رباط موفق

رباط موفق

اطلاعات اوليه
بنيانگذار	الموفق ابوالحسن علی بن ابی‌القاسم عبدالوهاب
تأسیس	سال 604 هجری قمری
کاربری	وقف برای تامین رایگان مایحتاج اولیه حجاج آفریقایی
مکان	موازی سردر شمالی مسجدالحرام
نام‌های دیگر	رباط اهل المراکش، رباط عثمان
مشخصات
وضعیت	غیرفعال

بنای تاریخی رباط موفق (604ق.)؛ یکی از کاروان‌سراهای شهر مکه بود که در منطقه مصفله مکه، در غرب باب ابراهیم قرار داشته و در سال 604 هجری قمری با هدف تامین رایگان مایحتاج اولیه مردان جوان مجرد آفریقایی که به قصد حج به مکه می‌آمدند، توسط الموفق علی بن ابی‌القاسم وقف گردید.

این کاروان‌سرا یکی از مجهزترین مهمان‌خانه‌های مکه بوده و موقوفات زیادی داشته است. امروزه در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار این بنا از بین رفته است.

موقعیت جغرافیایی

رباط موفق در منطقه مصفله مکه، در غرب باب ابراهیم قرار داشت. با وجود ساخت و سازهای متعددی که از قرن هفت تا دوره مدرن در مکه انجام شد، بازمانده‌های این بنا تا سال 1984 قابل رؤیت بوده است؛ چراکه موقعیت ممتاز آن در دویست متری غرب حرم، در منطقه‌ای مشهور به سوق الصغیر، مؤثر بوده است.

واقف و کاربری

الموفق ابوالحسن علی بن ابی‌القاسم عبدالوهاب (م. 624ق.) قاضی و فقیه ساکن اسکندریه مصر بود که در سال 604 هجری قمری با هدف تامین رایگان مایحتاج اولیه مردان جوان مجردی که از شمال آفریقا به قصد حج پای به مکه نهاده‌اند، این کاروان‌سرا را وقف نمود. ابن بطوطه در گزارشش از مکه در سال 726، این رباط را به عنوان یکی از مجهزترین مهمان‌خانه‌های مکه ستوده است.

موقوفات رباط

در رمضان سال 809، شریف حسن بن عجلان، درآمد تعداد زیادی از اراضی کشاورزی اطراف را وقف این رباط کرد و بعدها تاجری ثروتمند از اهالی مکه، به نام عطیه بن خلیفه (م. 827) اموال دیگری را وقف این رباط نمود. این دو رویداد به خوبی نشان دهنده ارتقای درجه و اهمیت این رباط در میان اهل مکه است؛ حتی در زمانی که دو قرن از عمر آن نیز گذشته باشد.

نام‌های دیگر

نام این رباط در طول تاریخ چندبار عوض شده و در منابع با نام‌هایی همچون "رباط اهل المراکش" یا "رباط عثمان" نامیده شده است.

وضعیت کنونی

امروزه به غیر از آنچه در برخی منابع تاریخی آمده، هیچ نشان و مدرکی از آثار این رباط‌ یافت نمی‌شود زیرا در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار برجا مانده از این بنا توسط وهابیت از بین رفته است.

منابع

این مقاله برگرفته از فصلنامه علمی ترویجی میقات حج، ش 104. بخش «رباط‌های مکه در قرون میانه اسلامی»، ص96. است.

• تطور الکتابات و النقوش فی‏ الحجاز منذ فجر الإسلام حتی منتصف القرن السابع الهجری‏، فعر، محمد بن فهد، 1405ق، جده.
• تحفة النظار فی‏ غرائب الأمصار و العجائب الأسفار، ابن بطوطه، محمد، 1964م، بیروت.
• العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الأمین: فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1959م، قاهره.