارسی، ۱۳۷۶ش، برگرفته از نسخه [http://pldb.ihcs.ac.ir/ پایگاه دادگان]. | |||
[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]] | [[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
نسخهٔ ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۸:۳۵
نقاره، دو طبل متصل به هم بوده، که یکی بزرگتر و با صدای بم‌تر و دیگری، کوچکتر با صدای زیرتر است. نقاره‌زنی آیینی کهن بوده و توسط آل بویه در جهان اسلام رواج یافت. از این ساز، در برخی حرم‌ها، در آیین نقاره‌زنی استفاده می‌شود. در آستان امام رضا(ع)، هر صبح و غروب و روزهای شاد مانند سالگرد ولادت امامان(ع)، تحویل سال نو و هنگام شفا یافتن یک بیمار نقاره نواخته می‌شود.
واژه‌شناسی
نقاره در واژه‌نامه‌های فارسی به دو معنای نوبت و نوعی طبل کوچک[۱] که با دو چوب باریک نواخته می‌شود، آمده است.[۲] به باور برخی، اصلِ معنای نقاره نوبت بوده و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره‌زنی گفته شده است.[۳] واژه‌های مترادف این واژه را دهل، طبل و کوس دانسته‌اند.[۴]
چیستی
دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که یکی از آنها بزرگتر با صدای بم‌تر و یکی، کوچکتر با صدای زیرتر است. آلت نواختن نقاره، دو عدد چوب به نام چوب نقاره بوده و با دو دست نواخته می‌شود. گاهی یک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره، از مس و پوست آن از گاو که ضخیم‌تر است، تهیه می‌شود.[۵] به نواختن نقاره، نقاره‌زنی[۳] و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.[۶]
پیشینه
نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه آل‌بویه، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان قاجار ادامه داشته است.[۳]
در حرم امام رضا (ع)
در آستان امام رضا(ع) روزی دو نوبت در صبح[۷] و غروب‌ها پیش از اذان،[۳] شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.[۷] هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ مانند شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادتامامان(ع)، عید فطر، عید قربان و زمان تحویل سال نو.[۳] برخی نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.[۷] به گمانِ برخی، نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان می‌خوانده‌اند. این کار جنبه تشریفاتی دارد.[۳]
پانوشت
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه نقاره.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.
- ↑ فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه نقاره.
- ↑ سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ حرم در واژه‌ها، ص۵۸.
منابع
- حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.
- سرگذشت موسیقی ایران، روح‌الله خالقی، فردوسی، ۱۳۳۳ش.
- فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، فرج‌الله خداپرستی، دانشنامه فارسی، ۱۳۷۶ش، برگرفته از نسخه پایگاه دادگان.