چاه انا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22089/چاه-ا-ن-اء | | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22089/چاه-ا-ن-اء | ||
نسخهٔ ۱ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۵۷
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | انّا، انی، ابا |
| اطلاعات جغرافیایی | |
| مکان | مدینه، منطقه عوالی. |
| باورها و آیین‌ها | |
| وقایع تاریخی | حضرت محمد(ص)،پس از نبرد خندق، سر این چاه اتراق کرد و از آن وضو گرفت. |
چاه انا یا انّا یا ابّا، یکی از چاه‌های کمتر شناخته شده مدینه است، که در منطقه عوالی در پایین حره بنی‌قریظه قرار دارد. حضرت محمد(ص) پس از پایان نبرد خندق، برای مقابله با پیمان‌شکنان بنی‌قریظه سر این چاه اتراق کرده، از آب آن نوشید و با آن وضو
گرفت. از موقعیت کنونی چاه انا آگاهی دقیقی در دست نیست.
نام
عبارت‌های گوناگونی مانند اَنّا، اُنّا، یا اَنّا، با الف کوتاه و بلند، با تشدید و بدون تشدید از واژه «انا» ضبط کرده‌اند.[۱] برخی، صورت ابا، انی و ابی را هم آورده‌اند. برای نمونه، یاقوت حموی (۶۲۶ق)، در ترجیح شکل «اَبّا»، وجود چند رود و چشمه همنام با آن در کوفه و جاهای دیگر را مورد استناد قرار داده است.[۲][یادداشت ۱][۳] به باور برخی از نحویان، این واژه را باید به صورت «اَنَّی» خواند.[۴]
مکان
چاه انا، در منطقه عوالی مدینه، در پایین حره بنی قریظه واقع شده و به قبیله بنی قریظه تعلق داشته است.[۵] به گمان، موقعیت جغرافیایی این چاه در محل مسجد بنی قریظه بوده است؛[۶] ولی تاریخ حفر و حفرکننده آن نامشخص است.
در غزوه خندق
بر پایه گزارش‌های منابع پرشمار، که بیشتر، از ابن اسحاق (85-151ق) گرفته شده،[۷] حضرت محمد(ص) پس از پایان غزوه خندق، آماده مقابله با پیمان‌شکنان بنی قریظه شد[۸] و در سر چاه انا منزل کرد.[۹] پیامبر(ص) فرمان داد خیمه‌گاهی سر چاه انا نصب کنند و در آنجا به استراحت پرداخت و از آب آن نوشید، وضو گرفت و در مصلایی مهیا شده، نماز خواند.[۱۰] برخی، اتراق حضرت محمد(ص) بر سر چاه انا را، برای پیوستن مردم به وی در این محاصره دانسته‌اند.[۱۱]
گزارش‌هایی، بیانگر این است که چاه انا و محل برپایی خیمه پیامبر(ص)، نزدیک قلعه‌ها و منازل بنی قریظه بوده و با توجه بیشتر، صدای افراد داخل قلعه شنیده می‌شده است.[۱۲] گفته شده بنی قریظه چاه‌های گوناگونی داشته که یکی از آنها چاه انا بوده است.[۱۳] در صورتی که پاره ای از سیره نگاران مانند ابن سیدالناس (۷۳۴ق)، هنگام سخن از محاصره بنی‌قریظه، تنها از خیمه زدن پیامبر(ص) سر یکی از چاه‌های بنی قریظه بدون نام بردن از چاه انا، یاد کرده‌اند.[۱۴]
امروزه
برخی از معاصران، درباره موقعیت کنونی چاه اظهار بی اطلاعی کرده و تنها احتمال داده‌اند که موقعیت چاه در نزدیک مسجد بنی قریظه باشد.[۱۵] برخی نیز، این احتمال را که چاه نام دیگری داشته و فراموش شده، بعید ندانسته‌اند.[۱۶]
پانویس
- ↑ سبل الهدی، ج7، ص222؛ وفاء الوفا، ج3، ص 124؛ معالم الاثیره، ص33.
- ↑ معجم البلدان، ج1، ص59.
- ↑ مراصد الاطلاع، ج1، ص7.
- ↑ السیرة النبویه، ج2، ص234 -235؛ معجم البلدان، ج1، ص298؛ موسوعه العتبات المقدسه، ج3، ص69.
- ↑ السیرة النبویه، ج2، ص234؛ معجم البلدان، ج1، ص298-299؛ معالم الاثیره، ص33.
- ↑ تاریخ معالم المدینه، ص 277.
- ↑ السیرة النبویه، ج2، ص234؛ تاریخ الطبری، ج2، ص581-582.
- ↑ تاریخ الطبری، ج2، ص586؛ البدایة و النهایه، ج4، ص121.
- ↑ الامکنة، ج1، ص52.
- ↑ سبل الهدی، ج7، ص222 -223؛ وفاء الوفا، ج3، ص124؛ تاریخ معالم المدینه، ص277.
- ↑ معجم البلدان، ج1، ص298 -299.
- ↑ السیرة النبویه، ج2، ص234- 235؛ سبل الهدی، ج5، ص6.
- ↑ حجاز در صدر اسلام، ص390.
- ↑ عیون الاثر، ج2، ص101.
- ↑ تاریخ معالم المدینه، ص277.
- ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص428.
- ↑ علی محمد البجاوی نیز، صورت «اَبّا» را قول اصلی و «اَنّا» را به قولی ناشناخته نسبت داده است.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل چاه اناء.
- الاصابه فی تمییز الصحابه، ابن حجر العسقلانی (۷۷۳-۸۵۲ق.)، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- الامکنه و المیاه و الجبال و الآثار، نصر بن عبدالرحمن الاسکندری ( -۵۶۱ق.)، ریاض، مرکز البحوث و الدراسات الاسلامیه، ۱۴۲۵ق.
- البدایه و النهایه فی التاریخ، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبه المعارف، ۱۴۱۱ق.
- تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق.)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدینا، احمد یاسین الخیاری( -۱۳۸۰ق.)، ریاض، مکتبه الملک فهد، ۱۴۱۹ق.
- حجاز در صدر اسلام، صالح احمد العلی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۵ش.
- سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی ( -۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- السیره النبویه، عبدالملک بن هشام ( -۲۱۸ق.)، تحقیق مصطفی السقاء و عبدالحفیظ شبلی و ابراهیم الابیاری، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.
- عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر (السیره النبویه)، فتح‌الدین محمد ابن سید الناس ( -۷۳۴ق.)، به کوشش ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.
- مراصد الاطلاع علی اس‍م‍اء الامکنه و ال‍ب‍ق‍اع، و ه‍و م‍خ‍ت‍ص‍ر معجم البلدان ل‍ی‍اق‍وت، صفی‌الدین عبدالمومن بن عبدالحق ( -۷۳۹ق.)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا ( -۱۳۵۳ق.)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
- المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.
- معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله الحموی ( -۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
- موسوعه العتبات المقدسه، جعفر الخلیلی، بیروت، الاعلمی، ۱۴۰۷ق.
- وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی ( -۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.